I'm slowly transcribing the New Testament Bible into Paiwan language
In the first few chapters, to assist identifying word shapes and reduplication, I've inserted dashes and {} around infixes.
VAGUAN A SINIKIECES
tjaucikel ni matai
tua patjara ti /Yisu/ Kiristu
s{in}ipasemalaw tua patjara v{in}cikan
aicu a tjaucikel ni Matai pakeljangan-itjen tu ti /Yisu/ mavan azua s{in}iki-eces nua /Cemas/ tu pagaugaw tjanu-itjen a kakiqeljingan.
qau azua marka s{in}iki-eces nua /Cemas/ tua piniliq nimadju a taqalja-qaljan namaqacuvung-anga a penuljat i tjai-/Yisu/.
ljakua aicu a napenaka-leva-leva kai inika /yudaya/ caucau sakamaya a p{in}avayan;
namaya uta a s{in}ipagaugaw tua i kacawan a marka caucau a mapuljat.
aicu a tjaucikel namapakakaizuazua a vincikan tua patjara ti /Yisu/;
a kemasi tua pinualjakan,
k{in}ipakirauravan,
k{in}ilingavan ni satan,
tj{in}aucikelan,
t{in}uluan,
katua pinapenguaqan tua marka-sasaqetjuqetjuan a caucau i pasa /galilaya/;
sana pasemalaw tua vinaikan ni /Yisu/ a /galilaya/ katua kinuda-kudan nimadju i /yurusalim/,
a patje djameqen sa-paziuzikan sa-pacai,
sa-mevaljut a kemasi tua namacai.
ti /Yisu/ imaza taicu a tjaucikel namasan tjaljaparavacan a rutulu-tulu.
qau izua picul (kinli) nimadju a paljaluai tua pinnetj nua /Cemas/ a kakudan;
a temulu tua patjara pinaljavakan nua /Cemas/.
a marka-tulu ni /Yisu/ izua masan 5: (1) namasan paravac a tulu i gadu,
a patjara sikudan,
sikipuseng-senganan,
kinli katua manguaqan nua uri-sema tua pinaljavakan nua /Cemas/ a caucau (5.-7.).
(2) patjara seng-sengan nua sala-saladj nimadju (10.).
(3) marka-sinipupatarevan tua patjara pinaljavakan nua /Cemas/ (13.).
(4) patarevan katua kakuda-kudan nua nakisusu tjaimadju (18.).
(5) patjara uri-vili-vililjan nua i kacawan katua sipangtjezan nua sipaljavakan nua /Cemas/ (24.-25.).
pinare kasusu-susuan ni /Yisu/ Kiristu.(1)
(luka 3:23-38)
1:1 pinare kasusu-susuan ni屬 /Yisu/ Kiristu,
a tjaivili-vililj ni David saka tjaivili-vililj ni Aberaham.
1:2 ti Aberaham pu使aljak生 tjai於-Isak.
ti Isak pualjak tjai-Yakub.
ti Yakub pualjak tjai-Yuda kata及 zua marka-vetjek兄弟.
1:3 ti Yuda pualjak tjai-Piriz kati Zara a pi tjai-Tamar.
ti Piriz pualjak tjai-Hizrun.
ti Hizrun pualjak tjai-Ram.
1:4 ti Ram pualjak tjai-Abinadab.
ti Abinadab pualjak tjai-Nasium.
ti Nasiun pualjak tjai-Salmun.
1:5 ti Salmun kati Rahab pualjak tjai-Buaz.
ti Buaz kati Ruc pualjak tjai-Ubid.
ti Ubid pualjak tjai-Yisai.
1:6 ti Yisai pualjak tjai-David a namasan huangti皇帝.
ti David pualjak tjai-Sulumun a pitua nacekelj ni Uria.
1:7 ti Sulumun pualjak tjai-Rihubuam.
ti Rihubuam pualjak tjai-Abia.
ti Abia pualjak tjai-Asa.
1:8 ti Asa pualjak tjai-Yihusapat.
ti Yihusapat pualjak tjai-Yuram.
ti Yuram pualjak tjai-Uzia.
1:9 ti Uzia pualjak tjai-Yutam.
ti Yutam pualjak tjai-Ahaz.
ti Ahaz pualjak tjai-Hizikia.
1:10 ti Hizikia pualjak tjai-Manasi.
ti Manasi pualjak tjai-Amun.
ti Amun pualjak tjai-Yusia.
1:11 ka cepeljuten被擄 a pasa往 Babilun a taqalja-qaljan,
pualjak-anga了 ti Yusia tjai-Yikunia kata及 zua marka-vetjek兄弟.
1:12 qau ka pasuvililjanga過了 tua c{in}過peljutan被擄 a pasa往 Babilun,
pualjak to Yikunia tjai-Sialtiil.
ti Sialtiil pualjak tjai-Zirubabail.
1:13 ti Zirubabil pualjak tjai-Abiud.
ti Abiud pualjak tjai-Iliakim.
ti Iliakim pualjak tjai-Azur.
1:14 ti Azur pualjak tjai-Zaduk.
ti Zaduk pualjak tjai-Akim.
ti Akim pualjak tjai-Iliud.
1:15 ti Iliud pualjak tjai-Yakub.
1:16 ti Yakub pualjak tjai-Yusiv,
a mavan a cekelj配偶 ni屬 Maria,
qau azua pinaka Kiristu a ti /Yisu/ si{ni}pualjak-anga ni Maria.
1:17 qau pai a kemasi自 tjai-Aberaham a patje至 tjai-David a temeve-tevelj,
masan tapuluq十 sa-sepatj四 a p{in}adja-djaljdjalj-djaljan.
qau a kemasi tjai-David a patje cinpeljutan被擄過 a pasa-Babilun,
izuanga masan tapuluq sa-sepatj uta也.
qau a kemasi tua cinpeljutan a pasa-Babilun a patje tjai-Kiristu,
izuanga a masan tapuluq sa-sepatj uta.
(1) nu inika ti Tamar,
ti Rahab,
ti Ruc kati Maria,
aicu a marka-caucau uqalja-qaljai a mapuljat.
p{in}ualjakan被生過 tjai-/Yisu/ Kiristu.
(luka 2:1-7)
1:18 a patjara說 pinualjakan tja-/Yisu/ Kiristu namayatucu如此.
azua kina母 ni屬madju他 a ti Maria namapapenetj-anga tua pu使cekelj配偶 kati跟 Yusiv.
ljakua ka-ini-anan ka-matevelj tiamadju他們,
makeljang tu-p{in}akavunglai-anga懷了 ti Maria nua tjaljaparavacan靈 a Vavak聖.
1:19 qau azua uri-cekelj nimadju他 a ti Yusiv namapasaqetj正直 a caucau人.
saka inika不 naselaing tu maligu羞辱 ti Maria tua siniaqan.
ulja ku-puqenetji a kizaqaw,
ayaya timadju他 a kinemnem有意.
1:20 manu ka-kinemnemnem考慮 tua patjara事 aicu,
misepi夢 sa-pacun見 tazua saskauljan i tjarivavaw nua /Cemas/ a qivuivu a mayatucu:
"tisun a tjaivili-vililj後代 ni David a ti Yusiv,
maya別 marekutj怕;
sancekelju sakamaya azua uri-su-cekelj要娶 a ti Maria.
ayatua azua s{in}ikavunglai懷 nimadju她 nakemasi自 tua tjaljaparavacan a Vavak聖靈."
1:21 qau uri-pualjak要生 timadju她 tu aqaljai男子.
saka papu-ngadani-anga取名 tu-ti /Yisu/;
ayatua因為 timadju mavan a uri要-paseqeljing拯救 tua sikataqaljan子民 a kemasi離 tua pasali-saliw罪," ayain.(2)
1:22 pai a patjara namayatucu a penuljat,
mapasusuanga azua kai a pinaka tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a siniqaqivu nua /Cemas/,
a mayatucu:
1:23 "izua vavayan女生 a tjumas a uri要-mavunglai懷 sa-pualjak生 tu-uqaljai男子.
qau uri-papu-ngadan-an要被稱 a aljak孩 tu-ti Imanuil," aya.(3)
Imanuil nu-aya就是說,
nakizang a /Cemas/上帝 tjanuitjen我們,
siniaya意思.
1:24 pai ka-paceged醒 ti Yusiv,
pasusuan-anga azua s{in}ipazazekatj nazua saskauljan nua /Cemas/,
sa sancekeljianga娶了 ti Maria.
1:25 ljakua但 inika不 namatevelj a patje前 pualjak生 ti Maria tu-aqaljai兒子.
qau papu-ngadan-an-anga被叫了 tu-ti /Yisu/ azua aljak.
(2) a patarevan nusa-ngadan a ti /Yisu/ a aya,
rupase-qelji-qeljing a /Cemas/,
siniaya.
(3) isaya 7:14
sema tjai-/Yisu/ a marka-papu-susu-susuan tua patjara kaleve-levan.
2:1 pai sinipualjak被生 ti /Yisu/ izua在此 i在 qinaljan村 i Bitelihim i pasa Yudaya,
ka ti Hirud a namasan huangti皇帝.(1)
qau izua za uqalja-qaljai男人 a papususu-susuan星象家 ta-patjara kaleve-levan,
a nakemasi自 pasa-kacedas東 sa-pangtjez來 i Yurusalim.
2:2 qau kivadaq問 a mayatucu這樣:
"ainu azua sinipualjak tu-uri-masan Huangti tua se-Yudaya?
nia p{in}acunan被看過 azua主 vitjuqan星 nimadju屬他 ka i在 tjaikacedas東.
qau a nias{in}ipangtjez來 uri-s{em}ukub朝拜-amen我們 a paqaljai tjaimadju為他," aya.
2:3 manu當 ka-l{em}angda聽 a Huangti a ti Hirud,
sarukuya壞 aravac很 a varung心;
saka namaya uta也 a se-Yurusalim a mapuljat.
2:4 qau qepuin-anga ni Hirud azua marka-palaingan nua parakaljai kata zua itua taqalja-qaljan a papususu-susuan ta-kakudan,
sa-kivadaqi tu inu a uri-p{in}ualjakan tazua Kiristu.
2:5 manu t{em}vela回 tiamadju: "i zua i Bitelihim i pasa-Yudaya.
ayatua izua za p{in}aka tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a v{in}cikan所寫的,
a mayatucu:
2:6 'tisun a qinaljan i Bitelihim,
a kadjunangan nua tjaivili-vililj ni Yuda,
inika-sun a tjalja-teku-tekuan tua marka-qinaljan i pasa-Yuda.
ayatua uri izua Huangti a nakemasi tjanusun,
a uri-remasudj tua ku-piniliq a taqaljaqaljan a tjaivili-vililj ni Israil,' inaya v{en}cik寫," aya.(2)
2:7 pai djauljenanga a kizaqaw ni Hirud azua marka-papususu-susuan ta patjara kaleve-levan,
sa-kivadaqiangata tu-singidan a kinamapacunan nazua vitjuqan.
2:8 sa-sekauljianga a pasa-Bitelihim,
sa qaqivu-i a mayatucu: "vaiku a kiljaluai a kivavadaqangata tua patjara zua lumamad.
qau nu-nu-djumaken,
pasemalaviangaken告訴我,
uljaken a vaikanga去 uta a s{em}ukub拜 a paqaljai tjaimadju," ayain.
2:9 pai ka-lemangda tazua kai, vaikanga走了.
manu azua p{in}acunan見 ka i tjaikacedas東 a vitjuqan星,
kitjausangas tjayamadju a pasa-tua k{in}aizuanan nazua lumamad,
sa-seceker停 i tjaivavaw於上方.
2:10 manu ka-pacun tazua vitjuqan,
maleva a kiqazaljangata歡欣快樂.
2:11 manu tjumaq房 i zua tiamadju,
sa-pacun見 tazua lumamad katua和 kina母 a ti Maria;
sa-cacungalan a paqaljai tjai-/Yisu/.
sa-sucaqevi azua tjaljev,
sa-pagaugavan打開 tjaimadju azua uri-sikaleva寶盒,
a king黃金,
kata-zua p{in}aka ljibanus a sisalulum乳香,
kata-zua p{in}aka mur a cemel沒藥.
2:12 mayanga c{em}ike-cikel a maka-tjai-Hirud,
inayanga a paka-tua sepi夢 azua marka-papususu-susuan.
qau maka-tua djalan-anga路 a zuma a pasa-tua qinaljan niamadju.
(1) ti Hirud pinnetj nua se-Ruma a seman huangti i Yudaya.
(2) mika 5:2
vaik a pasa-Idjiputu tia Yusiv.
2:13 pai ka-vaikanga tiamadju,
misepi ti Yusiv sa-pacun tazua saskauljan i tjarivavaw nua /Cemas/,
a qivuivu a mayatucu: "gacalju,
sa-su-kacu-i azua nu-aljak katua kina nimadju,
sa-nu-kavilad a pasa-Idjiputu,
sa-nu-tjaljuzuanga a patje ku-su-pazazekatjen.
ayatua aicu a nu-aljak uri-kimen ni Hirud tu-uri-qecin," ayain.
2:14 pai migacalj ti Yusiv,
sa-kacu-i azua lumamad katua kina,
sa-vaik a remaqezemetj a pasa-Idjiputu,
2:15 sa tjaljuzuanga a patje-macai ti Hirud.
qau pai mapasusuanga azua pinaka tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/,
a siniqaqivu nua /Cemas/,
a "ku djinaulj a kemasi-Idjiputu a ku-aljak," a aya kai.(3)
(3) husia 11:1
qincian tua marka-lumamad.
2:16 pai ka-kemljanganga ti Hirud tu nalemgilj tjaimadju azua marka-papususu-susuan,
keminamalji aravac.
sa-sekaulji a caucau a pasa-qinaljan i Bitelihim kata zua i palingualj a marka-qinaljan.
saka sikilaing tazua kinivadaqan tua papususu-susuan a qadaw,
sa qecii a kana-uqaljai a lumamad a tjaljaljak tua drusa cavilj.
2:17 pai tuazua mapasusuanga azua pinaka tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a ti Yirimia,
a siniqaqivu a kai,
a mayatucu:
2:18 malangda a Rama a ljingaw nua qemauqaung sa cangicangitj a pasiqaca.
qemauqaung ti Rakil tazua marka-aljak,
saka inika pukaui a sasain,
ayatua macaianga tiamadju," a aya kai.(4)
(4) yirimia 31:15
kicepeliw a kemasi-Idjiputu tia Yusiv.
2:19 pai ka-macaianga ti Hirud,
misepi i Idjiputu ti Yusiv,
sa-pacun tazua saskauljan i tjarivavaw nua /Cemas/,
2:20 a qivuivu a mayatucu: "gacalju sa-su-kacu-i azua nu-aljak katua kina,
sa-nu-vaik a pasa-Israil,
ayatua macaianga azua uri-qemci tua nu-aljak," ayain.
2:21 pai migacalj ti Yusiv,
sa kacu-i azua aljak katua kina,
sa vaik a pasa Israil.
2:22 manu-selangda ti Yusiv tu-sevalitanga ti Arekilaus tua kama a ti Hirud,
a masan huangti tua i pasa-Yudaya.
qau marekutj a pasa-zua.
qau pazazekatjen timadju a paka-tua sepi,
sa-vaikanga a pasa-zua i /galilaya/.
2:23 qau ka-tjalju tua qinaljan a pinaka i Nazari,
kemalja izuananga.
pai mapasusuanga azua pinaka-tua marka-rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a siniqaqivu a: "ki-paka-Nazari-anga a caucau timadju," a aya kai.
tjinaucikelan ni Yuan a rupakirau-rauraw.
(mareku 1:1-8,
luka 3:1-9,
15-17,
yuhan 1:19-28)
3:1 pai tuazua ti Yuhan a rupakirau-rauraw mangtjez i cairairag i pasa-Yudaya,
a tjemaucike-cikel tua patjara /Cemas/.
3:2 qau,
"kiumalju tua nu-pasali-saliw,
palamuanga a uri-sipaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw," aya.
3:3 ti Yuhan mavan azua siniqaqivu nua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a ti Isaya a mayatucu: "izua caucau a tjemau-tjautjaw i cemcemel a qivu: padjele-u tua uri-djalan nua /Cemas/,
sa nu-asaki a semvec a uri pakazuanan nimadju," a aya kai.(1)
3:4 aicu a ti Yuhan nakemava tua kinaseng-seng a seman kava a quvalj nua lakuda,
sakanapenaled-eled (naremuanain) tua qaljic.
a kakanen nimadju kaljivungu (bungu) katua alju a tjainan a maka-cemcemel.
3:5 qau pai vaivaik a sema tjai-Yuhan a se-Yurusalim,
se-pasa-Yudaya,
kata zua i demedetan tua pana i Yuredan a marka-caucau a mapuljat.
3:6 pai sa-kipasemalaw a kimadju tua pinasalivan niamadju,
sa-kipakirauraw tjai-Yuhan i pana i Yuredan.
3:7 pacun ti Yuhan tazua parisai a caucau kata zua sadukai a caucau a tjuruvu,
a mangtjengtjez a uri-kipakirauraw tjaimadju;
sa qaqivu-i a mayatucu: "timun a maru sipacacai a qatjuvi,
aicu uri-palamuanga a sipapa-pene-penetjan nua /Cemas/.
uri makaya-men a kivavilad tua nia pasali-saliw,
ayaya-mun pai?"(2)
3:8 a nu-sikudan,
vangalju tua uri-sikakeljang tu nakiumaljanga-mun.
3:9 pai,
inika-men a makuda,
tjaivili-vililjanga-mun ni Aberaham,
maya sa ayaya a mare-qaqivu-ivu.
ku nu-qaqivuaw,
a /Cemas/ makaya a seman caucau taicu a qaciljai,
a seman tjaivili-vililj ni Aberaham.
3:10 tucu pinadjele-anga a valjes itua qapulu nua kasiw.
qau a kana kasiw a inika navenangalj tua nangu-anguaq,
ki-valjesi,
sa-verican a pasa-tua sapui.
3:11 tiaken zaljum a ku-sipakirauraw tjanumun a pakeljang tu-nakiumaljanga-mun.
ljakua azua uri-tjaivililj tjanuaken a mangtjez a caucau,
tjapupicul-anan tjanuaken.
kumalji a semutjukap (semukucu) tjaimadju,
inika-ken a sedjaljep.
timadju uri-tjaljaparavacan a Vavak katua sapui a uri-sipakirauraw tjanumun.
3:12 nadjemadjasanga timadju tua sipavali-vali,
a uri-pavali a ljemenguaq tazua i papavalian a kiniqinuman nimadju a penuljat.
qau a vinatan ki padjengi a pitua papulamian.
ljakua a lapi ki-ljama-i-anga tua inika maqevu-qevutj a sapui," aya ti Yuhan.
(1) isaya 40:3
(2) tima zua natemulu tjanumun tua nu-kivavilad?,
aya siisiu a Hinilasan.
kinipakirau-ravan ni /Yisu/
(mareku 1:9-11,
luka 3:21-22)
3:13 tuazua mangtjez ti /Yisu/ a kemasi Galilaya a pasa-pana i Yuredan,
sa-sa-tjai-Yuhan,
a uri-kipakirauraw tjaimadju.
3:14 manu uri-sa-ljainin ni Yuhan,
sa-qaqivu-i a mayatucu: "tiaken mana-paqulid a kipakirauraw tjanusun.
qau manu-tisun a mangtjez a sema-tjanuaken?" ayain.
3:15 manu-temvela ti /Yisu/: "ljaui-u-anan tucu.
ayatua paqulidangata nu-mayatucu-itjen a pasusu tua pinaka nanguaq nua /Cemas/ a kakudan a penuljat," ayain.
pai sa-selaingianga ni Yuhan.
3:16 ka-nakipakirau-rawanga ti /Yisu/,
a sisevacaqan nimadju a kemasi tua zaljum,
namasuqeljev a kaleve-levan;
sa-timadju tazua Vavak nua /Cemas/ a nakiparu vadu-vadu a qaya-qayam,
a ljeteku-teku a sema-tjaimadju.
3:17 qau malangda uta azua kai a kemasi-kaleve-levan,
a: "aicu mavan a ku-aljak a ku-sinikiljivak,
a ku-kinatjenglayan," aya.
kinilingavan ni satan tjai-/Yisu/
(mareku 1:12-13,
luka 4:1-13)
4:1 pai ciuren ti /Yisu/ nua tjaljaparavacan a Vavak a pasa cairairag,
tu uri kilingavan ni Satan.
4:2 qau ka napalavaianga tua keman a sepatj a puluq a qadaw a vengin,
maculjanga.
4:3 manu mangtjez ti Satan,
sa qaqivu tjai-/Yisu/ a mayatucu: "nu-aljak-sun nua /Cemas/,
pazazekatju aicu a marka-qaciljai a papere pang," ayain.
4:4 manu temvela ti /Yisu/: "mayatucu azua vincikan itua siisiu: 'a uri sikavaljut nua caucau,
inika kakanen sakamaya.
mavan azua nakemasi tua /Cemas/ a kai a pipenuljatan,' inaya vencik," aya.(1)
4:5 pai ciuren uta ni Satan a pasa tua namasan paravac a qinaljan,(2)
sa-pizua-i itua tjaljava-vavan a qinaljivan itua umaq nua /Cemas/,
4:6 sa-qaqivu-i a mayatucu: "nu-aljak-sun nua /Cemas/,
kikelu (pudruku) a sema-teku.
ayatua mayatucu azua vincikan itua siisiu: 'ki pazazekatj a /Cemas/ tua marka-saskauljan nimadju i tjarivavaw a masa tisun,
sa-su-tarangianga tua lima niamadju,
tua inika sika-mapasaqetjuan tua qaciljai nua su-kula,' inaya," ayain ni Satan.(3)
4:7 temvela ti /Yisu/: "izua uta a vincikan itua siisiu a: 'nakuya kilingaw tua naqemati a su-/Cemas/,' inaya," aya.(4)
4:8 pai kacuin uta timadju ni Satan a sema-tua vavaw aravac a gadu,
sa-papacuni tua marka-qinalja-naljananga i kacauan katua manguaqan a penuljat;
4:9 sa-qaqivu-i a mayatucu: "nu-cemacungalan-sun a semukub tjanuaken,
ki-ku-sipavai tjanusun aicu a pipenuljatan," ayain.
4:10 manu temvela ti /Yisu/: "tisun a ti Satan,
sa-u vaiku.
ayatua mayatucu azua vincikan itua siisiu: 'paqaljayu a semukub tua naqemati a su-/Cemas/,
sa-su-kipalaing tjaimadju sakamaya,' inaya vencik," aya.(5)
4:11 pai vaikananga ni Satan.
saka mangtjezanga a marka-saskauljan i tjarivavaw a kilalaing tjai-/Yisu/.
(1) pazazekatj 8:3
(2) Yurusalim a siayaya.
(3) senai 91:11-12
(4) pazazekatj 6:16
(5) pazazekatj 6:13
ti /Yisu/ patagilj a tjemaucikel tua patjara /Cemas/ i pasa-Galilaya.
(mareku 1:14-15,
luka 4:14-15)
4:12 pai selangda ti /Yisu/ tu rinusunganga ti Yuhan.
pai vaik a kisalilj a pasa-Galilaya.
4:13 qau vaikanga a kemasi Nazari,
sa-kaljaizuananga i Kapanahum.
aicu a qinaljan i dedet tazua ljavek i Galilaya,
itua kadjunangan nua tjaivili-vililj ni Zibulun kati Naptali.
4:14 qau pai mapasusuanga azua kai a siniqaqivu a pinaka tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a ti Isaya,
a mayatucu:
4:15 "azua i pasa-Zibulun katua i pasa-Naptali a itua djalan a ljemavingan tua ljavek,
a i tjaizuazua tua pana i Yuredan,
kata zua i pasa-Galilaya nua maljian nu-caucawan;
4:16 pai azua i zua i selema-leman a taqalja-qaljan napacunanga tua kudra-kudral a teljar.
qau a marka caucau a i zuazua itua kadjunangan a zinemzem ua macai,
pateljarananga," inaya vencik.(6)
4:17 pai kemasizuanga a patagilj ti /Yisu/ a tjemaucikel a mayatucu: "kiumalju tua nu-varung.
ayatua palamuanga a uri-sipaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw," ayaya.
(6) Isaya 9:1-2.
sinan sala-saladjan ni /Yisu/ tua ma-sepatj a rukiciqa-ciqaw.
(mareku 1:16-20,
luka 5:1-11)
4:18 pai ka-vaivaik ti /Yisu/ a ljemavingan tua ljavek i Galilaya,
pacun tazua ma-drusa a rukiciqa-ciqaw a marevetjek a uqalja-qaljai,
a mavan azua pinaka ti Piteru a ti Simun katua vetjek a ti Anderi.
tuazua mararai tiamadju i ljavek.
4:19 pai qivu ti /Yisu/ tjayamadju: "kelju,
idu,
kiciuranu tjanuaken.
qau ku-nu-san-rukicaucau-cawawanga a paru rukiciqa-ciqaw," ayain.
4:20 manu tjaulan isauniuni a marka arai,
sa-kiciuran tjai-/Yisu/.
4:21 pai ka-vaikanga a ljiazua ti /Yisu/,
pacun tazua ma-drusa-anan uta a marevetjek,
a mavan a aljak ni Zibidai a ti Yakub katua vetjek a ti Yuhan.
tuazua i zua tiamadju katua kama a ti Zibidai a ljemengua-nguaq tua arai i vavaw tua varukur.
manu puarian ni /Yisu/ tiamadju.
4:22 pai tjaulan niamadju a varukur isauniuni,
sa-kipusau tua kama niamdaju,
sa-kiciuran tjai-/Yisu/.
pinaseqeljingan ni /Yisu/ tua tjuruvu.
(luka 6:17-19)
4:23 pai vaivaik ti /Yisu/ a penulinge-lingetj tua i pasa Galilaya,
sa tulutulu itua marka kakalihayan,
sa tjaucike-cikel tua napenakaleva-leva a kai tua patjara sipaljavakan nua /Cemas/;
sa papengua-nguaq tua taqalja-qaljan a selapa-lapai a saqetju-qetju tua namartimalji-malji a saqetjuan.
4:24 a patjara timadju sepulingetjanga i pasa-Suria.
qau kacuin a sema-tjaimadju azua marka saqetju-qetju tua kana saqetjuananga,
azua selapalapai tua namartimalji-malji a siselapai,
azua kinicaingan nua akuma,
azua mapuqaca-qacang,
azua pusaqetjuan tua malunai;
kacuin a sema-tjai-/Yisu/,
sa-papenguaqi nimadju a mapuljat.
4:25 qau kiciuciuran tjaimadju a tjuruvu a namaqepu-qepu a nakemasi Galilaya,
i Dikapulis,
i Yurusalim,
i Yudaya,
katua nakemasi tjaizuazua i pana i Yuredan.
tinuluan ni /Yisu/ itua gadu
5:1 pai pacun ti /Yisu/ tu tjuruvu a namaqepu-qepu,
sa-ljezaya a pasagadu.
qau qemiladj timadju,
sa-kaqepu-qepu a sema-tjaimadju a marka sala-saladj.
5:2 qau patagiljanga a temulu tjayamadju,
a mayatucu:
patjara kaqulidan a manguaqan.
(luka 6:20-23)
5:3 "azua nakisan neka a paqulid nu-kinemnem a caucau,
namanguaq aravac.
ayatua a pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw niamadjuanga.
5:4 azua qemau-qaung tua pinsalivan,
namanguaq aravac.
ayatua uri-sasain nua /Cemas/.
5:5 azua nasulapelj a varung,
namanguaq aravac.
ayatua uri-gemaugaw tua siniki-eces nua /Cemas/ a manguaqan.
5:6 azua maru namaculja,
maru namaqusaw tua saljingan tua kipalaing tua /Cemas/,
namanguaq aravac.
ayatua uri-mavetu tua sinivai nua /Cemas/.
5:7 azua rupaula tua zuma,
namanguaq aravac.
ayatua uri paulain nua /Cemas/.
5:8 azua namacingki a varung,
namanguaq aravac.
ayatua uri-pacun tua /Cemas/.
5:9 azua rupadjadjalu-djalu,
namanguaq aravac.
ayatua ku-aljak uri-ayain nua /Cemas/.
5:10 azua paselapa-lapaiin a masa kinipalaingan tua /Cemas/,
namanguaq aravac.
ayatua a pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw niamadjuanga.
5:11 "nu masa tiaken a skuyac tjanumun a sipaselapai nua qaliqali,
sa-veca a qivu tua namapakakaizuazua a seman nakuya tjanumun,
namanguaq-mun aravac.
5:12 kaleva-u,
kaperavu;
ayatua kudral azua uri-sipakaleva tjanumun i tjarivavaw.
azua tjaisanga-sangas tjanumun a marka rupakelja-keljang tua varung nua /Cemas/,
namaya uta a pinselapa-lapai niamadju.
patjara qatia katua teljar.
(mareku 9:50,
luka 14:34-35)
5:13 "timun namasan qatiamun tua kana caucawanga.
ljakua nu-masuqapdangen.
neka nu-pacugan.
ki sivericanga sakamaya,
sa-djuladjulati nua caucau.
5:14 "timun namasan teljarmun tua i kacawan.
a i vavaw tua gadu a qinaljan,
inika uri-maqiljangata.
5:15 qau neka nu-pacaicaing tua pusapuyan sa-caqevi tua satju.
tjara pizua-in itua papizuanan tua pusapuyan sakamaya.
pai sanaka mapateljar a itua umaq a mapuljat.
5:16 ulja namaya uta a nu-teljar a nu-sipateljar a pi-tjaiqayaw tua qaliqali.
ulja pacun a qaliqali tua nangua-nguaq a nu-kakudan,
sa-sanparavacanga tua nu-Kama a /Cemas/ a i tjarivavaw.
patjara pinnetj a kakudan nua Yudaya caucau.
5:17 "maya kinemnem tu uri-ku-qulipen azua pinnetj a kakudan kata zua sinitulu nua marka rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/.
a ku-sinipangtjez inika uri-qemulip;
uri-ku-pasusuan a penaqulidan sakamaya.
5:18 pai ku-nu-qaqivuaw a penaseqetjan: a patje maqulip aicu a kaleve-levan katua kadjunangan,
inika uri-maqulip a pinnetj a kakudan,
kumalji a maru tatjuneqan,
a maru tacurisan a paqulid,
uri-mapasusu sakamaya a penuljat.
5:19 "pai manasika,
kumalji a tima,
nu-seman nekaneka tazua tjalja-madjelean a pasusuan a pazazekatj a masanitalj,
sa tulu uta tua qaliqali tua seman neka,
timadju ki namasan tjalja teku-tekuananga i tjarivavaw.
qau saka,
kumalji a tima,
nu-pasusu-susu tua pazazeka-zekatj sa-tuluan,
ki-namasan namapaqaljaianga i tjarivavaw.
5:20 pai ku-nu-qaqivuaw,
azua nu-nanguaqan nu-inika tjaparavacanan a caucau,
inikamun a makayangata a sema-tua pinaljavakan nua /Cemas/ i vavaw.
patjara keminamalji
5:21 "nalemangdangamun tu izua sinipazazekatj tua sicuayan a caucau,
a: 'nakuya qemci tua caucau.(1)
qau a naqemci tua caucau,
tjara sikilaing tua pinnetj a kakudan sa-patavungi,' aya kai.
5:22 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
azua nakeminamalji tua kaka,
tjara sikilaing uta tua pinnetj a kakudan sa patavungi,
ayaken.
qau,
'nekanga nu-su-pacugan,' nu izua aya tua kaka,
tjara-sipatavelak a pasa tua rupene-penetj tua pasaliw.
qau,
'masingkingki-sun,' nu izua aya tua kaka,
sedraljep tu pasazuain itua sapui i selem,
ayaken.
5:23 qau pai,
nu-pagaugau-gausun tua /Cemas/ itua papatjavangan,
nu izua mapaqenetj a su-pinasalivan tua su kaka,
5:24 adruqu azua su sipagau-gaugaw a pi-tjaqayaw tua papatjavangan,
sa-su-vaikanan a semangas a kidraluan tua su kaka,
sana su-pangtjez a mumalj a pagaugaw tua /Cemas/.
5:25 "nu izua caucau a uri-remakac tjanusun a pasa kakaljavaran a seman pasaliw,
nu ini-anan ka-mun a djemaljun,
karasudju a kirimu.
nu ini,
palemek nu sipatavelak sun tua rupapapene-penetj,
sa-sanpasalivisun,
sa rusungiangasun.
5:26 ku-paseqetjai-a qivu: kumalji a ita gimpia,
nu ini anan ka-sun a makapavai a qemacuvung,
iniangata ka-sun a uri-sasaw i rusung.
(1) vinaikan 20:13
patjara kidraqa tua cekelj
5:27 "nalemangdangamun tu izua sinipazazekatj a: 'nakuya kidraqa tua cekelj,' aya.(2)
5:28 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
a uqaljai a timanga nu pacun tua vavayan,
sa kinemnem tua menganga,
namasan kidraqanga a pi-varung,
ayaken.
5:29 qau nu-pasepasalivensun nua su-maca a tjaikanavalj,
sualapu sa-su-verican.
pai,
kuamlji a masualap a masanitalj tua su-kinacava-cavan,
saka inika uri-sema-selem a su-kinacava-cavan a penuljat,
tjamanguaqanan.
5:30 qau nu-pasepasalivensun nua su-lima a tjaikanavalj,
ngedruqi sa-su-verican.
pai,
kumalji a masualap a masanitalj tua su-kinacavacavan,
saka inika uri-sema-selem a su-kinacava-cavan a penuljat,
tjamanguaqanan.
(2) vinaikan 20:14
patjara pakitjuvadai tua cekelj
(matai 19:9,
mareku 10:11-12,
luka 16:18)
5:31 "pai izua sinipazazekatj a: 'a uqaljai a uri pakitjuvadai tua cekelj,
nakuya nu-inika pavayan a cekelj tua sikitjuvadai a vecik,' aya.(3)
5:32 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
nu-inika nasepasaliw tua zuma a cekelj a vavayan,
nakuya pakitjuvadai.
ayatua nu-pucekelj azua vavayan tua zuma,
timadjuanga a uqaljai a napasepasaliw tua cekelj.
azua napucekelj a uqaljai tazua pinakitjuvadai a vavayan,
nasepasaliwanga uta tua kidraqa,
ayaken.
(3) pazazekatj 24:1
patjara ki-eces
5:33 "nalemangdangamun uta tu izua sinipazazekatj tua sicuayan a caucau a: 'nakuya inika pasusu tua su siniki-eces.
a su-siniki-ecesanga,
pasusu-i a penuljat i tjaiqayaw tua /Cemas/,' aya.(4)
5:34 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
nuka nema,
nakuya ki-eces a paqeteleng,
ayaken.
nakuya pasa-kaleve-levan a ki-eces,
ayatua mavan a qaqiladjan nua /Cemas/.
5:35 nakuya uta a pasa-kadjunangan a ki-eces,
ayatua mavan a papukulan nimadju.
nakuya uta a pasa-Yurasalim a ki-eces,
ayatua mavan a qinaljan nazua namapaqaljai aravac a huangti.
5:36 nakuya uta a zemapatj tua su qulu a ki-eces,
ayatua kumalji a ita quavalj,
inika sun a makaya a papevecelai a papeqecengel.
5:37 pai a nu-kai,
nu-ui,
ui aya-u.
nu-ini,
ini aya-u.
qau nu-qivu-anan-mun a pakaliaw,
ki nakemasi tjai-Satan anga.
(4) livi 19:12
patjara venalet a paselapai.
(luka 6:29-30)
5:38 "nalemangdangamun tu izua sinipazazekatj a: 'a sinumacan,
ki venalet uta a semumaca.
qau a sinualjisan,
ki-venalet uta a semualjis,' aya.(5)
5:39 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
maya venalet azua napaselapai tjanumun,
ayaken.
qau nu izua cemabiljaq tua su-qimi a tjaikanavalj,
a pacabiljaqan uta a su-qimi a tjaikaviri.
5:40 nu-rakacen-sun nua zuma a pasa-kakaljavaran,
saka uri alapen a su-kava a sipakatala-taladj,
pavayan uta a su-kava a sipakavava-vavaw.
5:41 pai nu izua nalemivu a sivitai a uri-pasavuta tjanusun a papasikinacu tu ita kilu,
kacuan a patje drusa kilu.
5:42 nu izua kiqaung tjanusun,
pavaii timadju.
nu izua uri-kisedjam tjanusun,
pasedjami.
(5) vinaikan 21:24.
patjara kiljivak tua qalja.
(luka 6:27-28,
32-36)
5:43 "nalemangdangamun tu izua sinipazazekatj a: 'kiljivakan a su-sikataqaljan,
sa-su-sanvililji a su-qalja,' aya.(6)
5:44 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
kiljivakan a marka nu-qalja,
sa-nu-inulian azua paselapa-lapai tjanumun,
ayaken.
5:45 nu-mayatucumun,
ki-mun a massan kaaljakananga nua nu Kama a /Cemas/ i tjarivavaw.
pai a /Cemas/ pateljaran tua qadaw a nakuyakuya a caucau,
a nanguanguaq a caucau.
qau paqudjaljan uta a namapaseqetj a caucau,
a rupasalivan a caucau.
5:46 pai nu-amin azua rukiljiva-ljivak tjanumun a nu-sikiljivak,
kemuda sa-nu-pakaleva-i nua /Cemas/?
kumalji azua rukikazelju-zelju (7) aku matu mayatazuazua uta?
5:47 qau nu-amin a nu-qali sakamaya a nu-kiqaqivuanan,
anema uri-nu-sika-tjananguaq tua zuma?
kumalji a inika namasalu tua ka/Cemas/an a caucau,
aku matu mayatazuazua uta?
5:48 qau pai ulja-mun a nakemalja kiljivakanangata,
a namaya tua nu-Kama a /Cemas/ i tjarivavaw a nakemalja kiljivakan.
(6) livi 19:18
(7) a rukikazelju-zelju i pasa-Yudaya tuazua,
ruligi-ligilj tua sikataqaljan,
saka-kipusengsengan tua sengsengan nua se Ruma;
manasika sinan vililj nua sikataqaljan a se-Yudaya.
patjara pakavulj.
6:1 "kiipapaulingavu;
nakuya remanaw a kipapacun i tjaiqayaw tua qaliqali a kizenger tu kisamuljamuljamun tua patjara /Cemas/.
ayatua nu maitazuamun,
inikamun a uri-pakalevan nua nu-Kama a /Cemas/ i tjarivavaw.
"
6:2 "pai nu-pakavuljmun,
nakuya parappa a kipakeljang a kisan azua a namaya tazua naminangu-anguaqan a caucau.
kipapacun tiamadju i kakalihayan,
kumalji a i djalan i qinaljan,
tua sika-masan paravacan tua qaliqali.
ku-paseqetjai-a qivu: tiamadju nakipakalevanga.
6:3 nu-pakavuljsun,
maya pasekeljang a tjaikaviri a lima tua kinudan nua tjaikanavalj a lima.
6:4 nu inikasun a kipakeljang tua su-pinakavuljan,
ki-sun a tjauvalitianga a pakaleva nua su-Kama a /Cemas/,
a pacucun tua sinizaqaw a su-kinudan.
patjara inuli.
(luka 11:2-4)
6:5 "qau nu-inulimun,
nakuya pacual tazua naminangu-anguaqan a caucau,
a tjenglai a malingdjelj a inuli itua kakalihayan,
itua cinevucevungan a djalan,
a remanaw a kipapacun tua qaliqali.
ku-paseqetjai-a qivu: tiamadju nakipakalevanga.
6:6 nu-inulisun,
satjumaqu sa su keqeljev,
sa-su-inuli tua su-Kama a /Cemas/ a inika mapacucun.
qau ki-sun a tjauvaliti a pakaleva nua su-Kama,
a pacucun tua sinizaqaw a su-kinudan.
6:7 "nu-inuli-nulimun,
nakuya pacual tua marka-caucau a inika namasalu tua ka/Cemas/an.
nu-liaw a nia kai,
ki-men a langda-i,
ayaya a kinemnem,
sa-qaqivu a penaqetelengan.
6:8 pai nakuya pacual tjayamadju.
ayatua azua inika nanguaq nu inika izua a nu-kinasaljinga,
kinljanganga nua nu-Kama a /Cemas/,
ka-ini-anan ka-mun a kiqaung tjaimadju.
6:9 manasika nu-inuli-mun,
ayatucu a qivu: tisun a nia-Kama itjarivavaw,
ulja-namasan tjaljaparavacan a su-ngadan.
6:10 ulja-namangtjez a su-sipaljavakan.
ulja-namapasusu a su-kininemneman i kacawan,
a namaya tua i tjarivavaw.
6:11 a nia-kanen tu-qadavanga,
pagau-gavi-amen tucu a qadaw.
6:12 nu-napazekatjamen tua napasaliw tjanuamen,
ulja-sun a namayanga uta a napazekatj tjanuamen.
6:13 maya-men a pasecevu-cevung tua nia-sisepakilingaw.
paseqelji-qeljingu-amen a kemasi tua nakuya.
(ayatua a pinljavakan,
a picul,
a ligu-nisun a penuljat a patje-palalaut,
aming,
aya uta a vincikan itua siisiu a Hinilasan a zuma.)
6:14 "pai nu-pazekatj-mun tua pacevak nua-qaliqali,
ki-mun a sipazekatj nua nu-Kama a /Cemas/ i tjarivavaw.
6:15 ljakua,
nu-inika-mun a pazekatj tua pacevak nua-qaliqali,
inika uri-sipazekatj-nua nu-Kama a /Cemas/ a nu-pacevak uta.
patjara kakudan a palavai.
6:16 "nu-pasusumun tua kakudan a palavai,
nakuya pacual tazua naminangu-anguaqan a caucau,
a namisulaican.
pai mimaculjan a kinamudi-mudinganan,
tua sikipapacunan tua qaliqali tu palava-lavai.
ku-paseqetjai-a qivu: tiamadju nakipakalevanga.
6:17 nu-palavaisun,
qalevu a su-qulu,
sa-su-pinaqup.
6:18 maya pasekeljang a qaliqali tu-palavalavaisun;
saka-ki-amin a su-Kama a /Cemas/ a inika mapacucun nu-uri-kemljang.
qau ki-sun a tjauvaliti a pakaleva nua su-Kama,
a pacucun tua sinizaqaw a su-kinudan.
patjara sauzayan i tjarivavaw.
(luka 12:33-34)
6:19 "maya qemedjen tua su-sauzayan a pi-kacawan.
ayatua uri-kanen nua qatjuvitjuvi,
uri-djiljangan,
saka izua uta a rucaka-cakaw a beneru-berung tua djeljep sa cakaw.
"
6:20 qedjenu sakamaya a pi-tjarivavaw.
a pinitjarivavaw,
inika uri-kanen nua qatjuvitjuvi,
inika uri-djiljangan;
neka uta nu-rucaka-cakaw a uri-benerung sa cakaw.
6:21 ayatua nu-inu a su-sauzayan,
ki-inu a su-varung.
patjara maca.
(luka 11:34-36)
6:22 "a tja maca namasan teljar tua tja kinacava-cavan.
pai nu-nanguaq a su-maca,
ki naquljan a su-kinacava-cavan a penuljat.
6:23 ljakua,
nu-nakuyakuya a su-maca,
ki-namise-lema-leman a su-kinacava-cavan a penuljat.
qau nu namise-leman a su varung i taladj,
nareminekutj aravac azua selemanan.
patjara /Cemas/ katua manguaqan.
(luka 16:13;
12:22-31)
6:24 "a macidilj inika makaya a kisan saskauljan nua ma drusa a tauki.
ayatua ki-seman vililj tua tailj,
sa tjenglai tua tailj;
qau ki-sanpazangali a tailj,
sa-sanpaqetelengi a tailj.
inika-mun a makaya a kisan saskauljan tua /Cemas/ katua manguaqan a ljemdrusa.
6:25 "manasika ku-nu-qaqivuaw,
anema uri-tja-kanen,
maya aya a mavarung a masa nu-nasi;
anema uri-tja-sikava,
maya aya uta a mavarung a masa nu-kinacava-cavan.
a tja-nasi aki inika tjaparavac tua kakanen?
a tja kinacava-cavan aki inika tjaparavac tua kava?
6:26 pacunu a marka-qayaqayam;
inika temale-talem,
inika kiqinuma-numan;
inika penadje-padjeng a pitua papulamian.
ljakua paquzi-quzipen sakamaya nua nu-Kama a /Cemas/ a i tjarivavaw.
aki inika-mun a tjaparavacanan tua qayaqayam?
6:27 tima tjanumun azua makaya a papeladruq,
nuka palamu,
tua nasi nimadju,
tua kinamavarungan?
6:28 "qau aku-mun a mavarung tua patjara nu-sikava?
pacunu a sika-mezangalan nua i cemcemel a vuciar nua kavaluan.
inika masengseng,
inika cemaqicaqis.
6:29 ljakua ku-nu-qaqivuaw,
nuka paravac a manguaqan ni Sulumun,
azua sinikialalang nimadju inika namaya taicu a vuciar a ita a pasa-bulai.
6:30 'aiyanga-mun a nalumljak a saluan tua /Cemas/,
nu ayatucu-tucuinanan a pakialalang nua /Cemas/ azua cemel,
a izuanan i cemcemel tucu a qadaw,
saka uri-siveric a pasa-qavuqavuan nutiaw;
qau saka-ki-siayangamun uta,
saka-inika-mun a uri-sikuletj tua nu-sikava?
6:31 "manasika,
anema uri-tja-kanen,
anema uri-tja-tekelen,
anema uri-tja-sikava,
maya aya a mavarung.
6:32 ayatua aicu a penuljat mavan a kinsaljinga nua marka-caucau a inika namasalu ta ka/Cemas/an.
qau kemljang a nu-Kama a /Cemas/ i tjarivavaw tu nakuya nu inika izua tjanumun aicu a namayatucu a penuljat.
6:33 pai ulja-mun a nasemangas a kisamulja tua patjara sipaljavakan nua /Cemas/ sa-nu-asusu tua varung nimadju.
qau aicu a namayatucu a pipenuljatan ki sipavai uta tjanumun a patjeljuq.
6:34 manasika maya mavarung tua patjara nutiaw;
ayatua a patjara nutiaw ki-sikavarunganga nutiaw.
a siselapai tua kinaitan a qadavan tjezua sakamaya tua zua kinaitan a qadavan.
patjara penualj.
(luka 6:37-38,
41-42)
7:1 "maya penualj tua zuma.
ki-inika-mun a uri-papapentjen nua /Cemas/.
7:2 ayatua nu-nu-kinuda a penualj a qaliqali,
k-mun a kuda-i uta a papapenetj.
qau nu-anema a nu-sinitjingtjing tua qaliqali,
ki-anema uta a sitjingtjing nua /Cemas/ tjanumun.
7:3 qau aku azua pacun-sun tua tileq a itua maca nua su-kaka,
saka-inika-sun a kinemnemnem tu izua sialangan itua su maca?
7:4 qau,
nu izua sialangan i maca tjanusun,
kemuda sa-su-kakaya a qivu tua su-kaka a mayatucu: 'ku-sualapaw azua tileq a i tua su-maca,' a aya?
7:5 tisun a naminangu-anguaqan,
sualapu-anan azua sialangan a itua su-maca;
ki-sun a pacun a ljemaluai tua tileq a itua maca nua su-kaka,
sa-su-sualapi.
7:6 "maya pavai tua vatu a namasan paravac a nanema-nemanga.
palemek a palikuz sa-kacimun.
maya uta a venuljuq a nu-qata a mulimulitan a pasa tua qacang.
palemek a djakadjakan niamadju.
"kiqaungu."
(luka 11:9-13;
6:31)
7:7 "kiqaungu;
ki-mun a pavaii.
kimu;
ki-mun a djemumak.
cugcuga a paljing;
ki-mun a sisuqeljev.
7:8 ayatua a timanga nu-kiqaung,
temavelak.
nu-kemim,
djemumak.
nu-cemugcug,
sisuqeljev.
7:9 pai timun,
pavaii-aken tua pang,
nu aya su aljak,
aki izua uri-pavai tua qaciljai tjaimadju?
7:10 pavaii-aken tua ciqaw,
nu aya,
aki uri nu-pavayan tua qatjuvi? (1)
7:11 pai,
kumalji a nakuya-kuyamun,
nakemljang-anan-mun tua pavai tua nangu-anguaq tua nu aljak.
qau saka-ki-siayanga a nu-Kama a /Cemas/ a i tjarivavaw,
saka-inika uri-nangu-anguaq a sipavai tua marka-kiqauqaung tjaimadju?
7:12 "manasika,
kumalji a patjara kemudanga,
uljamen a kudain a kivalisaked nua qaliqali,
nu-aya-mun,
ayatazua-u uta a qaliqali.
ayatua aicu mavan a patarevan nua pinnet a kakudan katua sinitulu nua marka rupakeljakeljang.
(1) a se /yudaya/ neka nu-keman tua qatjuvi;
paka sakuya aravac.
tjaljikedrikedri a paljing.
(luka 13:24)
7:13 "paka tua tjaljikedrikedri-u a paljing a sema tjumaq.
ayatua azua sipasaqulip a paljing tjaljiqacaqaca;
a djalan sarunguaq a pakazuanan uta.
qau tjuruvu a makazuazua.
7:14 azua sipasa tua nasi a paljing taljikedrikedri;
a djalan sarukuya a pakazuanan.
saka mavekelj a djemumak tazua djalan.
patjara kasiw katua vangalj.
(luka 6:43-44)
7:15 "kipapaulingavu tazua ljavecaveca a rupaljayaljayang.
nu mangtjez i tjanumun,
a i vavavan nakiparu sizi-sizi;
ljakua a i varung namaya tua nareminekutj a vatu a maka cemcemel.
7:16 uri-pitua vangaljmun niamadju a kemljang tu namakuda nu caucauan.(2)
aki tjen a kibudu a kemasi tua ljaljedje?
aki tjen a ki-iciziku a kemasi tua ljasaras?
7:17 namayatazua,
a nanguaq a kasiw venangalj tua nanguanguaq.
a nakuya kasiw venangalj tua nakuya-kuya.
7:18 a nanguaq a kasiw inikia makaya a venangalj tua nakua-kuya.
a nakuya kasiw inika makaya a venangalj tua nangu-anguaq.
7:19 azua kasiw a inika venangalj tua nangu-anguaq,
ki-valjesi a penuljat sa vuljuqan a pasa tua sapui.
7:20 manasika uri-pitua kiniudanmun niamadju a kemljang tu ljaveca-veca a rupaljaya-ljayang tiamadju.
(2) vangalj nu aya,
sikudan a siayaya.
"inika-ken a kemljang-angata tjanumun."
(luka 13:25-27.)
7:21 "'malailaing,
tisun a nia malailaing,' azua ayaya tjanuaken a caucau,
tiamadju inika manu uri-sema tua pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw a mapuljat;
amin azua napasusu tua kininemneman ni Kama a i tjarivavaw nu-uri-sema zua.
7:22 tuazuanga qadaw,
ki-tjuruvu a qivu tjanuaken a: 'malailaing,
tisun a nia malailaing,
aku matu napaka tua su ngadanamen a tjemaucikel tua kai nua /Cemas/;
aku matu napaka tua su ngadanamen a venilad tua akuma;
aku matu napaka tua sua ngadanamen a kipusengsengan a kinlialiaw tua cinmasan a kinudan?' uri ayaya.
7:23 ljakua tuazua: 'inikaken a nakemljangangata tjanumun.
timun a sepasali-saliw,
sa-u vaiku i tjanuaken,' ki-ku-aya-i-anga tiamadju.(3)
(3) senai 6:8.
sinipupatarevan tua sinan umaqan nua ma drusa.
(luka 6:47-49)
7:24 "manasika a nalemangda a timanga taicu a ku-kai sa-pasusu,
maru mavananga azua puqulu a caucau,
a naseman umaq a pi-tjaivavaw tua djerapalj.
7:25 saka-ka-qemudjalj saka-tjemeljev,
sa-vali sa-papapadre-padresi anua umaq,
inika maipuq;
ayatua azua paqiladj pinivavaw tua djerapalj.
7:26 "qau a nalemangda a timanga taicu a ku-kai,
saka-inika pasusu,
maru mavananga azua mangulju a caucau,
a naseman umaq a pi-vudavudas.
7:27 ka qemudjalj saka-tjemeljev,
sa-vali sa-papapadre-padresi azua umaq,
maipuq.
qau azua kinaipuqan selapai aravac," aya ti /Yisu/.
katjegarangan a tulu ni /Yisu/.
7:28 pai ka-maka tjaucikelanga ti /Yisu/ taicu a kai,
samalji aravac azua namaqepu-qepu a caucau tazua situluan nimadju.
ayatua a tulu nimadju,
katjegarangan;
inika namaya tua situluan nazua i tjayamadju a papususu-susuan ta kakudan.
pinapenguaqan tua pusaqetjuan tua mavuvuk a kinacava-cavan.
(mareku 1:40-45,
luka 5:12-16.)
8:1 ka-ljelauzanga ti /Yisu/ a kemasi gadu,
tjuruvu aravac a caucau a kiciuciur tjaimadju.
8:2 qau izua za-macidilj a uqaljai a pusaqetjuan tua mavuvuk a kinacavacavan,(1)
mangtjez sa-cacungalan i tjaiqayaw tjai/Yisu/,
sa-qivu: "sinsi,
nuselaing-sun,
tjara-makayasun a papenguaq a ceminki tjanuaken," ayain.
8:3 manu-kidjadjasan timadju ni/Yisu/,
sa-qaqivu: "selaing-aken." kamenguaqu,
kacingki-u" ayain.
azua saqetjuan nimadju manguaq isauniuni.
8:4 pai-qivu ti /Yisu/ tjaimadju: "kipapaulingavu,
mayangata pasemalaw tua timanga.
sau-vaiku sakamaya,
sa-su-kipapacun tua parakaljai;
sa-su-pasusu tazua sinipazazekatj ni Musi,
a pagaugaw tua /Cemas/,
a pakeljang tua timanga tu menguaqanga-sun," ayain.
(1) ka sicuayan a pusaqetjuan taicu saliljen a pasa cemcemel.
pinapenguaqan tua saskauljan nua sivitai.
(luka 7:1-10,
yuhan 4:43-54.)
8:5 pai-sema-qinaljan i Kapanahum ti /Yisu/.
manu kicevu-cevungan tjaimadju a macidilj a palaingan nua man 100 a sivitai,(2)
sa-kiqaung a mayatucu:
8:6 "sinsi,
saqetju tua malunai a ku saskauljan a uqaljai.
qau i tjumaq a naqemereng,
a selapa-lapai aravac," ayain.
8:7 "ku vaikaw a papenguaq," ayain ni /Yisu/.
8:8 manu temvela azua palaingan nua man 100 a mayatucu: "sinsi,
nu-uri-sema tjanuamen-sun,
inika-ken a sedjaljep.
nu-su-sakaiyan sakamaya,
ki-menguaq a ku saskauljan.
8:9 pai-tiaken uta izua ku-kakipalaingan,
izua uta a marka sivitai a kipalailang tjanuaken.
qau,
'sa-u,' nu-ku-ayain a macidilj,
vaik timadju.
'samaza-u,' nu-ku-ayain a zuma,
mangtjez.
'kuda-u,' nu-ku-ayain a ku-saskauljan,
kemuda timadju," aya.
8:10 ka-lemangda ti /Yisu/,
samalji,
sa-qaqivu a mayatucu tazua marka nakiciuciur: "ku-paseqetjai-a qivu: a Israil a caucau,
nekanan nu-ku-pinacunan a namayatucu a saluan tua /Cemas/.
8:11 ku-nu-qaqivuaw,
tjuruvu a uri-mangtjez a kemasi kacedas,
kemasi kaledep,
sa-kilalingulj tjaya-Aberaham,
tjaya-Isak,
tjaya-Yakub,
itua pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw.
8:12 ljakua azua marka pinaka sikataqaljan itua pinaljavakan nua /Cemas/,(3)
uri sau-in a semavuta a pasa-tjaisasa-sasaw a pasa-selema-leman.
uri-tjaljuzuanga a qemauqang a pakaqarutjaqitjaqitj tua aljis," aya.
8:13 pai-qivuanga ti /Yisu/ tazua palaingan nua man 100 a mayatucu: "sa-u,
vaiku.
mavan a su-saluan a uri-sika-mapasusu nua su varung," ayain.
qau tuazua i cengceng menguaq azua saskauljan nimadju.
(2) se-Ruma caucau timadju.
(3) mavan a Yudaya caucau a siayaya.
pinapenguaqan ni /Yisu/ tua tjuruvu.
(mareku 1:29-34,
luka 4:38-41.)
8:14 pai-djemaljun ti /Yisu/ tazua umaq ni Piteru.
sa-pacun tazua kina nua cekelj ni Piteru,
a namasezam saka-naqemereng.
8:15 ka-kidjadjasan ni /Yisu/ a lima nimadju,
masusezaman.
qau migacaljanga,
sa-kilalaing tjai-/Yisu/.
8:16 ka-masulemanga,
ciuren a sema-tjai-/Yisu/ a tjuruvu a kinicaingan nua akuma.
manu sakaiyan ni /Yisu/ a semau a marka akuma.
sa papenguaqianga azua selapa-lapai a mapuljat.
8:17 qau pai-mapasusuanga azua kai a sinipakeljang a paka-tua rupakelja-keljang tua varung na /Cemas/ a ti Isaya a qivu: "kitjauvalitanga timadju a semualap tua lumljakan nua tja-kinacava-cavan,
sa-saulapi a tja-saqetjuan," aya.(4)
(4) isaya 53:4.
uri-kisan-sala-saladj tjai-/Yisu/ a caucau.
(luka 9:57-62.)
8:18 ka-pacun ti /Yisu/ tazua tjuruvu aravac a nakipalingulj tjaimadju,
pazazekatjen a sala-saladj tu vaik a sema-tjaizuazua tua ljavek.
8:19 manu mangtjez azua macidilj a uqaljai a pususu tua kakudan,
sa qivu tjai-/Yisu/: "sinsi,
kumalji a pasainu-sun,
tjara-kiciur-aken tjanusun," ayain.
8:20 temvela tjaimadju ti /Yisu/: "a cia izua lala.
a qaya-qayam izua ruvuan.
ljaku tiaken a namasan aljak nua caucau,
nuka ku-sasangelan (quluqulu) neka," ayain.
8:21 izua uta a macidilj a sala-saladj qivu tjai-/Yisu/ a mayatucu: "sinsi,
selaingiaken tua vaik a semangas a cemvelj tjai-kama," ayain.
8:22 tevelain ni /Yisu/: "kiciuranu sakamaya tjanuaken.
azua cemvelj tua namacai a cunguljan,
paparangezan tua namacai," ayain.
pinapinsegan tua vali katua ljavek.
(mareku 4:35-41,
luka 8:22-25.)
8:23 pai ka-ljevavaw ti /Yisu/ tua varukur,
kiciur a marka sala-saladj nimadju.
8:24 manu papintjus a venali a pasaqetju i ljavek.
qau azua varukur uri-maru-caqe-caqevananga nua viqviq.
ljakua nataqed ti /Yisu/.
8:25 sema tjai-/Yisu/ tiamadju,
sa tega-i,
sa-qaqivu-i: "Malailaing,
paseqeljinguamen.
uri-macaianga-itjen," ayain.
8:26 tevelain ni /Yisu/: "'aiyangamun a nalumljak a saluan tua /Cemas/;
aku-mun a marekutj?" ayain.
sa-gacaljanga,
sa-pazazekatji a papinseg a vali katua ljavek.
qau minsegangata.
8:27 samalji tiamadju,
sa pare qaqivuivu: "aki timangata aicu a timadju?
nuka vali katua ljavek kipalaing uta tjaimadju," ayaya.
pinapenguaqan tua ma drusa a kinicaingan nua akuma.
(mareku 5:1-20,
luka 8:26-39.)
8:28 pai-djemaljun ti /Yisu/ a tjaizuazua tua ljavek,
itua kadjunangan nua se Gadara.
manu-secevung tazua ma drusa a uqalja-qaljai a mangtje-ngtjez a kemasi puluva-luvangan,
a kinicaingan nua akuma.
nareminekutj aravac tiamadju,
saka-neka nu-temuru a cemalivat a maka-tuzua djalan.
8:29 pai-tjemautjaw azua ma drusa a mayatucu: "tisun a aljak nua /Cemas/,
aku-sun a kicapilj tjanuamen?
tucu ka-ini-anan ka-madjaljun a qadaw,
manu-mangtjez-sun a pakirimu a paselapai tjanuamen?" ayain.
8:30 izua za qacang a liaw aravac a mavalu-valulj a kikakan i cadja pagalju tjayamadju.
8:31 kiqaung tjai-/Yisu/ azua marka akuma,
a mayatucu: "nu-uri su-sau-in-amen,
pasazua-u-amen itua marka qacang nu maya," aya.
8:32 "sa-u," ayain ni /Yisu/.
pai-vaik itua caucau,
sa-sazua itua marka qacang.
manu-mala-lai-laing azua marka qacang a maka-tua ceva,
sa-setaljebuq a sema-ljavek,
sa pacai a penuljat.
8:33 azua mark paquzi-quzip tua qacang mavilad a sema-qinaljan,
sa-pasemalavan aicu a penuljat katua patjara zua kinicaingan nua akuma a caucau.
8:34 qau pai a taqinaljanan vaikanga a kicacevung tjai-/Yisu/ a mapuljat.
ka-napacunanga,
kiqaunganga tjaimadju tua sivaikan a kemasi tua kadjunangan niamadju.
pinapenguaqan tua pusaqetjuan tua malunai.
(mareku 2:1-12;
luka 5:17-26.)
9:1 pai ljevavaw ti /Yisu/ tua varukur,
sa satjaizuazua tua ljavek, sa sa tua qinaljan nimadju.
9:2 qau izua za macidilj a uqaljai a pusaqetjuan tua malunai,
qaluin a pitua qaqerengan a sema tjai-/Yisu/.
qau pacunan ni /Yisu/ azua saluan niamadju tua /Cemas/, sa qaqivu-i azua pusaqetjuan a caucau a:
"kasarunguaqu a su varung, qalian.
sinipazekatj anga a su pasalisaliw," ayain.
9:3 pai izua za tuki mapida a papususususuan ta kakudan, kinemnemnem a mayatucu:
"aicu a timadjju qivuivu a seman paqeteleng tua Cemas," ayaya.
9:4 qau keljangen ni /Yisu/ tu anemayamaya tiamadju a kinemnem.
pai qaqivuin:
"aku mun a kinemnemnem tua nakuyakuya?"
9:5 azua, 'sinipazekatj anga a su pasalisaliw,'
azua ayain,
kata zua,
'gacalju sa su djavac,' azua ayain,
tjainu a tjamadjele?
9:6 saka pai pasemalaw aken tjanumun tu tiaken a namasan aljak nua caucau,
izua ku picul a pazekatj tua pasalisaliw imaza i kacauan," aya;
sa qaqivu-i azua pusaqetjuan tua malunai a caucau a mayatucu:
"gacalju,
sa su alapi a su qinerengan,
sa su vaik a tjumaq," ayain.
9:7 manu migacalj,
sa vaik a tjumaq.
9:8 pai ka pacun taicu azua namaqepuqepu a caucau,
marekutj,
sa sanparavac tua /Cemas/, a napapupicul tua caucau tua namayatucu a picul.
drinauljan ni /Yisu/ tjai-Matai.
(mareku 2:13-17,
luka 5:27-32.)
9:9 pai vaik ti /Yisu/ a kemasi zua a patudur,
sa pacun tazua uqaljai a pinaka ti /matai/,
a naqemiladj itua kakikazeljuan.
qaqivuin ni /Yisu/:
"kiciuranu tjanuaken," ayain.
manu migacalj ti /matai/ sa vaik a kiciur tjai /Yisu/.
9:10 ka i tjumaq i tjaya /matai/(1) ti /Yisu/ a kemakan,
mangtjez a tjuruvu a rukikazeljuzelju(2) kata zua pinaka rarupasalisalivan,
sa kalingulingulj kati /Yisu/ kata zua salasaladj nimadju.
9:11 manu ka pacun a marka parisai a caucau, kivadaq anga tazua salasaladj ni /Yisu/, a:
"azua nu sinsi, aku kilingulj tazua rukikazeljuzelju katua rarupasalisalivan a caucau?" ayain.
9:12 ka lemangda ti /Yisu/ tazua kai, qivu a mayatucu:
"a natarivak a caucau sikuda azua rupucemecemel.
amin a izua saqetjuan mavan a uri kipucemel.
9:13 azua 'a ku kinasaljinga,
rupaula varung;
inika mavan a sipatjavatjavang a nanemanga,' aya kai nua /Cemas/(3),
sa-u kinemnemu tuki sinianemaya a patarevan.
pai a ku sinipangtjez,
inika uri kipakim tua namapaseqetj a caucau;
mavan a kipakim tua rarupasalisalivan," aya.
(1) itua umaq ni /Yisu/,
aya siisiu a zuma.
(2) pacunu a i matai 5:46.
(3) husia 6:6.
(4) ti Yuhan a rupa-kirau-rau-raw a siayaya.
kinivadaqan tua patjara sipalavayan.
(mareku 2:18-22,
luka 5:33-39.)
9:14 tuazua mangtjez a sema tjai /Yisu/ a salasaladj ni /yuhan/(4), sa kivadaq a mayatucu:
"tiamen katua parisai a caucau,
pasusususu amen a palalaut tua kakudan a palavai.
qau aku azua inika palavalavai a su salasaladj?" ayain.
9:15 tevelain ni /Yisu/:
"a marka qaljaqalja nua pucekecekelj, nu i tjayamadju anan azua pucekecekelj a uqaljai,
aki uri talimuzaw?
ljakua uri madjaljun anga azua qadaw a sialapan a kemasi tjayamadju tazua pucekecekelj a uqaljai.
qau tuazua ki palavai anga tiamadju.
9:16 "neka nu cemapecapel tua kavaquanan a makaliljaw tua supisupil a kava.
ayatua azua sinicapel ki kemuya tazua kava,
qau ki tjametjaljiqacanga a kuya.
9:17 neka uta nu cemacacaca tua tjausanvavain a vava budu a pasa tua supisupil a tuvung a qaljic.
nu ayatazua-in,
ki makuya azua tuvung,
sa severic azua vava budu,
sa kapalak uta a tuvung.
manasika a tjausanvavain a vava budu pitua vaquanen a tuvung.
qau ki inika sa makuda a mamaw a ljemdrusa," aya ti /Yisu/.
(1) itua umaq ni /Yisu/, aya siisiu a zuma.
(2) pacunu a i matai 5:46.
(3) husia 6:6.
(4) ti /yuhan/ a rupakiraurauraw a siayaya.
pinapenguaqan tua vavayan, kata zua aljak nua kicapi-capilj i kakalihayan.
(mareku 5:21-43,
luka 8:40-56.)
9:18 ka qivuivu anan tjayamadju ti /Yisu/,
mangtjez a macidilj a uqaljai a kicapicapilj i kakalihayan,
sa cacungalan i tjaiqayaw tjai /Yisu/, sa qaqivu-i:
"uzai tjaupacai a ku aljak a vavayan.
ljakua kelju, sa su kidjadjasi timadju;
ki mevaljut," ayain.
9:19 manu migacalj ti /Yisu/,
sa kiciur tjaimadju.
kiciur uta azua salasaladj.
9:20 pai izua za vavayan a pusaqetjuan tua pejamudjamuq a 12 anga cavilj;
sema tjailikuz tjai /Yisu/, sa kidjadjas tua pkaljaving nua kava nimadju.
9:21 ayatua, "nuka ken a kidjadjas sakamaya tua kava nimadju,
ki ken a menguaq," ayaya a pi varung.
9:22 manu palikuz ti /Yisu/, sa pacun tjaimadju, sa qivu:
"tisun a vavayan,
kana sarunguaqu.
azua su saluan tua /Cemas/,
mavan a su sinika mapaseqeljing," ayain.
pai menguaq isauniuni azua vavayan.
9:23 pai djemaljun ti /Yisu/ itua umaq nazua kicapicapilj i kakalihayan.
sa pacun tazua rupazaizaing kata zua ngariangiangi a namaqepuqepu a caucau.
9:24 qivu tjayamadju: "sa-u vaiku.
aicu a kedrikedri inika namacai, nataqed," aya.
manu sipadjadjelidjeli anga niamadju ti /Yisu/.
9:25 ka pinasasaw anga azua namaqepuqepu,
sema tjumaq ti /Yisu/, sa tjalima-i azua kedrikedri.
pai migacalj.
9:26 saka a patjara aicu sepulingetj anga tua i pasa zua.
sinuvucan ni /Yisu/ tua ma drusa.
9:27 ka vaik ti /Yisu/ a kemasi zua a patudur, kitjavilivililj tjaimadju a ma drusa a mavuca a uqaljaqaljai,
sa qivuivu a pasiqaca a:
"tisun a tjaivilivililj ni /david/, paul-u amen," ayaya.
9:28 ka tjumaq ti /Yisu/,
sema tjaimadju azua mavuca.
manu kivadaqan ni /Yisu/:
"masalu mun tu makaya ken a papenguaq tjanumun?" ayain.
"sinsi, masalu amen," aya tiamadju.
9:29 pai kidjadjasan anga ni /Yisu/ a maca niamadju,
sa qaqivu-i: "ulja mun a menguaq a masa nu saluan," ayain.
9:30 manu masuvucanga tiamadju.
qau paseqetjan aravac a qivu tiamadju ni /Yisu/:
"kipapaulingavu,
mayangata pakeljakeljang tua timanga," ayain.
9:31 ljakua, ka vaik tiamadju,
sitjaucikecikel azua patjara ti /Yisu/ a pulingelingetj tua i pasa zua.
pinapenanguaqan tua maqumu.
9:32 ka vaivaik tiamadju,
izua za nakemacu a sema tjai /Yisu/ tazua macidilj a uqaljai a maqumu a kinicaingan nua akuma.
9:33 ka vinilad anga azua akuma,
matjakai anga azua namasuqumu.
pasasamaljian azua namaqepuqepu a caucau,
sa qaqivuivu a:
"nekanan nu tja pinacunan i /israil/ a namayatucu," ayaya.
9:34 ljakua azua marka parisai a caucau mayatucu a qivu:
picul nua tjalja vuluvulungan tua akuma,
mavan a sivilavilad nimadju tua marka akuma," ayaya.
pinaulan ni /Yisu/ tua taqalja-qaljan.
9:35 pai vaivaik ti /Yisu/ a penulingelingetj tua marka qinajan a kakudrakudralan katua kekdrikedrian,
sa tulutulu tua taqaljaqaljan i kakalihayan;
sa tjaucikecikel tua napenakalevaleva kai a patjara sipaljavakan nua /Cemas/;
sa papenguanguaq tua selapalapai tua kana saqetjuan anga a pipenuljatan.
9:36 ka pacun tazua tjuruvu a namaqepuqepu,
paulain tiamadju,
ayatua maru iyu anga a neka nu paquziquzip,
a seljaljialjiak a selapalapai.
9:37 manasika qivu tua salasaladj a mayatucu:
"liaw a kakiquinumanen, ljakua mavekelj azua rukasengsengseng.
9:38 saka kiqaungi azua puquma,
ulja semkaulj tua marka caucau a uri kiqinuman," aya.
piniliqan tua man tapuluq sa'a drusa a sinkauljan.
(mareku 3:13-19, luka 6:12-16.)
10:1 pai djauljen ni Yisu azua salasaladj a man tapuluq sa'a drusa,
sa pagaugavi tua picul a sivalan a venilad tua akuma,
katua sipapenguaqan tua selapalapai tua kana saqetjuan anga a pipenuljatan.
10:2 a ngadan nusa tapuluq sa'a drusa mavan aicu:
a sangasangasan ti /simun/, a pinaka ti /piteru/ uta.
izua uta a vetjek nimadju a ti /anderi/.
kata zua aljak ni /zibidai/ a ti /yakub/ kata zua vetjek ni /yakub/ a ti /yuhan.
10:3 izua uta ti /pilipus/ ka ti /baretulumai/.
ti /tumas/ kata zua rukikazeljuzelju a ti /matai/.
ti /yakub/ a aljak ni /alepai/, kati /tadai/.
10:4 ti /simun/a pinaka kananai(1) a caucau, kati /yuda iskariut/,
a mavan a napaveli tjai /Yisu/.
sinkauljan tua man tapuluq sa'a drusa a patjaucikel tua patjara /Cemas/.
(mareku 6:7-13, luka 9:1-6.)
10:5 ka uri semkaulj ti /Yisu/ taicu a man tapuluq sa'a drusa,
pazazekatjen a mayatucu:
"maya sema zua itua kadjunangan nua maljian nu caucauan.
maya uta sema zuazua itua marka qinaljan nua se pasa /samaria/.
10:6 pasazua-u sakamaya tua maru sekaulaulaw anga a iyu a /israil/ a caucau.
10:7 vaiku a tjemaucikel a mayatucu:
'palamu anga a uri spialjavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw,' aya-u.
10:8 papenguaqu a saqetjuqetju,
sa nu papevaljuti a namacai, sa nu papenguaqi azua pusaqetjuan tua mavuvuk a kinacavacavan,
sa nu vliadi a marka akuma.
10:9 a nua tinavelak a kemaljavutan, pakaljavutanan uta a pavai.
maya mirava tua king, ging, liun a marka paisu a pitua nu papupaisuan.
10:10 nu uri vaik mun a tjemaucikel,
maya uta mirava tua sikau.
maya mirava tua drusa a nu kava a spiakatalataladj.
maya uta mirava tua nu tjukap (kucu) katua nu tjukuzan.
ayatua nu temavelak tua kakanen azua masengsengseng, kakudan angata.
10:11 "nu djemaljun mun tua qinaljan, a kudrakudral a kedrikedri,
kivadaqu tuki tima uri namasilevan a kivalisaked tjanumun,
sa nu tjaljuzuanga a patje vaik mun.
10:12 nu tjumaq mun i zua, 'ulja mun a nasuljivatj,' aya-u.
10:13 qau nu namasilevan azua tacemekeljan,
ki tjaljuzuanga a nu sinikiqaung a suljivatjan.
ljakua, nu inika namasilevan, sucikelju a nu sinikiqaung a suljivatjan.
10:14 qau nu izua inika pasedjalu tjanumun,
saka inika kilangda tua nu kai, nu uri vaik anga mun a kemasi tazua umaq katua qinaljan,
cabcabu anga azua qunvuljan itua nu kula.
10:15 ku paseqetjai a qivu:
nu sipapapenepenetjan a qadaw,
a uri tavung nazua taqinaljanan tjasadjelung anan tua tavung nua se /sudum/ katua se /gumura/.
pinakeljangan ni Yisu tu uri paselapaiin a salasaladj.
(mareku 13:9-13, luka 21:12-19.)
10:16 "kipapaulingavu.
uri ku sekauljan mun a maru iyu anga a pinasazua itua namatevetevelj a maka cemcemel a vatu.
qau pai ulja mun a nakiparu qatjuvi a macaqu a kipapaulingaw(2),
sa nu kiparu vaduvadu a sulapelj.
10:17 kipapaulingavu tua qaliqali.
ayatua izua caucau a uri djemameq tjanumun,
sa kacu-i mun a pasa kakaljavaran,
sa nu veseqitji (veljati) itua marka kakalihayan niamadju.
10:18 sa nu pasa tjaiqayavi tua marka huangti,
tua nu kinisusuan tjanuaken,
tu mavan a nu sipasekeljangan tua patjara tiaken tjayamadju katua maljian nu caucauan.
10:19 nu kivadaqan mun tua sinisan pasaliw,
maya mavaruvarung tu uri nu anemayain a qivu,
tu uri anema a nu siqaqivu.
ayatua tuazua uri papuvarungan mun nua /Cemas/ tua uri nu siqaqivu.
10:20 ayatua a uri nu siqaqivu inika nimun a varung.
mavan azua Vavak nua nu Kama a /Cemas/, a uri qivu a paka tjanumun.
10:21 "a mare vetjek uri mare paveli sa patje mare papacai.
qau a kama uri mayatazua uta tua marka aljak.
qau a marka aljak uri kisan vutu tua matjaljaljak,
sa papacaii tiamadju.
10:22 pai uri sanvililjen mun nua timaimanga,
tua nu kinisusuan tjanuaken.
ljakua a nakiqadilj a patje vilivililjan a caucau,
mavan a uri mapaseqeljing.
10:23 nu izua paselapai tjanumun itua matjaita qinaljan,
kaviladu a sema tjuzuma nu qinaljanan.
pai ku paseqetjai a qivu:
nu ini anan ka mun a maka pulingelingetj tua marka qinaljan nua /israil/ a caucau,
ki ken a mangtjez a namasan aljak nua caucau.
10:24 "a siitu inika tjavavaw tua sinsi.
qau a saskauljan inika tjavavaw tua tauki nimadju.
10:25 nu mamaw a kinudan tua siitu katua sinsi, ki pacengceng, aya-u;
nu mamaw a kinudan tua saskauljan katua tauki,
ki pacengceng uta.
saka pai,
nu pinaka ti /biilzibul/(3) a seman paqeteleng azua malailaing tua kinacekeljan,
aki ini ka uri tjaparavac anga a sisan paqetelengan tua cemekemekelj?
tima sedjaljep tu karekutjan.
(luka 12:2-7.)
10:26 "manasika maya marekutj tua caucau.
ayatua a qinilja,
neka nu inika uri patjekacauanen.
a sikizaqazaqaw,
neka nu inika uri makeljang.
10:27 azua ku siqaqivuivu tjanumun i selemaleman,
qaqivuan i tua quljaljan.
azua sinitjengtjeng tjanumun, tjaucikelan i katjuruvuan.
10:28 pai maya marekutj tazua uri qemci tua tja kinacavacavan,
sa inika makaya a qemci tua tja vavak.
karekutju sakamaya tua /Cemas/ a makaya pasa selem a paselapai a qemulip tua tja vavak katua tja kinacavacavan.
10:29 a drusa kerilj aki inika sipaveliveli tu ita gimpia?
ljakua, nu inika selaing a nu Kama a /Cemas/, inika makelu a sema kadjunangan nuka ita.
10:30 qau kumalji a nu quvalj sinupu anga a penuljat.
10:31 manasika maya marekutj.
timun sinan tjaparavac anan mun tua liaw a kerilj.
kipakeljang tu namasalu anga tjai /Yisu/.
(luka 12:8-9)
10:32 "pai a timanga a nakipakeljang i tjaiqayaw tua qaliqali tu namasalu tjanuaken,
kemljang aken tjanusu,
ki ku aya-i anga uta i tjaiqayaw tjai Kama i tjarivavaw.
10:33 ljakua a timanga a namimaulavan tjanuaken i tjaiqayaw tua qaliqali, inika ken a kemljang tjanusun,
ki ku aya-i anga uta i tjaiqayaw tjai Kama i tjarivavaw.
a sinipangtjez ni /Yisu/ inika suljivatjan, mavan a tjakit(4).
(luka 12:51-53, 14:26-27.)
10:34 "a sinipangtjez nimadju uri remasudj a padjadjaludjalu tua i kacauan,
maya aya a kinemnem tjanuaken.
a ku sinipangtjez inika uri padjadjaludjalu;
namasi tjakit aken a uri pakarivurivu.
10:35 ayatua a ku sinipangtjez mavan a uri pakarivu
tua aljak a uqaljai katua kama nimadju;
tua aljak a vavayan katua kina;
tua tarev a vavayan katua kina nua cekelj;
10:36 qau a timanga, uri nimadju a cemekemekelj a uri masan vutu tjaimadju(5).
10:37 "azua kiljivak nua timanga tua kama katua kina,
nu tjaparavac anan tazua kiljivak tjanuaken,
inika sedjaljep a kisusu tjanuaken.
azua kiljivak nua timanga tua aljak nimadju,
nu tjaparavac anan tazua kiljivak tjanuaken,
inika sedjaljep a kisusu tjanuaken.
10:38 qau azua inika pukaui a cemavulid tua ziuzika nimadju sa kiciur tjanuaken,
inika sedjaljep a kisusu tjanuaken.
10:39 a timanga a penaulaula tua nasi nimadju,
ki maqulip a nasi.
a timanga a namasa tiaken saka inika penaulaula tua nasi nimadju,
ki mapaseqeljing.
patjara sipakaleva.
(mareku 9:41)
10:40 "a timanga a kilalaing tjanumun,
tiaken a kinilalaingan.
a nakilalaing tjanuaken,
nakilalaing tazua nasemkaulj tjanuaken.
10:41 aicu a tiza saskauljan nua /Cemas/, azua aya sa kiljavakan,
tjara gemaugaw tua uri sipakaleva tua saskauljan nua /Cemas/.
aicu a tiza kisamuljamulja saka pasusususu tua varung na /Cemas/,
azua aya sa kiljivakan,
tjara gemaugaw tua uri sipakaleva tua kisamuljamulja a caucau.
10:42 ku paseqetjai a qivu:
aicu salasaladj ni /Kiristu/, nu aya a timanga,
sa patekeli tua zaljum tu tjanu ita i kuppu azua namasan tjalja namaqamaqaran a caucau,
inika uri mapalagaw angata tua pakaleva," aya ti /Yisu/.
(1) kananai nu aya,
ngadan nua kinateve-teveljan nua se Yudaya a rupaqece-qecev tua siihu nua se Ruma.
(2) a kininemneman nua /yudaya/ caucau, macaqu a kipapaulingaw saka maligilj aravac a qatjuvi.
pacunu a i tua vinqacan 3:1.
(3) ti /biilzibul/ nu aya, ti /satan/ a siayaya.
(4) tjakit nu aya, rivurivuan a siayaya.
(5) mika 7:6.
sinkauljan ni /yuhan/ tua salasaladj a pasa tjai /Yisu/.
(luka 7:18-35.)
11:1 pai ka napazazekazekatj anga ti /Yisu/ tua man tapuluq sa'a drusa a salasaladj,
vaik anga i zua, a pasa tua marka qinaljan a i pasa zua,
a temulu, a tjemaucikel tua kai nua /Cemas/.
11:2 ti /yuhan/ lemangda i rusung tua kinudakudan anga ni /Kiristu/,
sa sekaulji a salasaladj nimadju
11:3 a pakivadaq tjai /Yisu/ a mayatucu:
"azua uri mangtjez, aki tisun?
aki men a uri kiljaljavanan tua zuma?" ayain.
11:4 manu tevelain ni /Yisu/ a mayatucu:
"vaiku sa nu pasemalavan tjai /yuhan/ a nu linangdan katua nu pinacunan.
11:5 a marka namavuca cemged anga,
a namapiljai djemavac anga,
a napusaqetjuan tua mavuvuk a kinacavacavan pinapenguaq anga a cemingki,
a namaculeq lemangdanga, a namacai pinapevaljut anga,
a namapaula tjinaucikelan anga tua napenakalevaleva kai.
11:6 qau azua inika melumljak a masa tiaken,
namanguaq aravac," aya.
11:7 ka vaivaik a salasaladj ni /yuhan/,
pasemalaw anga ti /Yisu/ tua namaqepuqepu a caucau tua patjara ti /yuhan/, a mayatucu:
"a nu sinisazua i cairairag a kipakim tjai /yuhan/,
uri pacun mun tu anema?
aki mavan azua valivalin a raqalju?
11:8 pai a nu sinisazua,
uri pacun mun tu anema?
aki mavan azua nakemava tua nguanguaq a kava?
pai azua nakemava tua nguanguaq,
i zuazua itua umaq nua huangti.
11:9 pai a nu sinisazua,
uri pacun mun tu anema?
pacuni tua rupakeljakeljang tua varung na /Cemas/, aya mun?
ku nu qaqivuaw, ui angata;
ljakua tjaparavac anan timadju tua rupakeljakeljang tua varung na /Cemas/.
11:10 mavan aicu a timadju a siniayaya itua vincikan itua siisiu, a mayatucu:
'pacunu. semkaulj aken tua ku saskauljan a pakitjausangas tjanusun,
a uri kitjausangas a masak tua su djalan,' inaya(1).
11:11 ku nu qaqivuaw a penaseqetjan:
a i kacauan a caucau,
neka nu tjaparavac tjai /yuhan/ a rupakiraurauraw.
ljakua a tjalja tekutekuan itua pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw,
tjaparavac anan tjai /yuhan/.
11:12 kemasi tjai /yuhan/ a rupakiraurauraw a patje tucu,
izua za mipapicupicul a kisavuta tua sema tua pinaljavakan nua /Cemas/ i tjarivavaw.
saka kinemnemnem tu qemulip a nakuya caucau tua pinaljavakan nua /Cemas/.
11:13 kemasi cuai a patje tjai /yuhan/ azua vincikan nua marka rupakeljakeljang tua varung na /Cemas/ a mapuljat,
kata zua pinaka tjai /musi/ a pinnetj a kakudan,
tjemaucikecikel a penuljat tua sipaljavakan nua /Cemas/.
11:14 qau, nu pukaui mun a masalu tusa kai, aicu a ti /yuhan/ mavan azua uri mangtjez a ti /iliya/.
11:15 timun a izua calinga, kilangda-u.
11:16 "aki anema a uri ku sipakiamaw tua situcuan a caucau?
namayangata tua marka kakedrian a naqemiladj i kadjalanan i qinaljan,
a matjatjautjautjaw katua salasaladj, a mayatucu:
11:17 'napazaing amen a palangda tjanumun,
ljakua inika mun a nazemian.
nacemangitj amen,
ljakua inika mun a naqemaung,' a ayaya.
11:18 pai ka mangtjez ti /yuhan/,
inika nakeman,
inika natemekel.
qau, 'kinicaingan nua akuma timadju,' aya a marka caucau.
11:19 ka mangtjez aken a namasan aljak nua caucau,
keman aken sa ke tekel.
qau, 'azua timadju rusulialiaw a keman,
ruteketekel,
saka qali nua rukikazeljuzelju katua rarupasalisalivan,' aya uta.
pai a kinudakudan anga, mavan a sikakeljang tua puvarung a /Cemas/," aya ti /Yisu.
uri selapai azua inika nakiumalj a qinaljan.
(luka 10:13-15.)
11:20 tuazua kirivuanan anga ni /Yisu/ azua marka qinaljan a zuma;
ayatua natjaljuzua timadju a papacun tua cinmasan a kinudan tu tjaljaliavan,
ljakua inika nakicacadja tua pasalisaliw a marka caucau.
11:21 mayatucu a qivu:
"'aiyanga sun a qinaljan i /kurazin/;
'aiyanga sun a qinaljan i /bitsaida/;
uri selapai mun aravac.
ayatua azua kinudan i tjanumun a cinmasan,
nu kana pini /tairi/,
pini /sidun/,
kana nakiumalj anga a taqaljaqaljan a kemasi sicuayan,
sa kiquleng anga tua sikapuljupulju a kava,
sa kivusam tua qavu.
11:22 ku nu qaqivuaw,
nu sipapapenepenetjan a qadaw,
azua uri tavung nua se /tairi/ katua se /sidun/,
uri tjasaceqalj anan tua uri nu tavung.
11:23 tisun a qinaljan i /kapanahum/,
ulja ken a sema kalevelevan, ayaya sun pai?
ljakua sivuljuq sun a pasa selem(2).
ayatua azua kinudan i tjanusun a cinmasan, nu kana maru pini /sudum/,
kana izuanan a patje tucu a qadaw azua qinaljan.
11:24 ku nu qaqivuaw, nu sipapapenepenetjan a qadaw,
azua uri tavung nua se /sudum/,
uri tjasaceqalj anan tua uri su tavung," aya ti /Yisu/.
"satjanuakenu; ku nu pasekezaw."
(luka 10:21-22.)
11:25 tuazua qivu uta ti /Yisu/ a mayatucu:
"tisun a ti Kama,
a /Malalaing nua i tjarivavaw,
nua i kacauan,
maleva ken tjanusun;
ayatua aicu a namayatucu su sinizaqaw tua papuquluquluan katua papuvaruvarungan,
sa su pakeljangan anga tua malucuq a caucau.
11:26 Kama, ui angata.
ayatua aicu a penuljat nisun a varung a su pinaka nanguaq.
11:27 "a nanemanemanga sinipaparangez anga tjanuaken ni Kama.
qau, nu inika ti Kama,
neka nu kemljang a zuma tua patjara aljak.
qau, nu inika azua aljak kata zua sinelaingan nimadju tu pakeljang a caucau,
neka nu kemljang tjai Kama.
11:28 "timun a namazelizeli, a namasi kinacu tua sadjelung,
kelju satjanuakenu;
ku nu pasekezaw.
11:29 kipakelayan a ku pakaudjun,
sa nu kitulu tjanuaken.
ayatua a ku varung nasulapelj saka namitatekuan.
qau ki nasarunguaq anga a nu varung.
11:30 ayatua a ku pakaudjun sarunguaq, saka saceqalj a uri ku sipakacu," aya ti /Yisu?.
(1) malaki 3:1.
(2) isaya 14:13, 15.
patjara sisekesekezan a qadaw.
(mareku 2:23-28, luka 6:1-5.)
12:1
12:2
12:3
12:4
12:5
12:6
12:7
12:8
12:9
12:10
12:11
12:12
12:13
12:14
12:15
12:16
12:17
12:18
12:19
12:20
12:21
12:22
12:23
12:24
12:25
12:26
12:27
12:28
12:29
12:30
12:31
12:32
12:33
12:34
12:35
12:36
12:37
12:38
12:39
12:40
12:41
12:42
12:43
12:44
12:45
12:46
12:47
12:48
12:49
12:50
sinipupatarevan tua patjara venusam.
13:1
13:2
13:3
13:4
13:5
13:6
13:7
13:8
13:9
13:10
13:11
13:12
13:13
13:14
13:15
13:16
13:17
13:18
13:19
13:20
13:21
13:22
13:23
13:24
13:25
13:26
13:27
13:28
13:29
13:30
13:31
13:32
13:33
13:34
13:35
13:36
13:37
13:38
13:39
13:40
13:41
13:42
13:43
13:44
13:45
13:46
13:47
13:48
13:49
13:50
13:51
13:52
13:53
13:54
13:55
13:56
13:57
13:58
pinacayan ni /yuhan/ a rupakiraurauraw.
14:1
14:2
14:3
14:4
14:5
14:6
14:7
14:8
14:9
14:10
14:11
14:12
14:13
14:14
14:15
14:16
14:17
14:18
14:19
14:20
14:21
14:22
14:23
14:24
14:25
14:26
14:27
14:28
14:29
14:30
14:31
14:32
14:33
14:34
14:35
14:36
14:37
14:38
14:39
14:40
14:41
14:42
14:43
14:44
14:45
14:46
14:47
14:48
14:49
14:50
patjara kakudan nua sevalitan.
15:1
15:2
15:3
15:4
15:5
15:6
15:7
15:8
15:9
15:10
15:11
15:12
15:13
15:14
15:15
15:16
15:17
15:18
15:19
15:20
15:21
15:22
15:23
15:24
15:25
15:26
15:27
15:28
15:29
15:30
15:31
15:32
15:33
15:34
15:35
15:36
15:37
15:38
15:39
15:40
15:41
15:42
15:43
15:44
15:45
15:46
15:47
15:48
15:49
15:50
izua za saljinga tu pacun tua cinmasan a kinudan.
16:1
16:2
16:3
16:4
16:5
16:6
16:7
16:8
16:9
16:10
16:11
16:12
16:13
16:14
16:15
16:16
16:17
16:18
16:19
16:20
16:21
16:22
16:23
16:24
16:25
16:26
16:27
16:28
16:29
16:30
16:31
16:32
16:33
16:34
16:35
16:36
16:37
16:38
16:39
16:40
16:41
16:42
16:43
16:44
16:45
16:46
16:47
16:48
16:49
16:50
kinamapavalitan nua kinakemudamudan ni Yisu.
17:1
17:2
17:3
17:4
17:5
17:6
17:7
17:8
17:9
17:10
17:11
17:12
17:13
17:14
17:15
17:16
17:17
17:18
17:19
17:20
17:21
17:22
17:23
17:24
17:25
17:26
17:27
17:28
17:29
17:30
17:31
17:32
17:33
17:34
17:35
17:36
17:37
17:38
17:39
17:40
17:41
17:42
17:43
17:44
17:45
17:46
17:47
17:48
17:49
17:50
tima tjaljavavavan?
18:1
18:2
18:3
18:4
18:5
18:6
18:7
18:8
18:9
18:10
18:11
18:12
18:13
18:14
18:15
18:16
18:17
18:18
18:19
18:20
18:21
18:22
18:23
18:24
18:25
18:26
18:27
18:28
18:29
18:30
18:31
18:32
18:33
18:34
18:35
18:36
18:37
18:38
18:39
18:40
18:41
18:42
18:43
18:44
18:45
18:46
18:47
18:48
18:49
18:50
tulu a patjara mavadai nua marecekelj.
19:1
19:2
19:3
19:4
19:5
19:6
19:7
19:8
19:9
19:10
19:11
19:12
19:13
19:14
19:15
19:16
19:17
19:18
19:19
19:20
19:21
19:22
19:23
19:24
19:25
19:26
19:27
19:28
19:29
19:30
19:31
19:32
19:33
19:34
19:35
19:36
19:37
19:38
19:39
19:40
19:41
19:42
19:43
19:44
19:45
19:46
19:47
19:48
19:49
19:50
tjaucikel a patjara marka pinakasengseng i pubuduan.
20:1
20:2
20:3
20:4
20:5
20:6
20:7
20:8
20:9
20:10
20:11
20:12
20:13
20:14
20:15
20:16
20:17
20:18
20:19
20:20
20:21
20:22
20:23
20:24
20:25
20:26
20:27
20:28
20:29
20:30
20:31
20:32
20:33
20:34
20:35
20:36
20:37
20:38
20:39
20:40
20:41
20:42
20:43
20:44
20:45
20:46
20:47
20:48
20:49
20:50
21:1
21:2
21:3
21:4
21:5
21:6
21:7
21:8
21:9
21:10
21:11
21:12
21:13
21:14
21:15
21:16
21:17
21:18
21:19
21:20
21:21
21:22
21:23
21:24
21:25
21:26
21:27
21:28
21:29
21:30
21:31
21:32
21:33
21:34
21:35
21:36
21:37
21:38
21:39
21:40
21:41
21:42
21:43
21:44
21:45
21:46
21:47
21:48
21:49
21:50
22:1
22:2
22:3
22:4
22:5
22:6
22:7
22:8
22:9
22:10
22:11
22:12
22:13
22:14
22:15
22:16
22:17
22:18
22:19
22:20
22:21
22:22
22:23
22:24
22:25
22:26
22:27
22:28
22:29
22:30
22:31
22:32
22:33
22:34
22:35
22:36
22:37
22:38
22:39
22:40
22:41
22:42
22:43
22:44
22:45
22:46
22:47
22:48
22:49
22:50
23:1
23:2
23:3
23:4
23:5
23:6
23:7
23:8
23:9
23:10
23:11
23:12
23:13
23:14
23:15
23:16
23:17
23:18
23:19
23:20
23:21
23:22
23:23
23:24
23:25
23:26
23:27
23:28
23:29
23:30
23:31
23:32
23:33
23:34
23:35
23:36
23:37
23:38
23:39
23:40
23:41
23:42
23:43
23:44
23:45
23:46
23:47
23:48
23:49
23:50
24:1
24:2
24:3
24:4
24:5
24:6
24:7
24:8
24:9
24:10
24:11
24:12
24:13
24:14
24:15
24:16
24:17
24:18
24:19
24:20
24:21
24:22
24:23
24:24
24:25
24:26
24:27
24:28
24:29
24:30
24:31
24:32
24:33
24:34
24:35
24:36
24:37
24:38
24:39
24:40
24:41
24:42
24:43
24:44
24:45
24:46
24:47
24:48
24:49
24:50
25:1
25:2
25:3
25:4
25:5
25:6
25:7
25:8
25:9
25:10
25:11
25:12
25:13
25:14
25:15
25:16
25:17
25:18
25:19
25:20
25:21
25:22
25:23
25:24
25:25
25:26
25:27
25:28
25:29
25:30
25:31
25:32
25:33
25:34
25:35
25:36
25:37
25:38
25:39
25:40
25:41
25:42
25:43
25:44
25:45
25:46
25:47
25:48
25:49
25:50
26:1
26:2
26:3
26:4
26:5
26:6
26:7
26:8
26:9
26:10
26:11
26:12
26:13
26:14
26:15
26:16
26:17
26:18
26:19
26:20
26:21
26:22
26:23
26:24
26:25
26:26
26:27
26:28
26:29
26:30
26:31
26:32
26:33
26:34
26:35
26:36
26:37
26:38
26:39
26:40
26:41
26:42
26:43
26:44
26:45
26:46
26:47
26:48
26:49
26:50
27:1
27:2
27:3
27:4
27:5
27:6
27:7
27:8
27:9
27:10
27:11
27:12
27:13
27:14
27:15
27:16
27:17
27:18
27:19
27:20
27:21
27:22
27:23
27:24
27:25
27:26
27:27
27:28
27:29
27:30
27:31
27:32
27:33
27:34
27:35
27:36
27:37
27:38
27:39
27:40
27:41
27:42
27:43
27:44
27:45
27:46
27:47
27:48
27:49
27:50
28:1
28:2
28:3
28:4
28:5
28:6
28:7
28:8
28:9
28:10
28:11
28:12
28:13
28:14
28:15
28:16
28:17
28:18
28:19
28:20
28:21
28:22
28:23
28:24
28:25
28:26
28:27
28:28
28:29
28:30
28:31
28:32
28:33
28:34
28:35
28:36
28:37
28:38
28:39
28:40
28:41
28:42
28:43
28:44
28:45
28:46
28:47
28:48
28:49
28:50
PWN A1
Class
1: 大家好。我們開始上課了。
djvadjavay a mapuljat, patagilj anga itjen a kitulu.
2: 請起立!敬禮!
pai gacalji a mapuljat paka kicungali.
3: 老師好。
djavadjavay sinsi.
4: 請坐下。
qiladju.
5: 大家好。今天老師要教大家食物的東排灣語怎麼說。
djavadjavay a mapuljat, tucu uri temulu ti sinsi ta nakakanen a pinaiwanan.
6: 你聽得懂老師的話嗎?
nasepualang anga sun tu anemamaya ti sinsi?
7: 老師，我不懂。可以再說一次嗎?
sinsi maqati sun a mumalj a puita, ini anan aken nasepualan.
8: 請看這裡! 跟著我唸一遍。
pacunu a pasa maza! kaciuri a kisupu.
9: 唸得很好。
bulay angata a su kinisupuan.
10: 再唸一次。請大聲一點。
mumalju anan a puita, sa papezangalu nukisupu sun.
11: 請安靜。不要說話。
maliceng maya kiljavaran.
12: 請把課本拿出來。
alapu a su sapitj.
13: 是的，老師。
ui sinsi.
14: 老師，我忘了帶筆。
sinsi, na maadjuq a ku inpic.
15: 請把橡皮擦拿出來。
alapu a su siquliqulip.
16: 老師，我忘了帶橡皮擦。
sinsi na maadjuq a ku siquliqulip.
17: 請跟旁邊同學借橡皮擦。
kisedjamu a su salasaladj tua siquliqulip.
18: 借我橡皮擦好嗎?
maqati sun a pasedjam tjanuaken ta su siquliqulip?
19: 我們下課了
tjaljumaza anga tja kitulu.
20: 我們就上到這邊，下週再見。
ucevungi anga nu tjaivililj.
Greetings
1: 你是誰?
tima sun?
2: 我是dremedreman a ljatjamatjakan。
ti dremedreman aken a ljatjamatjakan.
3: 你是誰?
tima sun?
4: druay的女兒，我叫dremedreman。
ti dremedreman aken. ni druay a aljak.
5: 你是誰?
tima sun?
6: 我是piya的學生，我是giu。
ti giu aken. ni piya sinsi a situ.
7: 你的名字是什麼?
tima su ngadan?
8: 我的名字是kadrui。
ti kadrui a ku ngadan.
9: 你爸爸的名字是什麼?
tima ngadan na su kama?
10: 我爸爸的名字叫sedjam.
ti sedjam a ngadan na ku kama.
11: 那是誰?
tima azua?
12: 他是muakay。
ti muakay timadju.
13: 他是誰？
tima timadju?
14: 他是我的哥哥，他叫sedjam。
ti sedjam a ngadan na ku kaka a uqaljay.
15: 他的名字是什麼?
tima a ngadan nimadju?
16: 他的名字是sedjam。
ti sedjam a ngadan nimadju.
17: 他的名字是buku嗎?
ti buku a ngadan nimadju?
18: 是，他的名字是buku。
ui, ti buku a ngadan nimadju.
19: 他的名字是piya嗎?
ti piya a ngadan nimadju?
20: 不是，他的名字是ljua。
ini, ti ljua a ngadan nimadju.
21: 那個人是誰?
tima azua?
22: 她是tjuku。她是我的阿姨。
ti kina i tjuku
23: 那個人是誰?
tima azua?
24: 她是我的朋友，她的名字是vais。
ku drangi a ti vais.
25: 你今年幾歲?
pida anga su cavilj?
26: 我今年10歲。
tapuluq anga ku cavilj.
27: 他今年幾歲?
pida anga cavilj nimadju?
28: 他今年12歲。
tapuluq saka drusa anga cavilj nimadju.
29: 你爸爸今年幾歲?
pida anga cavilj na su kama?
30: 我爸爸今年50歲。
lima puluq anga cavilj na ku kama.
31: 你有幾個兄弟姊妹?
mapida su siruvetjek?
32: 我有兩個兄姐，兩個弟弟妹妹。
madrusa a ku kaka a tjavulung a uqaljay kata vavayan, madrusa ku kaka tjaljaljak a uqaljay kata vavayan.
33: 你有哥哥嗎?
izua su kaka a tjavulung a uqaljay?
34: 我沒有哥哥。
neka ku kaka a tjavulung a uqaljay.
35: 你們家有幾個人?
mapida mun a taqumaqanan?
36: 我們家有4個人。
ma sepatj amen a taqumaqanan.
37: 你在哪裡讀書?
inuan sun a temakesikesi?
38: 我在台東讀書。
i valangaw aken a temakesikesi.
Hometown
1: 他是誰?
tima azua?
2: 他是我的叔叔sedjam。
ti kama i sedjam timadju.
3: 你的舅舅從事什麼工作?
anema sengesengan ni kama i sedjam?
4: 他是警察。
kisac a sengesengan nimadju.
5: 那個人是誰?
tima azua?
6: 她是我的姊姊。
ku kaka a tjavulung a vavayan.
7: 你的姊姊有工作嗎?
izua sengesengan na su kaka a tjavulung a vavayan?
8: 她在醫院上班。
i biuing a sengesengan nimadju.
9: 他們兩個人是兄弟姐妹嗎?
mare vetjek azua madrusa?
10: 他們兩個人是兄弟姐妹嗎?
mare kaka azua madrusa?
11: 他們兩個人是兄弟姐妹嗎?
mare ngedruq azua madrusa?
12: 不是，他們是朋友。
ini, mare qali tiamadju.
13: 你是原住民嗎?
kacalisian sun?
14: 是，我是排灣族的。
ui, payuan aken a kacalisian.
15: 你的配偶是原住民嗎?
kacalisian a su cekelj?
16: 是，她是卑南族的。
ui, sepiuma timadju.
17: 你的爸爸很高嗎?
qaca a su kama?
18: 對，我們全家都很高。
ui qaqacan amen a taqumaqanan.
19: 你的妹妹上學了嗎?
temakesikesi anga su kaka a vavayan?
20: 是，她上學了。
ui, temakesikesi anga timadju.
21: 你的弟妹會說族語嗎?
saigu a su kaka a penaiwanan?
22: 是，他們會說族語。
ui, saigu a penaiwanan tiamadju.
23: 你有幾個兄弟姐妹?
mapida su siruvetjek?
24: 我有三個兄弟姐妹。
matjelu a ku siruvetjek.
25: 你和爸爸媽媽一起住嗎?
na matevelj sun kata su matjaljaljak?
26: 是，我和爸爸媽媽一起住。
ui, na matevelj aken kata ku matjaljaljak.
27: 你和爺爺奶奶一起住嗎?
na matevelj sun katia su vuvu?
28: 不，我沒和跟他們一起住。
ini, inika amen a namatevelj.
29: 你和誰一起住?
tima su kinateveljan?
30: 我跟爸爸、媽媽、哥哥住在一起。
na matevelj aken kata ku matjaljaljak, izuanan a ku kaka a tjavulung a uqaljay.
31: 你從哪裡來?
nakemasi nu sun?
32: 我從台東來。
nakemasi valangaw aken.
33: 你們的家在哪裡?
inuan a nu umaq?
34: 我們的家在新化
i kuvaleng a nia umaq.
35: 你來自哪裡?
senema sun?
36: 我是台東人
sekacedas aken.
37: 你們的部落在哪裡?
inuan a nu qinaljan?
38: 我們的部落在台東
i kuvaleng a nia qinaljan.
39: 你何時回部落?
nungida su sisaqinaljan?
40: 我暑假都會回部落
nu kaljazalangezangan a ku sisaqinaljanan.
41: 我是排灣族的孩子。
aljak aken nua paiwan.
Weather, Health
1: 今天天氣如何?
uri namakuda kinaqadavan nusauni?
2: 太陽出來了，天氣很熱。
qemadaw anga nazemulezul a kalevelevan.
3: 外面會很冷嗎?
naljemaljeqelan a i sasaw?
4: 是,很冷，要穿保暖的衣服。
ui naljemaljeqelan, kavau ta kedremedremel a kava.
5: 外面會很熱嗎?
nasemezam a i sasaw?
6: 不會，在起風了。
ini, venalivali anga.
7: 今天天氣怎麼樣?
uri namakuda a kinaqadavan nusauni?
8: 天氣剛剛好。
ruarua a kinaqadavan kasauni.
9: 今天晚上天氣如何?
namakuda a kelevelevan nuqezemetj?
10: 天空沒有雲，星星也出來了。
neka nu qerepus i kalevelevan, tjevuta anga vitjuqan uta.
11: 外面天氣如何?
namakuda a kalevelevan tucu?
12: 雨剛停，彩虹出來了。
tjaukameljay minqut anga quljivangeraw.
13: 你那裡的天氣如何?
namakuda a kalevelevan izua i tjanumun?
14: 我們這裡颳大風。
venalivali anga imaza i tjanuamen.
15: 你那裡的天氣好嗎?
bulay a kinaqadavan izua?
16: 很好，這裡出大太陽。
ui, bulay a kinaqadavan imaza.
17: 我要去上學了。
uri sema gakku anga ken.
18: 天氣很冷，要多穿衣服。
na ljemaljeqelan, paka liavu a kemava.
19: 我要出門了。
uri sema sasaw anga ken.
20: 等一下會下大雨，你要記得帶傘。
paqenetju a masi ljinay, uri qemudjalj nusauni.
21: 會下雨嗎?
uri qemudjalj?
22: 剛剛打雷,要下雨了。
na cemelalaq kasauni, uri qemudjalj anga.
23: 下雨了嗎?
naqemudjalj anga?
24: 是的,剛剛有下雨，現在雨停了。
ui, na qemudjalj kasauni, ljakua na meljay anga.
25: 下雨了嗎?
qemudjalj anga?
26: 好像下過雨了，馬路是濕的。
tjevetjeveng a kadjalanan, matu na qemudjalj kasauni.
27: 有下雨嗎?你怎麼全身都濕了?
na qemudjalj? aku tjevetjeveng a su kacavacavang?
28: 是,外面下大雨，我沒有帶雨傘。
ui paljeqaca a qudjalj i sasaw, ika aken a na masi ljinay.
29: 你怎麼了？
makuda sun?
30: 我吹到風，所以我頭在痛。
namavali a aken, sika saqetjuqetju a ku qulu.
31: 你還好嗎?
makuda sun?
32: 太陽好大，曬得我頭好暈。
malingac aken, qaca aravac a qadaw kasauni.
Outdoors
1: 大家好，今天我們要去部落訪問耆老。
djavadjav a mapuljat, nusauni uri vaik itjen a sema qinaljan a paljilji tjaivuvu i cudjuy.
2: 太讚了!
bulay angata!
3: 我們快到了嗎?
uri djemaljun anga itjen?
4: 快到了。
ui, uri djemaljun anga.
5: 爺爺，我們來看你了。
vuvu, paljiljiljilji amen tjanusun.
6: 你們會說排灣語， 啊!真是太棒了!
ia! bulay angata, aku mun a macaqu a penaiwanan!
7: 大家好，今天去我們要去小米田工作。
djavadjavai a mapuljat, nusauni uri vaik itjen a sema puvaquan a masengeseng.
8: 是的，老師。
ui, sinsi
9: 來!大家過來，我們要出發囉，記得帶好工具。
idu, uri vaik anga itjen, kaciuciuri a mapuljat, paqenetju a nu turivecan.
10: 是的，老師，我們都拿好工具了。
ui sinsi, na masi turivecan anga amen.
11: 我們到了嗎?
djemaljun anga itjen?
12: 還沒,小米田還很遠。
ini anan ljacadja puvaquan.
13: 去小米田放水。
saw! pazaljumi a puvaquan.
14: 好，我來放水。
ui, tiaken na pazaljum.
15: 你去拿趕鳥器。
saw! alapu ta qapeqap.
16: 好，我去趕鳥。
ui, tiaken a venilad ta qayaqayam.
17: 大家好，我們今天要去動物園。
djavadjavay a mapuljat, uri vaik itjen a pacun ta qemuziquzip nusauni.
18: 我期待很久了!我們要怎麼去呢?
cuay anga aken a kikaljavaljava, saka anema tja pakazuavan?
19: 我們搭公車去。
maka basu itjen.
20: 你們先上車，我去買票。
ljevavavu anan, veneli aken ta kipu.
21: 是的。
ui
22: 動物園很大，這裡是鳥類，那邊是蛇類，還有很多不同的動物，你們慢慢看。
tjaljiqaca aravac ca imaza, mareka qayaqayam a i maza, qatjuvi a izua. liaw anan a mare timaljimalji a qemuziquzip kigaljuvu a pacun.
23: 老師我會怕蛇。
sinsi marekutj aken ta qatjuvi.
24: 沒關係，那你去看鳥。
pumayan, saw pacunu ta qayaqayam numaya.
25: 下午3點，我們在這裡集合。
kaqepui anga imaza nu pasuvililj ta cengelj a tjelu a milingan.
26: 好，謝謝老師。
ui masalu sinsi.
27: 你們今天看到什麼?
anema nu pinacunan kasauni?
28: 我們看到了好多蛇和鳥。
liaw a nia pinacunan a maretimaljimalji a qatjuvi kata qayaqayam.
29: 快一點，我們要走了。
ari anga, uri vaik anga itjen.
30: 等我一下，我的腳很酸。
kaljavau aken, masetu anga ku kula.
31: 你要一起去游泳嗎?
kiciur sun a kemavekav?
32: 好啊!我跟你們去。
ui, kiciur aken tjanumun.
33: 這裡有好多人在游泳。
tjuruvu angata kemavekavekav imaza.
34: 那裡水很深，我們在這裡游泳就好。
kaimazavi a kemavekav, ljataladj a aravac zaljum izua.
Relatives
1: 請問muakay在家嗎?
izua ti muakay i tjumaq?
2: 來,她在家，請進來。
idu saqumaqanu izua timadju i tjumaq.
3: 請問ljeljeng在家嗎?
izua ti ljeljeng i tjumaq?
4: 沒有，她不在，請問你有什麼事?
neka! anema su sikikim tjaimadju?
5: 是誰阿?
tima sun?
6: 爺爺，我是tjuku，請開門。
vuvu, ti tjuku aken, suqeljevi.
7: 請問哪位?
tima sun?
8: kuliw，我是piya，我來找你玩了。
kuliw, ti pia aken, ari kivangavang.
9: 好久不見。
sicuayan anga tja inucevungan.
10: 是啊!我們很想念你。來家裡坐坐吧!
ui! singlit anga tjen tjanusun, idu pangetjezu a kivala.
11: 請坐，請喝茶。
qiladju, tekelu ta zaljum.
12: 謝謝。
masalu.
13: 請喝茶。
tekelu ta utja.
14: 你們的茶真好喝。
semuqusaw angata a nu utja.
15: 來!我們來吃香蕉，我從部落帶來的。
idu! kanu ta veljevelj, a ku kinacu a kemsi qinaljan.
16: 好喔!這些水果看起來很棒。
sasanguaqan angata ca veljevelj nutjapacunan.
17: 水果好吃嗎?
paka sanguaq sun?
18: 是，真的很好吃。
ui, sanguaq angata.
19: 媽媽煮好晚餐了，快來吃吧!
idu kani, namakakesa anga ti kina tua tja kaiven.
20: 好，我去洗手。
ui, vaik aken a pilima.
21: 盡量吃喝，我們又不是外人。
pai! suliavu a keman, inika tjen a qaliqali.
22: 我吃了很多，很飽了。
mavetu anga aken masalu.
23: 多吃一點，不要客氣。
suliavu, maya masiaq.
24: 好，真好吃。
ui sanguaq a nu kinesa.
25: 我要離開了，下次再來看你。
uri vaik anga aken, mangetjez anga aken nu tjaivililj.
26: 好的，再見。
ui, kigalju anga i djalan.
27: 很晚了，我要回家了。
uri vaik anga aken a ma tjumaq, ljazuanga vengin.
28: 下次再來玩喔!
kivalau anga nu tjaivililj.
29: 小心慢走。
kigalju anga i djalan.
30: 好的，有空來我家玩。
ui, nu izua su tenget kivalau anga.
School
1: 我忘了帶筆。
namadraudrau aken a masi inpic.
2: 我借你。
ku pasedjamai sun.
3: 我忘了帶筷子。
namadraudrau aken a masi qecap.
4: 我也沒有帶，我們去買。
ari veli, inika ken a na masi qecap uta.
5: 你要和我們去買筆嗎?
kiciur sun a veneli ta inpic?
6: 好，我還要買橡皮擦。
ui, uri veneli aken ta siquliqulip uta.
7: 我們去買早餐
ari a veneli ta tja kenamain.
8: 不要，我在家吃過了。
ini, na kenama anga aken i tjumaq.
9: 我忘記蒸便當了。
namadraudrau aken a semeljec ta ku tjinaljek.
10: 趕快拿去加熱吧!
alapu seljecu a pakirimu!
11: 我忘記帶便當了。
namadraudrau aken a masi tjinaljek.
12: 那我們一起吃我的便當吧!
kani ta ku tjinaljek numaya.
13: 你中午要吃什麼?
anema uri su kencengeljen?
14: 我要吃學校的營養午餐。
uri keman aken i gakku ta ku cengelj.
15: 你中午要吃什麼?
anema uri su kencengeljen?
16: 我今天有帶便當，我們中午一起吃吧!
na kemacu aken ta ku kanen, kaciuri a keman.
17: 我們去打籃球好嗎?
ari a benuru?
18: 好喔!我們走。
ui ari!!
19: 我們去打棒球好嗎?
ari a benuru ta yakiw?
20: 不要，我還有很多作業要寫。
ini, liaw aravac a ku vaveciken.
21: 請幫我拿掃把。
alapan aken ta suapan.
22: 好，這支掃把給你。
ui, aicu a suapan.
23: 幫我拿抹布。
alapan aken ta zuking.
24: 我還在掃地，你叫kuliw幫你拿。
paalapan tjai kuliw, semuasuap anan aken.
25: 你掃好了嗎?
makasuap anga sun?
26: 我掃好了。
ui, makasuap anga ken.
27: 你怎麼不打掃?
aku inika sun a semuap?
28: 我打掃完了。
namakasuap anga aken.
29: 去擦弄髒的地板。
saw! djuasi azua namakungay a zaleman.
30: 好，我去拿布。
ui, malap aken tua zuking.
31: 窗戶都是灰塵，去擦一下。
saw djuasi a azua namaqungevuljan a qezung.
32: 我擦不到,因為我很矮
inika aken a makadjuas, kedri aravac aken.
33: 你等一下要做什麼?
uri kemuda sun nusauni?
34: 我要去找老師。
uri kemin aken tjai sinsi.
35: 等一下你要回家嗎？
uri sema tjumaq sun nusauni?
36: 我要跟朋友去唱歌。
uri vaik amen a semenay kata ku qali.
37: 他寫完功課要做什麼?
uri kemuda timadju nu qemacuvung ta vaveciken?
38: 他要去游泳。
uri vaik a kemavekav timadju.
Transportation
1: 你怎麼來的?
anema su pinakazuanan a mamaza?
2: 我慢慢走路來的。
gemaljugalju aken a djemavac a sema maza.
3: 你搭什麼車來的?
anema su ljinevavavan?
4: 我搭公車來的。
na ljevavaw aken ta basu.
5: 你怎麼去教會?
uri kemuda sun a sema kuikay?
6: 爸爸要開車載我去教會。
uri cumuin aken ni kama a sema kiukay.
7: 他都走路上學嗎?
djemavadjavac timadju a sema gakku?
8: 他搭捷運去學校。
ini, maka ta tjiing timadju a sema gakku.
9: 你的奶奶怎麼去買菜?
kemuda a su vuvu a veneli ta ljaceng?
10: 雖然vuvu年紀大了,但是還能騎摩托車去買菜。
ramaljeng anga ti vuvu, ljakua maqati anan a emutubay a veneli ta ljaceng.
11: 你要搭飛機去蘭嶼嗎?
maka hikuki sun a sema drani?
12: 我要搭船去蘭嶼。
ini, uri maka ta varukur aken a sema drani.
13: 那麼他怎麼去蘭嶼?
saka, uri kemuda timadju a sema drani?
14: 他也要搭飛機去。
uri maka ta hikuki timadju uta.
15: 他搭什麼車去高雄?
anema ljinevavauvan nimadju a sema takaw?
16: 他搭巴士會暈，所以他搭高鐵去高雄。
malingac a ljevavaw ta basu timadju, qaw! na maka ta kauty timadju a sema takaw.
17: 他是搭火車去臺東嗎?
na maka ta kisia timadju a sema valangaw?
18: 是，他搭火車去臺東。
ui na maka kisiya timadju a sema valangaw.
19: 他是搭火車去臺東嗎?
na maka kisia timadju a sema valangaw?
20: 不是，他搭飛機去臺東。
ini, na maka ta hikuki timadju a sema valangaw.
21: 最近的公車站在哪裡?
inu a tjalja demutan ta siljevavavan ta basu?
22: 順著往前走就會看到公車站了。
sevecu a pasa sangas, mapacun a siljevavavan ta basu.
23: 請問這裡有捷運站嗎?
izua ljaljevavavan ta tjiin imaza?
24: 這裡沒有捷運站，你只能坐計程車。
neka nu tjiin imaza, amin a haia a su ljevavavan.
25: 搭公車多久會到學校?
nu maka ta basu, pida milingan a tja sidjaljun i gakku?
26: 15分鐘我們就會到。
tapuluq saka lima a bung, djemaljun itjen.
27: 從高雄搭高鐵到台中要多久時間?
uri pida milingan, nu ljevavaw itjen ta kauti a kemasi takaw a tjalju taiciw?
28: 一個小時會到臺中。
ita a milingan a tja sidjaljun.
29: 開車去烏來要很久嗎?
cuay nu emungeting itjen a sema udray?
30: 大約要一個小時。
kimaya ita a milingan.
31: 你今天要搭捷運來我家嗎?
uri maka ta tiin sun a ma tjanuamen?
32: 我有事，今天沒辦法過去。
izua ku kudain, ika aken a maqati a sema tjanumun nusauni.
33: 你會騎腳踏車嗎?
saigu sun a zemingdingsia?
34: 是的，我會騎腳踏車。
ui, saigu aken a zimdingsia.
35: 你有摩托車嗎?
izua su utubay?
36: 是的，我有一台摩托車。
ui, izua ku utubai a ita.
37: 你有摩托車嗎?
izua su utubay?
38: 我沒有摩托車。
neka ku utubay.
Buying
1: tjuku你要買什麼?
anema su velin? tjuku.
2: 我要買一個杯子。
uri veneli aken ta kupu.
3: 你還要買什麼?
izua anan a su velin?
4: 我還要買一頂帽子。
veneli anan aken ta tjalupung.
5: 你們有賣杯子嗎?
paveliveli mun ta kupu?
6: 有，你要買幾個?
izua pida su velin?
7: 你們有賣檳榔嗎?
paveliveli mun ta saviki?
8: 沒有，是誰要吃檳榔。
neka, tima uri mapu.
9: 我要買糯米。
veneli aken ta djuadjuay a paday.
10: 你要買幾包?
pida su velin?
11: 給我三包糯米。
pavai aken tu tjelu ta djuadjuay a paday.
12: vuvu,我想要買烤地瓜。
vuvu na saveneli aken ta cinapa a vurasi.
13: 你太慢了,地瓜剛賣完。
gemalju anga sun, neka anga vurasi.
14: 我要買兩瓶油。
uri veneli aken tu drusa ta abudra.
15: 剩一瓶。
ita anga.
16: 幫我買蛋。
velian aken ta qecilu.
17: 你要買多少的蛋?
makudakuda su velin a qecilu?
18: 幫我買兩百元的蛋。
velian aken ta qecilu tu drusa iday.
19: 我要買兩把蔥。
veneli aken tu drusa ta talekelekan a ada.
20: 這裡剩下的三把蔥都賣你啦!
veliu ca tjelu a talekelekan a ada lja!
21: 這包米多少錢?
pida cu a paday?
22: 一包300元。
tjelu a iday nu talubukan.
23: 總共321元，給我320元就好。
tjelu a iday tu drusa puluq saka ita a penuljat, kana su pavain aken tu tjelu a iday tu drusa a puluq.
24: 謝謝。
ui masalu.
25: 這裡95元。
siva a puluq saka lima a valjitjuq imaza.
26: 我再買一點，湊100元。
veneli anan aken, ku pazuljuan tu masan taiday.
27: 全部510元。
lima a iday saka tapuluq a su vinelian a penuljat.
28: 算我整數500元好嗎?
maqati a su kisangen a pacengeceng tu masan lima a iday?
29: 不行喔!
inika maqati.
30: 這個你也賣太貴了吧!可以算便宜一點嗎?
manu pazangal lja nu paveli sun ta nemanga, maqati a su papedjuluin?
31: 不行，這個已經很便宜了。
inika maqati, madjulu anga.
32: 不然，我只要買一點點糖果。
saka numatazua, veneli aken tu kedri ta alju.
33: 只要買這些嗎?
amin cu a su velin?
Harvest
1: 你要去哪裡?
uri sema inu sun?
2: 我要去菜園裡種菜。
uri vaik aken a temalem ta ljaceng a sema ta ku puljacengan.
3: 你在做什麼?
anema su kudakudain?
4: 草太多了，我在砍草。
uri ku ljivaseng ca namasan cemecemel anga a kadjunangan.
5: 幫我拿鐮刀和鋤頭。
alapan aken ta dramia kata pitaw.
6: 放在犁耙旁邊。
ku pinizua i ljaving ta kakara.
7: 你犁過田了嗎?
na kemangekang anga sun?
8: 我剛犁過田，待會兒要播種。
na kemakang anga ken, uri ku vusaman nusauni.
9: 你種的菜可以收成了嗎?
maqati anga tjen a kiljaceng?
10: 你們只能採昭和草。
amin a qaudriudri a maqati a nu kiljacengen.
11: 你挖了這麼多的地瓜。
liaw angata a su kinivurasi
12: 這些地瓜幫我放穀倉。
seqetju a pasa kuvkuv aicu a ku kinivurasi.
13: 你們在做什麼?
anema nu kudakudain?
14: 我們正在搗魚藤,準備抓魚.
qemayuqayu amen i veljeluan, uri kiciqaw amen.
15: 這裡的魚多嗎?
liaw a ciqaw imaza?
16: 魚簍已經裝滿了。
namapeljuq anga dradrakuyan ta nia kiniciqaw.
17: 我會製作陷阱抓獵物。
seman dringay aken ta ku siqaljup
18: 這是山豬的腳印。
aicu nua vavuy a djekap.
19: 你怎麼知道?
aku su sikeljang?
20: 看得出來是山豬走過的痕跡。
makeljang tu djinavacan nua vavuy a qelju.
21: 快去看我們的陷阱。
ari tjapacunay a tjadringay.
22: 狗聞到味道了。
nasemequ anga vatu.
23: 你在製作的是什麼東西?
anema su alalangen?
24: 這是籠子陷阱，用來抓老鼠的。
aicu a rusung sipudringay ta kulavaw.
25: 你放在那裡的是什麼東西?
anema nemanga a su pinizua
26: 這是爸爸專門抓山羌的陷阱。
aicu sidringadringay ta takec ni kama.
27: 感謝祖靈賜福，今天很多獵物。
masalu angata ta naqemati, liaw a tja qinaljupan kasauni.
28: 是的!非常感謝上主的恩賜!
ui angatalja! masalu aravac tua sinipagaugaw tjanuitjen nua naqemati.
Interview
1: vuvu，請問我可以訪問您嗎?
djavadjavay vuvu, ti kadruy aken, tuki maqati aken a kivadaq itjanusun?
2: 可以，沒關係。
ui, ika makuda.
3: 但是，我知道的不多。
ljakua, ika makudakuda a ku kineljang.
4: 你下午有空嗎?
izua su tenget nu pasuvililj ta cengelj?
5: 好，我會在家。
ui i tjumaq aken.
6: 你明天早上有空嗎?我想問您關於排灣族的傳說故事。
nasakivadaq aken tjanusun a pakatua milimilingan nua paiwan. tuki izua su tenget nu kadjaman?
7: 明天我們要去山上採小米，不在家喔。
neka aken i tjumaq yu. uri vaik amen a kivaqu nutiaw.
8: 我聽說您對排灣族的傳統習俗非常了解，想要請教您一下。
naselangeda aken tu liaw a su kineljakeljang a pakatua kakudanan nua paiwan. tuki maqati aken a kivadaq tjanusun?
9: 好的，但是，請你後天早上再來。
ui, ljakua pangetjezu anga nu sikatjelu a kadjamadjaman.
10: 不知是否我能錄影製作成影片?
tuki maqati aken a semasing tjanusun a seman iga?
11: 好的，沒問題。
ui, maqati inikamakuda.
12: 請問您今年幾歲了?
vuvu, pida anga su cavilj tucu?
13: 我已經98歲了。
siva a puluq saka alu anga ku cavilj.
14: vuvu,您很健康喔,看不出您的年紀。
vuvu, aku tarivak anan a su kinacavacavan, ika makeljang a su cavilj.
15: 沒有啦!我已經老了，很多事沒辦法做了。
ini lja! ramaleng anga ken, neka anga ku djuludjuluin.
16: vuvu請問您來自哪裡?
na kemasinu sun vuvu?
17: 我來自古發冷。
kemasi kuvaleng aken.
18: 請問您的太太也是排灣族人嗎?
paiwan a su cekelj uta?
19: 不，她是卑南族人。
ini, sepiuma timadju.
20: 您還會說哪些語言?
izua anan a su kinacaqu a zuma a kai?
21: 我會說阿美語和卑南語。
ui, macaqu aken ta na Amis kata na sepiuma
22: 您以前會狩獵嗎?
vuvu, naqemaljup sun kasicuayan?
23: 是的。我以前經常上山打獵,請看這裡有很多的獵物。
ui, ru qaljup aken kasicuayan, qenetji liaw anga ku qinaljup a sacemel.
24: vuvu,非常感謝您今天的分享，我做了很多記錄。
masalu aravac tua su tjaucikel kasauni, liaw anga ku sinivecik.
25: 我剛才所説的，是祖先所流傳的文化。
aicu a ku sinitjaucikel kasauni, ku linangedan a kemasi ta ramaljemaljeng a tja kakudan kasicuayan.
26: vuvu今天辛苦您了，今天的訪談先到這裡。
vuvu aianga su luljayan, tjaljumaza a ku sikivadaq tjanusun.
27: 你會口渴嗎?
inikamakuda, ljakua namaqusaw sun?
28: 不了,我要離開了，我下次可以聽到更多的故事嗎?
ini, uri vaik anga aken, maqati aken a lemangeda ta su tjaucikel a milimilingan nu tjaivililj?
29: 好的!歡迎再來，請慢走。
ui! pangetjezu anga nu tjaivililj, kigalju anga i djalan.
Loan
1: 我可以跟你借錢嗎?
maqati a ku kisedjaman sun ta paisu?
2: 你要借多少錢?
pida su kisedjamen?
3: 我早上忘了帶錢，你可以借我錢嗎?
na madraudrau aken a masi paisu ka kadjaman, maqati sun a pasedjam tjanuaken?
4: 我沒有多餘的錢可以借你耶!
neka nu naseliaw a ku sipasedjam tjanusun.
5: 而且，你還沒還我上次借的錢餒。
mayanga, inika su pinacikel a su kinisedjam ka tjaisangas.
6: 我可以借你的衣服嗎?
maqati aken a kisedjam ta su kava?
7: 好，你自己拿你要穿的衣服。
maqati, saw alapu ta su sikava.
8: 我可以借你的書嗎?
maqati a su pasedjaman aken ta su sunatj?
9: 我借給kapi了。
ku sinipasedjam anga tjai kapi.
10: 我想跟你的腳踏車，可以借我嗎?
nasakisedjam aken ta su zidingsia, maqati?
11: 好，但是明天要還給我。
maqati, ljakua pacikelu anga nutiaw.
12: 下雨了，你有帶傘嗎?
qemudjalj anga, namasi ljinay sun?
13: 我有帶傘，我們一起撐吧!
izua ku ljinay, kaciuri a ljeminay numaya!
14: 我要還你上次借我的書。
pacikel aken tjanusun ta ku kinisedjam ka tjaisangas a sunatj.
15: 還想看別的書嗎?
nasapacun anan sun ta zuma a sunatj?
16: 我什麼時候要還你錢?
nungida anga a ku sivalit tjanusun ta paisu?
17: 沒關係，你有錢的時候再說。
pumayan, pacikelu anga nu izua su paisu.
18: 你什麼時候要還我錢?
nungida su valitan aken ta su kinisedjam a paisu?
19: 我明天還你。
ku valitan sun nutiaw.
20: 你什麼時候要還我書?
nungida su pacikelen a ku sunatj.
21: 我昨天不是已經還了嗎?
aku ku pinacikel anga katiaw?
22: 這隻筆是pia借你的嗎？
ti pia napasedjam tjanusun ta inpic?
23: 對，鉛筆是他借我的。
ui, pinasedjaman aken ta inpic nimadju.
24: 這支筆是你跟piya借的嗎?
aicu a inpic su kinisedjam tjai piya?
25: 不是，這是媽媽買給我的。
ini, vinelian na ku kina tjanuaken.
26: 沒有鹽了，去跟tjuku借。
neka anga qatia, kisedjamu ta nia tjuku.
27: 好，我去借。
ui, ku kisedjamay.
28: 去叫mumi還我錢。
pacikelu ayavu ti muni ta kinisedjam tjanuaken a paisu.
29: 她跟你借多少錢呢?
pida kinisedjam a paisu tjanusun?
PWN A2
1 好久不見: aiyanga a tja sinengelitan
樹蔭下: kiljauljaung
0 tjuku: 好久不見。
cuayanga tja sinicevunga.
0 savan: 是啊，真的好久沒看到你了！
ui angata lja, cacuay aravac a ini a pacun tjanusun.
0 tjuku: 最近忙嗎？
maqucaquca mun tucu?
0 savan: 我們在忙著採收小米。
na maquca men ta kivaqu.
0 tjuku: 那麼！我們明天來幫你們採小米。
iya, qau, uri maka kivaqu anga mun? tu nia pusaladjai mun a kivaqu tu kemuda.
0 savan: 好的，非常謝謝！如果你們明天有空。
ui, masalu aravac! saka nu izua nu tenget nu tiaw.
0 tjuku: 沒有關係，我明天沒事。
inika makuda, neka ku kudain nutiaw.
0 savan: 即然這樣，就一言為定。
nu matazua, tja atazua vaw a penenetj.
0 tjuku: 還好遇見了你！
manguaq na secevung aken tjanusun.
0 savan: 那就明天見！
ka cevungi anga nutiaw.
2 我的朋友 ku drangi
門口 i paljing
0 tjuku: 這是我的朋友sakengel。
aicu ku drangi ti sakengel.
0 savan: 我的名字是savan，請進。
ti savan a ku ngadan, pai saqumaqanu.
0 sakengel: 謝謝。
masalu.
0 tjuku: 這是他第一次來我們的部落。
sipuita anan timadju a sema ta tja qinaljan.
0 savan: 你是哪裡人？是哪個家族的？
senema sun? sa ljaima mun?
0 sakengel: 我是太麻里的人，是mavaliu家族的。
se tjavualji aken, ljai mavaliu a men.
0 savan: 喔！原來我們是親戚。
uh! manu marekasusu itjen.
0 sakengel: 很高興認識你！
maleva aravac aken a sekeljang anga tjanusun.
0 tjuku: 走！我們一起參加豐年祭。
ari! kaciuri a kiqepu tua nia masuvaqu.
0 savan: 好吧！一起走吧！
ui, ari!
3 肚子餓 maculja
廚房 i kakesan
0 kuljelje: 我的肚子好餓，有東西可以吃嗎？
maculja ken aravac, izua kakanen?
0 kina: 桌上有一些香蕉。
izua veljevelj i ta cekui.
0 kuljelje: 香蕉吃不飽，我想要吃飯。
ini a ken a mavetu ta veljevelj, sakeman aken ta kinsa a padai.
0 kina: 沒有飯，只有cinavu，但是你要等一下。
neka kinsa, amin a cinavu sakamaya, ljakua uri kemaljava sun palamu anan.
0 kuljelje: 你包的cinavu是什麼餡料？
anema su sini paluvluv su cinavu?
0 kina: 是包蝸牛的。
pinudingdingang.
0 kuljelje: 那是我最喜歡的。
iya, manu tjalja ku kinatjengelayan aravac.
0 kina: 那，你就吃多一點。
pai! suliavu a keman.
0 kuljelje: 好的！謝謝你。
ui, masalu.
0 kina: 不客氣。
inika makuda!
4 明天天氣怎麼樣？ uri namakuda a kalevelevan nutiaw？
電話中 pa dinguangua
0 tjuku: 你們那邊天氣如何？
uri namakuda a kalevelevan i tjanumun?
0 savan: 今天的天氣很好，你們那邊呢？
nanguaq aravac tucu, saka i tjanumun?
0 tjuku: 正在下雨。
na qudjaqudjaljan.
0 savan: 有時候下雨也不錯。
nanguaq uta nu qemudjalj nu sauniuni.
0 tjuku: 不知道明天的天氣怎麼樣？
qadjaw tu uri namakuda a kalevelevan nutiaw?
0 savan: 好像有颱風要來了。
matu izua raljiz a uri mangetjez.
0 tjuku: 你怎麼知道？
akumaya sun a kemeljang?
0 savan: 我看電視知道的。
na pacun a ken ta tilibi mana ku sikeljang.
0 tjuku: 希望不會登陸。
kavala inika tjalju maza a raljiz.
0 savan: 那就祈禱吧！
kainulinuli anga numaya.
5 什麼時候？ nungida?
庭院 i sasaw
0 piya: 你們學校什麼時候開學？
nungida temagilj a temulu a nu gakku?
0 selep: 後天。
nu sikatjelulj.
0 piya: 那明天你要做什麼？
anema uri su kudain nu tiaw?
0 selep: 我還在想。
kinemenemen anan aken.
0 piya: 你不去看vuvu嗎？
ini sun a vaik a paljilji tjai vuvu?
0 selep: 有，昨天去看過了。
izua, ku pinaljiljiljan anga katiaw.
0 piya: 那你今天可以來我家嗎？
qau! sa maqati sun a mangatjez tucu a matjanuamen?
0 selep: 可以，但只能半天，下午我想整理東西。
maqati, ljakua papamaw a tua qadaw, nu nakincengelj kiken a uri parimasudj ta ku nemanga.
0 piya: 那你什麼時候回來。
sa uri cemikel anga sun nungida?
0 selep: 也許一個星期以後。
masa pasuvililj anga ta isiukang.
6 問路 kivadaq tua djalan
小米園 i puvaquan
0 kivi: 請問頭目的家在哪裡？
djavadjavai! inuan a umaq nua nu mamazangiljan?
0 kapi: 在部落的最下方。
tjalja laulauzan i ta nia qinaljan.
0 kivi: 請問怎麼走？
sa maka inu vaik ta djalan?
0 kapi: 直走到底然後右轉。
sevecu a patje qemacuvung, sa su pasa navalj.
0 kivi: 距離這裡遠嗎？
cemadja a kemasi maza?
0 kapi: 不會遠，很近。
ini a cemadja, demut.
0 kivi: 你能帶路嗎？
maqati su ciuren aken?
0 kapi: 沒問題，那我們走吧！
maqati, ari numaya!
0 kivi: 麻煩你了。
djavadjavai, maquca sun tjanuaken.
0 kapi: 沒關係。
inika makuda.
7 多少錢 pida paisu
客廳 i tjumaq
0 kina: 請你去買一些要煮湯的材料。
sau! veliu ta tja sisan siavan a nemanemanga?
0 yaus: 那要買什麼呢？
anemanema a velien?
0 kina: 買樹豆、生薑、和肉。
veliu ta puk, ljamljam katua vutjulj.
0 yaus: 給我錢，我現在去買。
idan a paisu, vaik aken a veneli tucu.
0 kina: 不知道1000元是否夠用？
qadjaw tu pacengeceng ta kuzulj a paisu?
0 yaus: 應該夠用，那我就去了。
kitjara pacengeceng, vaik aken numaya.
0 yaus: 媽媽，我回來了。
kina, mangetjez anga ken.
0 kina: 你帶的錢夠用嗎？
malua a su kinacu a paisu?
0 yaus: 夠用，還剩200元。
malua, maputjezanan tu drusaidai.
0 kina: 剩下的請還回來。
idan, a tjeza a paisu.
8 道歉 kisurekutjan
臥房 i qelengan
0 kama: 你昨天的話，讓vuvu很難過。
na saqetju a varung ni vuvu ta su kai katiaw.
0 kaljui: 是的，我知道我說錯話了。
ui, kemeljang aken tua ku pinasalivan a qivu.
0 kama: 那你應該向她道歉。
a kinaqulidan, ulja vaik sun a kisurekutjan tjai vuvu.
0 kaljui: 該怎麼道歉呢？
uri kemuda ken a kisurekutjan tjai vuvu?
0 kama: 先準備該說的話。
varungu anan i sangas tua su siqivu a kai.
0 kaljui: 我想唱一首歌給他聽。
uri ku sisenai anan ti vuvu, aya ken.
0 kama: 你還要知道vuvu喜歡吃什麼？
sa su keljang anan ta kinatjengelayan a keman ni vuvu?
0 kaljui: 我會帶她喜歡的點心。
uri ku sikacu tua kinatjengelayan nimadju a kakanen.
0 kama: 還要一顆真誠的心。
katua na penaqulid a varung.
0 kaljui: 我知道。
kemeljang aken.
9 你的族語說得很好 macaqu sun aravac a penayuanan
教室 i tatakesiyan
0 tjinuay: 你的族語說的很好，都是誰教你的？
macaqu sun aravac a penayuanan, tima na temulu tjanusun?
0 seyap: 還不是很流利，只是回家都儘量與家人對話。
inika macaqu aravac, ljakua nu i tjumaq penayuanauanan amen.
0 tjinuay: 原來是有家人在教你說族語。
iya, manu cemekemekelj a temulutulu tjanusun penayuanauanan i tjumaq.
0 seyap: 是的，我們家人都很重視說族語。
ui, na seman pazangal a nia cemekemekelj ta penayuanan.
0 tjinuay: 很好，那我應該可以向你學習。
bulay, ulja pacual aken tjanumun.
0 seyap: 可以啊！但是我不是說的很好。
nanguaq lja, ljakua ini ka macaqu aravac.
0 tjinuay: 我想從最簡單的開始學。
uri kemasi ta tjalja madjuludjuluan a kai a kitulu.
0 seyap: 那我可以介紹你幾本學族語的書，我們來互相的學習。
izua za pida a kakikutulu a qadupu a ku sipakeljang tjanusun, ulja na matatulutulu itjen.
0 tjinuay: 你真是我的好朋友。
bulay aravac sun a ku qali.
0 seyap: 謝謝你的稱讚。
masalu ta su kinazala tjanuaken.
10 祝您早日康復 ulja sun a menanguaq a kirimu
臥房 i qelengan
0 puljaljuyan: vuvu，我聽說您生病了。
vuvu, na selangeda ken tuna saqetju sun?
0 mami: 是啊，已經很久了。
ui, cacuayi anga.
0 puljaljuyan: 您哪裡不舒服？
anema su saqetjuan?
0 mami: 我常常全身痠痛。
ma pulingelingetj a mangilu a ku kinacavacavan.
0 puljaljuyan: 那要多留意您的身體狀況。
kipapulingavu ta su kinacavacavan.
0 mami: 謝謝你的關心。
masalu ta su sinipaulan.
0 puljaljuyan: 醫生怎麼說？
anemaya kuisang tjanusun?
0 mami: 不要太勞累工作。
"maya maluljay aravac a masengeseng." aya!
0 puljaljuyan: 那你也要常保持心情愉快。
pakasaceqaceqalju anga ta su varung uta.
0 mami: 醫生也是這麼說，我知道了。
aya uta kuisang, kemeljang anga ken.
11 你有幾個兄弟姐妹？ mapida su siruvetjek?
小河邊 i pana
0 ljeljen: 你有幾個兄弟姊妹？
mapida su siruvetjek?
0 setjan: 我有一個哥哥和兩個妹妹。
izua macidilj a tjavulung a uqaljay katua madrusa a tjaljaljak a vavayan.
0 ljeljen: 你的兄弟姊妹從事什麼行業？
anemanema a sengesengan na mareka su siruvetjek?
0 setjan: 我哥哥是記者，我兩個妹妹目前還在讀書。
sibungkisia saka situ anan azua madrusa tjaljaljak.
0 ljeljen: 你結婚了嗎？
na puvaljaw anga sun?
0 setjan: 嗯，已經結婚三年了。
ui, tjelu anga cavilj a ku pinuvaljavan.
0 ljeljen: 你們有小孩了嗎？
izua anga nu aljak?
0 setjan: 我們有一個小孩，今年兩歲了。
izua, macidilj, drusa anga cavilj.
0 ljeljen: 你們和父母住在一起嗎？
na matevelj mun katua nu matjaljaljak?
0 setjan: 沒有，他們住在部落。
ini, i qinaljanaljan tiamadju.
12 他是做什麼工作的？ anema sengesengan nimadju?
涼臺 i taqetaq
0 ljuli: 你是做什麼的？
anema su sengesengan?
0 camak: 我是一位醫生。
kuisang aken.
0 ljuli: puljaljuyan最近了換工作。
namapavalit anga sengesengan ni puljaljuyan.
0 camak: 是喔，他原本是在做什麼的？
iya! anema a sengesengan nimadju ka tjaisangas?
0 ljuli: 他原本的工作是打掃。
san semuasuap a sengesengan nimadju ka tjaisangas.
0 camak: 那他為什麼想換工作？
akumaya, kinememem tu pavalit ta sengesengan timadju?
0 ljuli: 因為他想找薪水比較高的工作。
ayatua saljinga timadju ta tja vavaw a zineliulj.
0 camak: 他喜歡他的新工作嗎？
tjengelay timadju taicu a vaquan a sengesengan?
0 ljuli: 是的，他覺得這份工作很適合他。
ui, sedjaljep aravac tjaimadju aicu a sengesengan.
0 camak: 希望他工作順利。
ulja na suntantalj a sengesengan nimadju
13 在餐廳裡 i ta kakanan a siubay
餐廳 i kakanan a siubay
0 kivi: 歡迎光臨，請進!
djavadjavai, pai! sa qumaqanu!
0 paules: 我們有10個人，還有空位嗎？
malje tapuluq amen, izua anan a kakaizuavan?
0 kivi: 有的，請坐。這是本店的菜單，請參考。
izua, pai qiladju. aicu a vecik ta djamai qenetju!
0 paules: 有什麼特別的菜可以推薦嗎？
izua na kisumalji a djamai, makaya su si pasemalaw?
0 kivi: 這裡有日本禿頭鲨、小米粽、豬肉腸都很受歡迎。
izua ciqaw vuljaw, cinavu, qinapiljan namaka tjengelangelai tua mangtjengetjez. uri nu pavavalain.
0 paules: 聽起來不錯，那就各點一份吧！
matu bulay nu tja langedain, patjaraitaitavu numaya!
0 kivi: 好。還需要什麼嗎？
ui, izua anan a zuma nu kinasaljingan?
0 paules: 青菜好吃，你們有哪些青菜？
sanguaq a ljaceng, sa anemanema a ljaceng imaza?
0 kivi: 今天有野莧菜、龍葵、地瓜葉跟龍鬚菜。
izua ljadjulidjulis, samci, djaudjaw katua ngaingaw na hayatuli.
0 paules: 請給我們野莧菜與地瓜葉各一盤， 謝謝！
pavai amen ta ljadjulidjulis katua djaudjaw tjaraita numaya.
14 搭火車 paka ta kisia
集會所 i kakaqepuan
0 saiviq: 我們要怎麼去臺北呢？坐飛機嗎？
uri maka anema itjen a sema taihuk nutiaw? maka hikuki?
0 meljan: 飛機很快，但是太花錢了。
djaljaw a hikuki, ljakua masupaisu itjen.
0 saiviq: 那坐客運好嗎？或是你比較想搭火車？
nanguaq paka ta basu itjen, manu tja tjengelai sun maka kisia?
0 meljan: 火車好了，坐起來比較舒服。
paka ta kisiayi numaya, tja sarenguaq a tja siqiladjan.
0 saiviq: 那我來查一下火車時刻表。
pai, ku pacunai a tja siljevavavan a zikan na kisia?
0 meljan: 唔，等一下，火車站好像離我們住的飯店有點遠？
uh! galju, matu macacadja aravac a kisiaba kata tja sikasiuljayan a liukang?
0 saiviq: 飯店的交通簡介有提到，車程大概10分鐘。
pinukeljangan anga itjen nua liukang, tu 10 pungkang ta maka haiya.
0 meljan: 所以我們要在火車站搭計程車嗎？
sa uri maka haiya itjen a kemasi kisiaba?
0 saiviq: 也可以在火車站租機車或腳踏車，慢慢騎過去，順便沿路欣賞風景。
maqati itjen kisedjam ta utubay tu zidingsia a kemasi kisiaba, sa itjen a kivangavangavan a djemaladjalan.
0 meljan: 也好，到時候再看看吧！
ui angata, tja atazuavaw numaya.
15 生病 saqetjuqetju
街上 i djalan
0 saljeljen: 你的妻子生病多久了？
cacuay anga a saqetjuqetju a su valjaw?
0 venaliuy: 一個月了，但她的病時好時壞，沒有改變。
izua ta qiljas anga, ini a maumaumalj a kinacavacavan nimadju.
0 saljeljen: 她是生什麼病呢？
anema a saqetjuan nimadju?
0 venaljuy: 她常常頭疼，還會嘔吐、肚子疼。
malingalingac a qulu sakamaya, sa mutjatjaq uta, sa remudud a tjialj.
0 saljeljen: 有去醫院檢查嗎？
sini sa biuying anga a pakinsa?
0 venaljuy: 有，現在正在住院檢查。
izua, tucu i biuying a kipakinsansa.
0 saljeljen: 住院很久了嗎？
cacuay anga i biuying?
0 venaljuy: 一星期了在醫院治療。
1 siukang anga i biuying a papucemecemel.
0 saljeljen: 那麼，誰在家照顧小孩？
qau, tima kilailaing ta su aljak i tjumaq?
0 venaljuy: 由我照顧，早上送小孩上學，中午煮飯，身兼母職。非常忙碌。
tiaken a kilailaing, ku satjezen nu kadjamadjaman a sema gakku, qau, sikesa anan ta cengelj, na ki paru kina ken a paravac tu qucan.
0 saljeljen: 你真是稱職的父親。
na padjalim aravac sun tua su kinasan kama.
0 venaljuy: 唉，那是我的職責。
tjakudain, ku pacugan angata.
16 打電話 padingua
電話中 pa dinguangua
0 sakinu: 喂，我是sakinu。請問camak在家嗎？
wei, ti sakinu aken, izua ti camak i tjumaq?
0 ljavaus: 他不在家。
neka timadju i tjumaq.
0 sakinu: 麻煩你告訴他我已打過電話了。
ki su tjumalji anga timadju tu na padingua anga aken.
0 ljavaus: 好，可以。
ui, na nguaq.
0 sakinu: 那一位？
sa, tima sun?
0 ljavaus: 我是ljavaus，是camak最小的妹妹。
ti ljavaus aken, kaka ni camak a sipualjaljakan.
0 sakinu: 謝謝妳的回應。
masalu ta su tinavelakan.
0 ljavaus: 不客氣，我會再轉達的。
inikamakuda, ku pasemalavi anga.
0 sakinu: 謝謝，那就先這樣了。
masalu, tja tazuavaw numaya.
0 ljavaus: 好的，有空來玩。
ui, kivalavalau anga ma tjanuamen.
17 傳統美食 kakanen nua payuan
郵局 i yubing
0 ljakuwan: 你喜歡吃什麼樣的傳統美食呢？
anema su kinatjengelayan a keman ta kakanen na payuan?
0 buka: 我最喜歡吃我媽媽做的小米糕及小米鹹湯圓。
tjalja tjengelayan aken a keman ta qemu a qavai katua pinilaulj.
0 ljakuwan: 小米鹹湯圓是怎麼做的？
kinuda a kemesa azua kakanen a pinilaulj?
0 buka: 兩個最主要的材料就是小米，而且要把它搗成粉狀，但是配料很多種、做法也不同。
vaqu a namasan pazangalan a sisan kakanan, sa qemuin, ljakua maretimaljimalji a sisan kakanen.
0 ljakuwan: 小米糕是怎麼做的？
ljakua, sa tja kudain a seman qavai?
0 buka: 小米粉用水攪和後平鋪於月桃葉上，再放一些芋頭梗及豬肉來烹煮。
tja qemuin ta zaljum sa pivavaven ta ngat, pizuaven anan ta supiq katua na puqalem a vutjulj, sa tja kesain.
0 ljakuwan: 是這樣喔，那小米鹹湯圓又是如何做的呢？
manu matazua, sa kinuda a seman pinilaulj?
0 buka: 小米粉和水後，裡面包些肉餡予以烹煮。
nu maka qemu anga, sa cavuin a vutjui apitjaladj, sa kesain.
0 ljakuwan: 聽你這樣說好像真的很好吃。
nu ku langedain a su kai, matu sanguaq a tja kanen.
0 buka: 真的很好吃，這是排灣族最傳統的美食。
sanguaq angata, aicu mavan a kapayuanan a kakanen.
18 你的興趣是什麼？ anema su kinatjengelayan a vangavangavan?
山上 i vavua
0 sauniyaw: 你的興趣是什麼？
anema su kinatjengelayan ta vangavangaven?
0 takanaw: 我的興趣是游泳。
tjengelay aken a kemavekav.
0 sauniyaw: 游泳有很多好處。
liaw aravac a nanguaqan na kemavekav.
0 takanaw: 是的，除了可以強健體魄，身體泡到水裡面的感覺很舒服。
ui angata, maqati papetarivak ta kinacavacavan, sarenguaq uta nu pabeqebeqen a tja kinacavacavan i taladj ta zaljum.
0 sauniyaw: 尤其是夏天最涼爽。
paravac nu kaljazalangezangan tjalja sarenguanguaqan.
0 takanaw: 那你的興趣呢？
saka, anema su kinatjengelayan a vangavangavan?
0 sauniyaw: 我的興趣是攝影。
tjengelay aken a semasing.
0 takanaw: 臺灣的山景其實非常美麗。
babulayan aravac a gadu i taiwan.
0 sauniyaw: 這樣我可以帶著相機，拍到臺灣高山的美麗。
numaya maqati ku sasingen a kinananguaqan nua gadu i taiwan.
0 takanaw: 對啊，希望可以欣賞到你拍的作品。
ui angata, ulja maqati aken a pacun ta su sinasingan.
19 我最喜歡夏季 tjalja tjengelayan aken tua kalja zalangezangan
瞭望台 i ljaljizavan
0 umi: 一年有哪幾個季節？
nu tacavilj izua namasan pidalj a sipavalitan na kalevelevan?
0 drangadran: 有春、夏、秋、冬四個季節。
sepatj a sikapavalitan, izua, kaljevuvuan, kaljazalangezangan, kaljauragan, kaljazekalan.
0 umi: 一年之中你最喜歡哪一個季節？
nu ita cavilj, anema su kinatjengelayan?
0 drangadran: 我最喜歡夏季了。
tjalja tjengelay aken ta kaljazalangezangan.
0 umi: 為什麼？
akumaya?
0 drangadran: 我喜歡游泳、又可以吃冰。那你呢？
tjengelay aken a kemavekav, satjen a maqati keman ta kuli uta?
0 umi: 我喜歡秋季，因為秋天不冷不熱，很舒服。
tjengelay aken ta kaljauragan, ayatua ini a semezam, ini a ljaljeqel aravac, tja sarenguanguaq.
0 drangadran: 所以我們兩個人喜歡的季節都不一樣。
djaljepan tu maretimalji aravac a tja kinatjengelayan a kalevelevan.
0 umi: 因為每一個季節都有它不同的意義。
ayatua, namatemalji a patarevan nua maljian a kalevelevan.
0 drangadran: 這就是造物主的奧妙。
aicu mavan a kinaseminamaljian nua naqemati.
20 回家過收穫祭 sema tjumaq a kitaliduan ta masuvaqu
火車上 i kisiya
0 qemesilj: 你們部落的小米收穫祭是何時？
nungida nu masuvaqu i qinaljan?
0 kalapay: 是在每一年的七月。
sika pitju a qiljas nu ljemita ta cavilj.
0 qemesilj: 你的家鄉在哪裡呢？
inuan a su qinaljan?
0 kalapay: 在臺東的金崙部落。
i valangaw a pasa i kanadung.
0 qemesilj: 你們一家人都會回去過節嗎？
nu masuvaqu, uri tjumaq mun a tecemekeljan?
0 kalapay: 是的，我們全家人都會回去過節，因為它是我們部落很重要的節日。
ui, tjara sematjumaq amen a tacemekeljan, ayatua namasan pazangal aravac a palisian i ta nia qinaljan.
0 qemesilj: 你們家鄉都怎麼慶祝過年節呢？
sa kemudakuda mun a seman taliduan tua nu masuvaqu?
0 kalapay: 部落都會籌劃很多的活動，族人都會穿傳統服，有舞蹈，歌謠等等的文化活動。
liaw a sinipenetj nua nia sekataqaljan ta sitaliduan, milava a nia sikataqaljan ta pinayuanan, sa semenai, zemian katua liaw a kakivangavangavan.
0 qemesilj: 你們的年節很熱鬧，有很多人參加嗎？
na temalidu mun ayavau! namirazek mun tazua?
0 kalapay: 這是在外族人最為期待的日子，也會有很多的外賓來參加。
kinasaljingan aravac nua na i sasaw a nia sikataqaljan tu sematjumaq kisaseljang tua temaliduan, tjuruvu uta a mareka qaljaqalja a mengetjez a kivangavang.
21 他是一個努力的人 ru kisamulja timadju a caucau
遊樂場 i kakivangavangan
0 tjanubak: 他的個性是怎樣的？
namakuda a sikudakudanan nimadju?
0 kuyu: 他是一個努力又認真的人。
rupadjalim sa na kisamulja timadju.
0 tjanubak: 你覺得自己是一個怎樣的人？
nu kinemenem sun, kisun a namakuda a caucau?
0 kuyu: 我認為我是一個粗心的人。
na maradras aken a caucau.
0 tjanubak: 從哪些地方可以知道他的認真呢？
kemuda itjen a kemaljan ta penadjaliman nimadju?
0 kuyu: 他總是很認真的把每件事情做好。
nu kalakuda timadju, ljinenguaqen a qemacuvung ta sengesengan.
0 tjanubak: 除此之外呢？
qau, izuanan a zuma?
0 kuyu: 他從來都不驕傲，而且虛心學習。
inika na miyazuan, sa na mitatekuan sakamaya a kitulu.
0 tjanubak: 我也聽說他多才多藝、富有愛心。
na selangeda aken tu liaw a kinasaigu nimadju, sa tu rukiljivakan, mayanga na puvalisaked timadju ta timaimanga.
0 kuyu: 真是令人佩服。
napenaqaljay aravac.
22 需要幫忙嗎？ sa kipaqeljing sun?
飯店 i liukang
0 ljepau: 對不起，可以請你幫個忙嗎？
djavadjavai, tu maqati sun a pusaladj tjanuaken?
0 siljetaw: 當然可以，請說。
maqati angata, pai!
0 ljepau: 我把鑰匙留在房間裡。我把自己鎖在外面了，有備用鑰匙嗎？
namacaqcaq a ku susi i qerengan. ini aken maqati semuqeljev, tu izuanan a susi a zuma?
0 siledaw: 當然，請問你的房間號碼是幾號？
izua, saka pida a banggu a su qelengan?
0 ljebau: 我住705號房，謝謝你。
i pitju aidai saka lima a ku qerengan, masalu.
0 siledaw: 還有其他需要幫忙的嗎？
izuanan a zuma a uri su sikipusaladj?
0 ljebau: 可以請你幫我把這個箱子搬到樓上去嗎？
maqati sun a pusaladj tjanuaken a kemaladrai taicu a haku a sema vavaw?
0 siledaw: 好的。
ui.
0 ljebau: 謝謝你的協助。
masalu ta su pinusaladjan.
0 siledawi: 沒什麼，這是應該的。
pumayan nia kakudan cu.
23 你在哪一間學校讀書？ inu a su sitakesikesi a kunkuan?
部落 i qinaljan
0 ljagay: 你在哪一間學校讀書呢？
inu a su sitakesikesi a kunkuan?
0 kuana: 在大鳥國民小學。
i pacavalj a kunkuan.
0 ljagay: 是幾年級呢？
sa sika pida anga cavilj?
0 kuana: 我剛畢業，暑假過後，要升國中了。
na tjau kitjaula aken, uri sema ta na kutjung a kunkuan.
0 ljagay: 以後要學習的課程又更難。請加油！
uri tja pazangal anga su kituluan nu tjaivililj, zangalu anga!
0 kuana: 你最喜歡哪一門課？
anema angata su kinatjengelayan ta su sikituluan?
0 ljagay: 我最喜歡音樂課。
tjengelay aken ta ung-gaku.
0 kuana: 跟你一樣，我也喜歡上音樂課。因為可以唱歌，還可以學習各種的樂器。
namaya ken, tjengelay aken uta ta ung-gaku, ayatua maqati a semenai, katua kitulu ta pazaizaing.
0 ljagay: 你要去哪裡？
uri sema inu sun?
0 kuana: 我要去教會學族語。
uri sema kiukai aken kitulu ta pinayuanan.
24 排灣語難學嗎? pazangal kitulu ta pinayuanan?
庭院 i sasaw
0 paljaljim: 排灣語難學嗎？
pazangal kitulu ta pinayuanan?
0 uay: 我覺得有點難，因為它的發音有點複雜。
pazangal a pagalju, masa mavan a zangeraw a tjalja pazangalan.
0 paljaljim: 我現在只會說一些簡單的對話。
tucu amin anga za madjuludjulu a kai a ku kinacaqu.
0 uay: 你學多久了？在哪裡學的？
cacuay anga sun a kitulutulu? qau, inuan a su kinituluan?
0 paljaljim: 大概一年，我是在教會學的。
ru tacavilj anga, i kiukai a kitulutulu.
0 uay: 另外還有一些網路上提供的線上學習課程，都可以參考。
mayanga, izua nakemasi ta wanlu maqti tjen a kitulu.
0 paljaljim: 原來有那麼多的資源，真是謝謝你。
manu, liaw anan a tja sikituluin ta tja situluan tua pinayuanan, masalu aravac tjanusun.
0 uay: 不客氣，學習中遇到問題，都可以問我。
inika makuda, nu izua anan a mundai a zuma, tjumalju anga ken.
0 paljaljim: 你常說排灣語嗎？
ruqivu sun ta penayuanan?
0 uay: 是的，我在家常說排灣語。
ui, qivuivu amen a i tjumaq.
25 上星期日你去哪裡玩? na semainu sun a kivangavang ka tjaisangas a niciu?
旅行社 i ljukusiya
0 seljevalje: 不好意思，我想麻煩你們幫忙安排旅遊的事。
djavadjavai, pusaladji aken a pennetj ta nia sikivangavangan.
0 tivtiv: 好的。請問想去哪裡呢？
ui, sa semainu sun a kivangavang?
0 seljevalje: 想去日本的北海道賞雪。
sa sema dripung i hakaidu.
0 tivtiv: 請問一共有幾位呢？
uri mapida mun a maciuciur?
0 seljevalje: 五位。家族成員！
malje lima, tacemekeljan amen a mapuljat.
0 tjuku: 上週日你去哪裡玩？
nasemainu sun a ka tjaisangas a niciubi?
0 seljevalje: 和家人到日本北海道旅行。
na sema dripung i hakaidu amen a tacemekemekeljan a kivangavang.
0 tjuku: 最讓你印象深刻的景點是哪裡呢？
anema za su tjalja su pinaqenetjan ta nu kinivangavangavan?
0 seljevalje: 那裡的夜景非常美麗，也和家人在那裡拍了許多照片留念。
natemalidu aravac nu qezemezemetj a tja siljizavan. nanguaq aravac liaw a nia sinisiasing a nia san kiningen.
0 tjuku: 真羨慕你們！
kavalanga mun.
26 你工作多久了？ cuay anga a su kinipusengesengan?
學校 i gakku
0 kaiyan: 請簡單地自我介紹。
pai, pasemalavu a patjara tisun?
0 sakinu: 你好，謝謝！我是sakinu，東華大學原住民學院畢業的。
ui, masalu! ti sakinu aken, na kitjaula a kemasi ta tunghua a daigaku na kacalisian a kakituluan.
0 kaiyan: 你工作多久了？
cuay anga a sun a kinipusengesengan?
0 sakinu: 前一間公司待了1年，後一間公司待了2年，已經有3年的工作經驗。
sangasangasan a kinaizuavan izua ita cavilj, a tjaivililj a kinaizuavan, izua tu drusa cavilj, cengeceng tu tjelu cavilj anga ku kinipusengesengan.
0 kaiyan: 你的工作內容是什麼？
anemanema su sengesengan tazua?
0 sakinu: 都在處理各項財務，包括員工薪水。
san kilailaing pakata paisu katua zineliulj na mareka nia salasaladj.
0 kaiyan: 你為什麼應徵這份工作？
aku sun na saljinga taicu a sengesengan?
0 sakinu: 因為我從花蓮搬到臺北，所以要在臺北找工作。
ayatua na setavat aken ta kinaizuavan a kemasi kalingku a sema taihuk, manasika ulja izua sengesengan imaza aya ken.
0 kaiyan: 可以談談你的人際關係嗎？
sa maqati sun qivu ta su sipadjadjaludjaluan ta su salasaladj?
0 sakinu: 我的個性外向，善於溝通，動作很快。
ru kiljavaran aravac aken, sa tjengelay a maljaljavaljavar ta salasaladj, sa maqati a mitatekuan a kitulu ta kemudanga.
27 他好像談戀愛了 matu kisudjusudju anga timadju
山上 i vavua
0 kaljuy: 他好像談戀愛了。
matu kisudjusudju anga timadju
0 akay: 是喔，你怎麼知道？
ui! akumaya sun a kemeljan?
0 kaljuy: 因為他每天都在講電話。
padinguangua sakamaya timadju nu ljemita ta qadaw.
0 savan: 她喜歡什麼類型的男生呢？
namakuda za kinatjengelayan nimadju ta uqaljay?
0 tjinuway: 她喜歡細心溫柔的男生。
tjengelay timadju ta za na sulapelapelj a vinarungan a uqaljay.
0 paljaljim: 你的女朋友很漂亮。
na valeljevelj aravac a su sudju.
0 piya: 謝謝，那你的女朋友呢？
masalu, sa a su sudju?
0 paljaljim: 我現在沒有女朋友。
neka anan a ku sudju tucu.
0 piya: 你為什麼還沒有女朋友呢？何況你長的是一表人才？
akumaya neka anan a su sudju? mayanga na micaucauan sun?
0 paljaljim: 無奈啊！未蒙上蒼垂憐。
tjakudain! kedri aravac a tja sepi.
28 傳統舞蹈 sicuayan a zian
部落 i qinaljan
0 kivi: 你今天穿得好漂亮，衣服上有好多鈴鐺。
bulay aravac a su sinilava a sauni, liaw aravac a singsing a zemaizaing i ta su kava.
0 vais: 這是我們的傳統服飾，我要去參加祭典。
aicu mavan a nia kava a pinayuanan, uri vaik aken ta nia palisian.
0 kivi: 你會在祭典中唱歌跳舞嗎？
semenai sa zemian mun i ta nu palisian?
0 vais: 會，因為那是祭典的一部份。
ui, ayatua namasan kakudanan aicu ita nia palisian.
0 kivi: 你是怎麼學會唱歌的？
na kemuda sun a kitulu ta nu senai?
0 vais: 從小跟著長輩一起參加祭典，就學會了。
kemasi kakedrian kiciuciur anga ken ta ramaljemaljeng, avan nu ku sikacaqu.
0 kivi: 你們的舞蹈很難嗎？
na pazangazangal nu sizianan?
0 vais: 有些舞步很難，有些很簡單，手牽起來就可以跳了。
izua na pazangazangal, izua madjuludjulu, kana nu matjatjiatjiak a tja lima maqati anga tjen a zemian.
0 kivi: 你很喜歡唱歌與跳舞嗎？
tjengelay sun a semenai katua zemian?
0 vais: 我很喜歡，因為那是很美麗的文化。
tjengelay aken aravac, ayatua na temalidu aravac.
29 五年祭 maljeveq
部落 i qinaljan
0 saivig: 排灣族有舉行特別的祭典嗎？
izua za na pinakisumalji ta nu palisian i qinaljan?
0 cudjuy: 有的，五年祭。
izua, mavan a maljeveq.
0 saivig: 多久舉行一次呢？
pida cavilj kinetalj ta maljeveq?
0 cudjuy: 我們每五年舉行一次。
nu lima a cavilj palisi amen a kinetalj.
0 saivig: 為什麼要舉行這個五年祭？
akumaya, palisi mun ta maljevaq?
0 cudjuy: 傳說祖靈每五年都會回到他子民的部落與其族人生活一年。
a tjaucikel, aicu mavan a sinipaqaqeces nua tja vuvu katua tja sikataqaljan mangetjez i qinaljan a kitevelj tjanuitjen tu ita cavilj.
0 saivig: 這個祭典有特別的儀式嗎？
izua na pakisumalji a sasususuan taicu a palisian?
0 cudjuy: 有的，除了祭祖靈之外，最重要的就是莫過於刺球。
izua, ini amin a palisi ta vuvu sakamaya, izua anan a djemuljat.
0 saivig: 刺球是怎樣的特別意義呢？
anema padjaljian nua djemuljat a palisian?
0 cudjuy: 部落每戶都要預備一根很長很長的竹竿要用來刺祭司上抛的藤球。
padjulu a tapaljingan ta djuljat a qaw, a uri si djuljat ta sinitjeljuk na pulingaw a qapudrung.
30 原住民有幾族? malje pida a zukuan na kacalisian?
教室 i tatakesiyan
0 sakuliu: 政府所認定的原住民族群在臺灣有幾族？
aza pinenetj na sihu a kacalisian i taiwan, izua malje pida a zukuan?
0 setjan: 共有十四族。有阿美、排灣、泰雅、布農、魯凱、卑南、達悟、鄒、賽夏、邵、太魯閣、噶瑪蘭、撒奇萊雅、賽德克。
tapuluq sa sepatj a maljian nu caucauan, izua muqami, payuan, tayal, bunun, drekai, puyiuma, tau, tju, saisiat, sau, teruku, kavalan, sakizaya, seedjiq.
0 sakuliu: 那原住民的總人口大約多少呢？
mapida a supu a caucau na kacalisian a penuljat?
0 setjan: 約有五十萬人。
izua tu malje lima puluq a kudraw.
0 sakuliu: 其中人口最多的族群是那一族？他們都居住在那裡呢？
tima za tjalja tjuruvuruvuan a caucauan, inuanuan a kinaizuavan niamadju?
0 setjan: 是阿美族，多為居住在臺灣的東部。
mavan a muqami, imaza i pasa navalj ta kacedas.
0 sakuliu: 那我們排灣族是分布在那裡呢？我們的人口有多少人？
saka, inuan a kinaizuavan na timitja payuan, sa mapida tjen a mapuljat?
0 setjan: 在臺東與屏東兩地，人口約有八萬人。
i pasa valangaw katua i akaw, tu uri alu kudraw itjen a caucau.
0 sakuliu: 現在好多人都想要認識原住民的文化。
tucu, tjuruvu aravac a sakemeljan ta kakudanan na kacalisian.
0 setjan: 是的，因為原住民的文化是臺灣的代表,就更顯的重要了。
ui angata, a tja kakudanan i taiwan, namasan paravac. ayatua nasevalit anga ta kakudanan i taiwan tucu.
PWN B1 CULTURE
01: 東排灣 sepaqaluqalu
敘述排灣族各部群的發祥地及遷徙沿革概要，使排灣族的後代明白族人歷史發展。而族語在本課係注重句型及完整性的連貫，力求段落分明，清楚的瞭解意義。強調paiwan族的詞源及其正確的讀法，習慣、熟悉並應用書寫符號。介紹許多排灣族的傳統領域和部落舊地名，有其文化與歷史，是不能改變的。
0: 「排灣族」的名稱是經過人類學家的研究而定。
a sinipapungadan tu “paiwan” a caucau nuaya,
0: 是一個排灣部落名稱（屏東縣瑪家鄉排灣村）。
mavan azua sinikingkingkiu tua maretimalji a caucau a mareka hakasi a napenetj, seljudjen anga a na tjaivilivililj.
0: 排灣族是原住民族十六族中之第二大族，
qau “paiwan” ayain anga tjen a kemasizua. sikamasan musalj a kinatjuruvu ta caucau na sekacalisian tucu.
0: 分佈於台灣南端。
a kinaizuavan nua paiwan a caucau i pasa tjalja navanavaljan ta taiwan.
0: 以大武山為其發源地，並散佈於東、西兩地區：
venecekadan ta kavulungan a gadu, izua pasa kacedas, izua za napasa kaledep.
0: 即為現在所稱之「東排灣」與「西排灣」。
i pasa kacedas a paiwan izua matjalimalj a kinaizuanan, i pasa kaledep izua alu a kinaizuanan.
0: 以現行行政轄區是分佈在屏東縣（瑪家、山地、泰武、來義、春日、獅子、牡丹及滿州）及台東縣（達仁、大武、大麻里、金峰及台東市）兩縣。
a pinaljavakan nua sekacedas a paiwan a qinaljan, kemasi vililj i valangaw, tjalju aljungic, tjara na maka ljaveljavek.
0:
qau izua uta na kemasi kaledep a sema kacedas.
0:
timitja a sekacedas a paiwan, pinapungadanan ta “sepaqaluqalu” ayatua savid a namaka lizulizuk a paiwan,
0:
mayanga nasetevelj tua tjuruvu maljiya caucauan, sa nasepataud ta na sepuyuma katua na muqami a kakudanan, avan tu sikamaretemalji tua kakudanan i kaledep a sepaiwan.
0: 傳統族群即有vuculj、ravar。
saka nu tja paquliden a pacun izua za pinenetjan angata a kemasicuayan, a pinaka maretimalji a sinikapangaljan tjanuitjen a paiwan, izua za namasan tjalja kudrakudralan qapulu, pinakata “ravar” katua “vuculj”.
0: vuculj又有二支系paumaumaq與pavuavuaq。另外又有屬tjakuvukuvulj，sabdik，paqaluqalu，paliljaliljaw。
qau, a “i vuculj a paiwan” na maqarut anan tu masan liaw a kinaizuanan, izua “paumaumaq, pavuavuaq, tjakuvukuvulj, sabdiq, paqaluqalu, paliljaliljaw……”.
0: 如今，為因應族語認證考試，分為四區（北、中、南、東）四種方言別。
saka tucu, pakiciyurenanga tua sisekingan a sengesengan, mavadavaday anga tu masan sepatj a kinaizuanan a sepaiwan, i viri, i navalj, i vecekadan, i kacedas.
0: 兩地區之文化形式與社會制度相似，有清楚的貴族與平民社會階級，遵循著長嗣繼承的制度，
kumalji a namakuda a kinamaretimaljian a kinaizuanan na paiwan, izua za ini a namapavalit sa kinamamavan a kakudanan, mavan a zua pakata “vusam katua mamazangiljan”.
0: 這是排灣族最為明顯的特徵。
avan a sinipukeljang tu kapaiwanan.
0: 然而東部排灣族是我們所謂的paqaluqalu群，
qau a i kacedas a sepaiwan nuaya, mavan aicu a i paqaluqalu a sepaiwan, a i maza i pasa valangaw.
0: 有受到卑南族、阿美族與些許魯凱族文化的影響。
izua za namaretemalji a pagalju ta sekaledep a paiwan, nasetevelj ta muqami, puyuma katua namapulju a sedrekai.
0: 但儘管是如此，並不影響我們與西部排灣族之間的關係，也因著語言與文化相同，我們都是同宗的排灣族。
sa liaw a namaka ljaveljavek a qinaljan, ljakua kumalji kemuda nuaya, mamamamau a kai katua kakudanan, sinika namasalu tu tadjalanan angata men katua i kaledap a sepaiwan.
02: 東排灣的族人 sepaiwan i pasakacedas
本文主要是論及排灣族的人口，以及人口分佈的數目。台東與屏東排灣族的人口分佈情形沒有切確的數據，筆者僅以概算予以定之。而排灣族又因為分別居住原鄉與平地之故，有平地原住民與山地原住民不同的身份。除了台東縣台東市新園里、太麻里鄉及大武鄉是平地原住民外，其餘屏東八鄉及台東二鄉均為山地原住民排灣族人。文中數字雖以阿拉伯數字書寫，但主要是讓學生練習排灣語的唸法。人口外移是當前原住民社會最大的問題，三十年前青壯族群外移，並定居在平地。致使部落多為老弱婦嬬，土地也閒置，文化及語言傳承更是受到極大的威脅。才不得不讓我們省思原住民部落文化未來的發展。
0: 排灣族約有96052人，主要分佈在台東與屏東兩縣。
a supu nua paiwan a caucau i taiwan, kemasi tua pinukeljang nua tja sihu, ki izua 96,052. sa nu tja patjatjusupin a i akaw katua i valangaw a caucau a sepayuan,
0: 台東約有15000人，
tjara izua tu 15,000 a caucauan i valangaw.
0: 屏東則約有80000人。
a i akaw a payuan, tjara izua tu 80,000 caucauan.
0: 1970年左右族人大多數生活在部落，所有族人的生活重心均遵循維繫傳統社會組織，並重視家庭倫理的規範。
semukasangas ta 1970 a cavilj, ini anan na masasaw a tja sikataqaljan, sedjelj i qinaljan anan a masengsengseng, sa namakeljanan a tja rarasudjan katua tja kakudanan. mayanga na minseg anan a tja kinaqaqepuqepuan i qinaljan.
0: 但在1970年後部落的生活型態，因生計之需要產生很大的變化。開始有很多的族人往外謀生。直至現今，據政府資料顯示，
ljakua pasuvililj anga ta 1970 a cavilj, mapavalivalit anga a tja sengesengan, tjuruvu anga a maqacuvucuvung a semasasasasaw a masengeseng.
0: 在部落生活及在外謀生族人的比率約為各半。
patjetucu tjara tjarapapamaw anga a caucau i qinaljan katua i lizuk.
0: 東排灣族大多因為居住平地，出外謀生的情形更為嚴重。
qau, timitja a sekacedas a paiwan, na i lizulizuk angata itjen a paiwan, tjara madjulu a patjavat a tja sikataqaljan a semasasaw a kipusengsenganan.
0: 除了從事工廠作業員之外，有的則是出海遠洋及出國當外勞，
izua za sema kuba a masengeseng, izua na vaik a sema cadja a kiciqaw, izua uta na vaik a masengeseng ta seman umaq.
0: 而留在部落的多為老弱婦嬬。
madjulu angata itjen a sepakiyan tua sikudakudanan i ta pailang.
0:
manasika pasecevungen itjen tua sipaljekuyan tua tja sengesengan a sikudakudanan, paru tja kai a pinayuanan, a tja palisian, a tja sengesengan, katua sipadjaludjaluan na kinacemekeljan.
0:
aicu mavan a sinikadjaljaw a maqulip nua tja kakudanan katua tja kai a pinaiwanan.
0: 經過了30年很多新一代的族人都己定居在外地，是形成都會原住民人口及部落人口各佔半數的原因。
qau tucu, cemalivat anga tu 30 a cavilj, azua na asema sasaw a masengeseng a maqacuvucuvung tazua, na meramaljeng anga, sa kiadjuq anga itua kinasengesenganan a qinaljan, na veneli anga tua umaq.
0: 然而，我們必須要謹慎思考部落沒落後所延伸出來的文化、教育、土地等問題。
sa na meqaca anga a mareka aljak niamadju. nu tja varungen, uri na matavak anga tiamadju i lizuk, tjara pazangal anga cemikel a sema qinaljan a kivaljutan.
0: 因此，如何讓人口回流及年輕人返鄉創業是我們刻不容緩要解決的問題。
saka nu tja kinemeneman a paseqetj, azua tjalja kudrakudralan a tja kinamavarungan, mavan azua sipatulu a paljazua tua tja kai a pinaiwanan katua sipaljazuanan tua tja kakudanan, kemuda itjen a pakeljang tua tja tjaivilivililj, sa kemuda itjen a pasecikel tua tja maqacuvucuvung sema qinaljan, a kisamulja tua sengesengan i qinaljan.
03: 排灣族語 kakaian na paiwan
本文目的主要介紹排灣族語言的演進與發展，其中論及很多「vecik（字之意）」一詞，在族語的表達並非單指文字，因為最初部落並沒有語言並沒有文字化，因此，根本就不知道何謂「文字」。然而，「vecik」一詞就蘊含著圖騰、記號或是圖形等，故此有人稱之為「徽號」，是以圖樣或是圖形的方式呈現，雖然沒有特定的意思，但在部落卻有著非常多重的意思與意義，例如；百步蛇圖騰的呈現方式有很多樣，都表達著不同的故事與意義，甚至是論及其部落的階及與地位。
因應語言的傳承與教學，不得不將其「徽號」轉化成「語音符號」，再演進成「文字」。教會可說是最早將其語言文字化的團體，通行於教會的禮拜、讀經、唱詩等。雖說是禮拜中使用，但又具教會學功能，使得教會之信徒都必須學習符號的應用。後又因為政府因應教學及認證考試之故，又將文化標準化推行於學校及各個工作需要上。如：教材編輯、神話故事及歴史採集，祭典紀錄等。
語言文字化其中最為重要的意義在於保存語言，以不致滅亡及消失。
0: 上帝創造人類最為珍貴的即是給予不同的民族不同的語言。
ka qemati a cemas tua mareka caucau, pinavayan itjen tua maretimaljimalji a kaiyan.
0: 「語言」使我們可以彼此認識，也可以彼此瞭解。
a kai nuaya, sika maqati itjen a makakeljakeljang.
0: 因此，有人說：「語言是人類溝通的工具，也是一個民族文化的精髓（ljuqes）」，排灣族語言也不外乎是如此。
avanasika izua za na qivu, “aicu a kai, mavan a sinipa-dja-djalju-djaljun nua caucau” aya, namasan ljuqes nua tja kakudan.
0: 因此，語言的表達，自然就成為每一個族群特殊的文化表現，
aicu a tja sikiljavaranan a kai, namasan seminamalji a kakudanan uta.
0: 以及區別不同的族群的依據。
sipakeljakeljang tua kinamaretimaljian nu caucauan uta.
0: 很多人說：「原住民是一個沒有文字的民族」。
tjuruvu a qivuivu a mayatucu, a kacalisian neka nu vecik ayaya sakamaya, ini angata ka paqulid.
0: 其實不然，舉凡彫刻、刺繡、編織、紋手等，在我們的文化中都視為文字的表現，
nu pacun itjen tuazua djilung, qatjuvi, caucau qadaw katua lialiaw a mareka qemuziquzip, a vincikan ta kasiw, kaliljaw, qaciljay, kinacavacavan,“vecik” aya itjen tazua.
0: 可以讓族人知其意義與文化，也可傳承（kipasasevalit）與學習。
ljakua tucu, seman pazangal anga itjen tua temulu tua tja kai.
0: 今原住民都朝向語言文字化，並運用於教學、記錄與研究。因此語言文字化現今就即成為語言推展重大的工程。
izua anga itjen a sivecivecik pitua qadupu, temulu tua tja mareka kakedrian, avan nu sikeljang niamadju tua tja kai, sa mayanga sisekiseking anga uta tucu, nakuya ini a tja kituluan aicu a tja vecik.
0: 排灣族語言文字化最早起始於教會。
azua tjalja sangasangasan a seman vecik tua tja kai, mavan a kemasi kiukai a patagilj.
0: 約於1945年間宣教本地化的趨使下，外來的宣教師將聖經及聖詩族語化，
umaljen a vecik na sisiu katua sanbika ta pinaiwanan, sikisupusupu, sisenasenay nua mareka sinzia, mavan a sinikacaqu nu i kiukai tua vecik nua pinaiwanan.
0: 從最起先的語言調查與紀錄，到羅馬拼音符號的制訂，教會即成了族語教學很重要的組織。
vililj anga izua anga sihu a pitjaivililj a zemurung, sinika izua anga a vecik a sikitulutulu katua patulutulu.
0: 排灣族語共有24個語音符號，有4個母音、24個子音（含2個半母音），作為排灣族語言書寫的工具。
a ljingaw nua tja kai a vecik, izua 27 a vecik na ljingaw, 4 na kaljingavan a vecik, 21 a kavecikan, sa 2 a papamau na kaljingavan a vecik.
0: 期許這符號的使用更加普遍與落實，以使我們的語言一直不斷的被記錄與保存，
avan a sinipenetj nua tja sihu, tu tja sisusuan anga pitjaivililj ta temulu, patulukatua venecik.
0: 使後輩的人有更多的教材可以學習。
sa maqati sa veciken anga a mareka milimilingan, pazazekatj, senay katua lialiaw a tja kakudanan. sa sikasasevalivalit anga tua tja pitjaivilivililj.
04: 東排灣族的地理分佈 kinavadavadayan na i paquluqalu
排灣族雖分東、西，但卻有大致相同的故事與祭儀，最重要的則為語言的差異性不大，不影響彼此間的溝通與交流，甚至是都其很清楚的遷徒依據能證明彼此間的依存關係。其次就是同樣的社會階級與命名制度是其最大的特點，與其他族群有所區別。但是東排灣與西排灣族最大不同則是在區域原住民身分的分別，卻是「山地原住民」與「平地原住民」的身份認定，屏東八鄉的排灣族幾乎多為「山地原住民」，而東排灣之族人兩種種身份均各半，造成在行全國性的選舉時的族群情感撕裂的最大印證，也致使的民族權益受到謀部落的傷害與受損。
東排灣族所屬五鄉市的部落，除了台東市的新園里的kalaluran部落是單一在市區的部落，但其餘之排灣族部落，都非常集中在太麻里鄉以南一帶，太麻里及大武兩鄉大多都沿海而居，行政轄區係為平地鄉；而金峰及達仁鄉多為居住山區，即行政轄區劃為原住民鄉，其生活習慣與部落文化大多相同。
0: 排灣族主要分布於台灣南部，
a kinavadavadayan nua paiwan, savid tu maka maza i pasanavalj ta taiwan.
0: 北起大武山地，南達恆春，西自隘寮，東到太麻里以南海岸。目前居住在海拔1000公尺以下的山區。
a i viri kemasi tjagaraus, a i navalj tjalju paliljaw. i kacedas kemasi ta ljemaveljevekan i tjavualji, i kaledep tjalju timur, namatucu azua kinaljeqacan a kinaizuanan na paiwan, qau tucu savid na setjavat anga imaza i lizulizuk i pitjateku tu 1000m ta gadu.
0: 東排灣族係屬vucul系之paqaruqaru群（東部排灣）。
a pasakacedas a paiwan, kasi “vuculj a sepaqaluqalu” a paiwan.
0: 位處東部的排灣族有優美的環境，東迎太平洋，西鄰大武山，可謂是背山面海的地理位置，尤其位處太麻里的排灣族每日都喜迎著台灣的第一道曙光。
itua tjalja nanguanguaq a ljaljizavan a qinaljan i kacedas, a qayaw dudut ta taipingyang, likuz mavan a kagaduan i tjagaraus, nu ljemita taqadaw izua za sangasangasan a cedas a sinikatalidu anga nua timaimanga.
0: 而東排灣族含括了台東縣（達仁、大武、金峰、太麻里、台東市）的五個鄉鎮。
qau aicu a pasakacedas a paiwan, izua tu lima a pinapangapangaljan a kinaizuanan i pasavalangaw, tjalja navanavaljan, kemasi aljungic sa tjalju pangelui, sa kingzang, sa i tjavualji, sa i valangaw anga a tjalja vilivililjan.
0: 然而在行政區域劃分上卻是分作平地鄉（太麻里、大武、台東市），
itua pinnetjan nua sihu ta “lizuk a kacalisian” katua “gadu a kacalisian”, aicu a i pasakacedas a paiwan, na mapangalj taicu a napatja drusa a sinipennetj.
0: 故於此地居住之排灣族列為平地原住民，
aicu a i pangelui, tjavualji katua i kalaluyan, pinakata i lizuk a kacalisian.
0: 與其他鄉鎮之排灣族極其不同，
qau aicu a i aljungic katua kizang pinakata i gadu a kacalisian.
0: 以致使族人部分權利受損。
paqulid angata ini a namasalu angata amen ta namaya tucu a pinapangaljan, ayatua pinanakuyanan tua rarasudjan nua paiwan.
05: 東排灣的地理環境 kinaizuanan na sepaqaluqalu
隨著時代的變遷，台灣社會的由農業轉型為工業的發展時，部落很多的族即開始發生外移謀職的現象，不論是從從事工廠作業員，或是建築業的模板工，都吸引著青壯年的族人往外發展，以致在二、三十年後的部落，呈現出老化、隔代教養、及土地荒廢等等的問題。
現在很多的青年又重新學習祖先的智慧拾回過去的技能加上現代青年的創意，為部落開創生計的出路。
本文敍述的重點在於東排灣族的分佈之外，再則就是在其所佈的各鄉市中其部落的特色與位置。新園是一個獨立座落於市區的一個排灣族的部落，在生活文化的表現雖略顯孤立，但因其青年會所的建立與傳統組織的重建，使其很有自信在台東市區形塑出其在市區排灣族特色與自信。太麻里鄉是一個平地原住民鄉，所以在其中的排灣族是為平地原住民，與大武鄉之排灣族係屬相同之身份，太麻里鄉之特色於2000年時形塑「日昇之鄉」全台第一道曙光出現的地方，其二之特色就是物產非常的豐富。金峰鄉是接鄰太麻里鄉，分佈於太麻里鄉較山區的位置，該鄉之特色即為「洛神花之鄉」即每年十一月所辦理之洛神花祭為其重點特產，2009年8月莫拉克颱風重創該鄉嘉蘭村，致使成為台東重災地區而受全國所關注，也成為重建之後的典範社區。大武鄉所是東排地區唯一有漁港碼頭的地方，因此，該鄉很多排灣族過去均從事以海為生的捕魚工作，此為很多排灣族部落及族人最為特別之處，使得東排灣族的文化中不僅只有山林的文化，同時也有海洋的文化。達仁鄉是排灣族最南端的行政區，其特色就是土坂村的五年舉辦一次的五年祭，也是排灣族所謂的迎靈祭，再則最為受全國關注的另一議題，即是該鄉之南田村被國家設定為「核廢料最終儲存場」之預定地，引發很多關心環境的團體的關心與抗議。
東排灣族因著其特殊的分佈位置與環境，形塑出了屬自已的特色。雖然很特別，但仍保存傳統排灣族應有的精髓與文化內涵。
0: 在五個鄉鎮的排灣族，都各有不同的環境特色。
aicu a matjalima a kinaizuanan nua ikacedas a paiwan, izua za pinaretimalji ta kinaqaqiljanan.
0: 台東市的排灣族位處新園里，是惟一都會型的排灣族部落，是國民政府時期才遷徒至此。
aicu a i pasavalangaw a i kalaluran a qinaljan, kinasemalimsiman aravac tiamadju, ayatua ini a nasetevelj timadju tua zuma a sekacedas a paiwan, na kitjuqinaljan tiamadju a sema i dudut anga i valangaw, kumalji na kitjucadja tiamadju ta kaqinaljan angata, kamayan anan a azua kemasicuayan a rarasudjan i qinaljan, sa nakisamulja aravac a maqacuvucuvung pazulung tua kakudan na paiwan.
0: 雖然遠離原鄉部落，但部落仍努力維繫著傳統的文化與社會組織。太麻里鄉因近鄰太平洋，
aicu a i tjavualji a paiwan, namakaljaveljavek a qinaljan, kemasi i rupaqatj a tjalju calaviq, izua tua matjalima a qinaljan, azua kinananguaqan naicu a i tjavualji,
0: 又為全台灣日出最早的地方，
mavan aicu a “sangasangasan a cedas i Taiwan” a sinika pungadan,
0: 故被稱作是「日昇之鄉」。
masa mavan azua “sangasangasan a cedas”, sinika liaw sa nanguaq ta mareka qinuman,
0: 該鄉有種植全國最為有名的產業有釋迦、荖葉與金針。
azua tjalja pungadangadan mavan azua kidra katua caker, na padjalim uta a sikataqaljan tua masengeseng.
0: 金峰鄉接鄰太麻里鄉，行政轄區共有（嘉蘭、正興、新興、賓茂、壢坵）五個村。
qau aicu a i kingzang, na ljaqediqedi ta i tjavualji, sa namakagadugadu a matjalima a qinaljan, tjaizaya tua qinaljan nua setjavualji.
0: 金峰鄉極努力打造以洛神為主的產業特色。
azua namasan kinapazangalan a sinizuruzurung a qinuman, mavan azua yuzilu.
0: 大武鄉因為漁港而成為其特色，有部份排灣族人則以捕魚維生。
aicu a i panglui ljianavalj anga ta sekacedas a paiwan, azua kinaseminamalji a imaza, izua minatu i panglui, liaw a ciqaw a maqati tja velin, liaw a kakanan ta naljavek a kakanen a siubay.
0: 達仁鄉是東排灣族最為南端之部落，其主要特色即為努力保存部落之傳統文化，最具特色之文化即為土坂村之五年祭。
aicu atjalja navanavaljan, mavan a i aljungic, sinika talidu a i aljungic, mavan a maljeveq a palisian i tjuabar. limalima a cavilj a sipuita tapalisi.
0: 因此，東排灣因特殊之環境而形塑出其特別的排灣族文化，並在這樣特別的文化呈現而有不同的風貌。
a kinamaretimaljian a qinaljan, tjara na namaretimalji angata a sikudakudanan.
0: 而最重要的是我們要如何推動地方建設，讓我們的家鄉更美好、更進步。
saka azua tjalja pazangalan mavan azua tu uri kemuda itjen a paljazua tua tja sengesengan, sa ulja namaljenguaq a tja qinaljan.
06: 部落的生計 sikavaljutan na i qinaljan
0: 在早期部落族人主要的生計，
azua sinikavaljut na i qinaljan nuaya, uri kemasi ta patjatjelulj a kinipusengesengan a pacun,
0: 均以種植傳統的小米與紅藜，或是地瓜、芋頭為主，
na micuacuayan a sengesengan, temaletalem i qinaljan ta tja sivetuvetu sakamaya a kakanen, namaya tua vaqu, vurasi, djulis katua qaqinumain nua kacalisian.
0: 除此之外，也有種植香茅、鳳梨及其他的水果作物。
sema ta papavelian ta qinuman, kemeljang anga itjen tua anema za maveli a qinuman, sa sikisamulja anga na sikataqaljan a masengeseng,
0: 只是到後來受到稻米的影響而轉作，傳統的作物也隨之式微，而居住於較山區之族人因地勢之故仍舊維持著傳統作物種植。然而這些隨著時代的變遷，台灣社會的由農業轉型為工業的發展時，部落很多的族人即開始發生外移謀職的現象，不論是從從事工廠作業員，或是建築業的模板工，都吸引著青壯年的族人往外發展的意圖，以致在二、三十年後的部落，呈現出老化、隔代教養、及土地荒廢等等的問題。
temalem anga itjen tua kusui, pangudray, vangalj a kakanen na mareka kasiw, vililj anga mavan azua paday, vuday, masasasaw anga a kipusengesengan tua seman umaq katua masengeseng itua kuba.
0: 如今，部落仍多以務農為主，主要種植水果為居多，釋迦、荔枝、酪梨紅龍果、橘子，以及荖葉等作物。
patje tucu, kamayan anan itjen masengeseng i vavua, temaletalem ta kidra, tjianes, gingging, caker, qau tjuruvu uta a cemikecikel temalem ta na sicuacuayan a lami na paiwan, ta vaqu, djulis puk, vurasi sansiubabaljen a paveli.
0: 然而，因著台灣社會日趨重視身體的養身健康與食品安全的議題下，開始推動有機農業與或是自然農法的種植。而此一農業的作法，原住民部落就有著很好的先天條件，就是安全乾淨的土地及以傳統（燒墾）的耕作方式，最重要的是過去所種植的作物，小米、紅黎等作物目前正為社會大眾所喜愛，
akumaya nuaya itjen, mavan azua kinarekutjan na caucau ta sikanan, mayanga tjuruvu uta a caucau saljinga keman tua sipaputarivarivak ta kinacavacavan a kakanen. avan a sinika pazangal nua tja lami tucu.
0: 以致現在很多的青年又重新學習祖先的智慧拾回過去的技能加上現代青年的創意，
qau tjuruvu uta mareka maqacuvucuvung kaui a cemikel a sematjumaq a kipusengeseng i qinaljan ta temalem katua seman siubay tua tja qinuman, seman kakanan, kakasiuljayan i qinaljan,
0: 為部落開創生計的出路。
tu sankakivangavangavan anga i qinaljan, sidjaudjaulj tua kemasi inutunazanga a maljiaqaljan a kivangavan. aicu mavan a sapazangazangalen anga zemurung na i qinaljan, tu maqati a masan sikavaljualjut a puzangalan nua i qinaljan.
07: 部落的政治 sirasudjan na i qinaljan
（一）本文在介紹本族的部落政治結構及運作，在於社會組織結構之健全，族人也十分尊重部落各職掌的事工，能真實運行，使部落能穩定順利的發展。
（二）部落族人的期望，一方面要傳承優良的傳統，一方面要做創新及調適立足於現代的社會環境。
0: 過去原住民部落本身就是一個「國家」的型態存在，
a sicuayan a zua kinaqaqepuan na tapaljingan namasan qinaljan,
0: 顯然的它有著自已的管理方式，維繫著部落的秩序。
izua pinnetj a patja drusa a caucau, mamazangiljan katua qatitan,
0: 排灣族是最為講究社會階級與部落管理的民族，有貴族與平民之分，
mamazangiljan a sankilailaing, namaljaluay aravac azua pinangapangalj a sengesengan sipaparangez ta uri papusengesengan.
0: 過去的部落組織中就有很好的任務分工，例如：
izua za pida namakeljang a sinipapusengesengan a pacugan,
0: 司祭、
1.“parakaljay”, sanpuvarung tua sengesengan na i qinaljan,
0: 祭司、
2. “pulingaw”, sanpalisilisi i qinaljan,
0: 勇士、
3. “mulusu”, sanpalisi sa venuciq sa penangalj tua qinaqaljupan na ruqaljuqaljupan,
0: 獵人、
4.“qemeziqezip”, san kilailaing tua qaqumain a kadjunangan katua kiniqinuman,
0: 稅務等職份
5.“cinunan”, mavan a tjalja rarakacan i qinaljan, sa cemiuciur tua uqaljaqaljay a kiqeci ta qalja katua qemaljup, parusivitai i qinaljan.
0: 其部落的規範也非常之嚴謹，是大家都必然共同遵循的。
aicu a pinapusengesengan tua namasan kakilailaingan nua i qinaljan, kemasi ta kemuda a kinarazekan na qinaljan, pennetj tua namakuda a sinipapusengenganan.
0: 後來，受外來政權統治殖民，以致漸漸失去了部落自主管理的權利，完全的依照殖民政權的方式行部落管理之事，致使得很多的文化消失與權益受損。
ljakua, tucu ini anga itjen a pacun ta namayatucu a rarasudjan i qinaljan, ayatua nasepakiyan anga itjen tua na kemasi tjuzuma a qemav ta tja kadjunangan a kilailaing tjanuitjen.
0: 部落自治意識的抬頭，也透過法律的訂定保障原住民文化的保存與推廣，
sa semusu tua niamadju a rarasudjan. mavan a sinikaqulip nua tja kakudanan.
0: 更重要的是確保基本文化權益的行使，例如，語言、教育、祭儀、狩獵等。
ayatua nu namakuda azua kinemeneman ta sikilailaing tjara namapasusu itua tja sikudakudanan, qau azua pitjaivililj tua kinilalaingan tjara izua za caquan,
0: 然而，更為重要的應在於重新建立部落去即有的政治實體與管理機制，而非延續現行的政治模式行部落治理。因為我們知道每一樣的管理模式都有其背後的邏輯思維，若不以原住民傳統的邏輯思維建構部落治理的機制，是有損我們的權益的政治治理，也有害於我們的文化保存與傳承。
manasika nu ini a itjen a semusu tua tja kakudanan a kilalaing tua tja qinaljan, madjulu uri maqulip a tjamanguaqan.
0: 這觀念的突破，有待我們自已部落族人一起努力找回自已部落傳統文化中的治理學問，
kemuda sa maqati a mapasusu a namayatucu a pacugan nuaya itjen, ulja tja kisamuljavau a mapuljat tu kemuda itjen a pacikel tua nasicuacuayan a tja susu,
0: 並且不斷與現行的政治體制予以磨合，達到最利部落民族權益尊嚴，以及民族文化永續存在的治理機制。
sa pasasedjaljepi tua situcuan a sikudakudan, sa sika maqati a na patjepalalaut a tja kakudanan a ini a maqulip.
08: 部落的規範 kakudan na i qinaljan
在過去的部落雖然沒有文字的情形之下，對於部落中規範多以「禁忌（palisi）」為表述，所以論及「palisi」又有祭祀之解釋與意義，因此，於似乎是在告訴族人何事可為？何事不可為？而這可不可為都有其天理存在。因此部落族人對守秩序而言有如「天命」或「聖旨」一般的看待，不敢怠慢之。「規範（rarasudjan）」一詞，或許是現在較為貼切的語言表達，但是，若我們都能以神聖的態度看待我們的生活與與人之間的相處，我們就可以知道，人一切的作為都有神在看，就福佬俗語中所言：「人在做，天在看」的意思。
有人說，現在民主時代，講究的是人民做主，天意也似乎在人的生活中是被淡化掉，一切一人民的共識為依據。部落的發展也是如此，況且，現講究語言文字化以後，一切事務定奪似乎都必須以文字予以表現，而在部落相關事務的發展亦是如此，尤其是在政府相關政秉的制定與執行上，若要執行部落中，均須取得部落族人之同意與其共識，始得執行於部落。此外，有時部落為使部落生活品質更加優質與進化，彼此間的相互約束與規範是必須的，現在，一切都口說無憑，因此都必須文字化的使族人明瞭並不時的提醒，且公告於部落公告欄中。
部落規範或部落公約，均因部落需求為之討論而訂定，本文所述之規範內容只是多數部落中常見的問題需求而作為本課之說明。
0: 部落規範是維繫部落生活秩序很重要的依據，
aicu a sipapapenetjan i qinaljan, mavan a uri sipapaljenguanguaq tua sirasurasudjan tua i qinaljan,
0: 族人要有良好的居住環境與生活空間，
nu saljinga itjen tu namaljenguaq a tja kinateveteveljan,
0: 除了要有的行為習慣之外，最重要的就是要有明文規定的文字使每個人都有所依循與遵守，
azua nanguanguaq a sikudakudanan katua vinarungan mavan a namasan pazangal aya itjen,
0: 如此方能為部落建立更和諧的氣份與良好的生活品質。
ljakua azua pinakata kinazepezepan nua sikataqaljan sa sina veciken a ljemaluay mavan a sipaseqeseqetjen tua sikataqaljan tua sipasusu.
0: 故此，很多部落紛紛的透過部落議會的討論而產生部落的公約。
sikasaseljang na i qinaljan a kinamanguaq tua tja kinateveteveljan. tucu liaw anga qinaljan izua tu seman vecik anga tua sipenepenetjan tua sikudakudanan a pazazekatj.
0: 就如下文所示：
azua sinanvecik izua namasa pida pacugan;
0: 1.夜晚10點以後製造噪音者報警處理。
1. nu pasuvililj anga ta 10 a milingan, nu izua za seman culeculeq, uri sidjaulj ta kisac a pasekez.
0: 2.醉酒鬧事者報警處理外並禁足於家中至酒醒。
2. azua na marivurivu tua kinapulavan uri sidjaulj tua kisac sa aeljeven a pitjumaq a patje masupulaw.
0: 3.部落商店嚴禁販售煙酒給未成年者。違者先於書面勸誡，若再累犯建請部落議會議處之。
3. a siubay i qinaljan nakuya paveli tua vava ta kakedrian a ini anan a maqacuvucuvung. nu pasaliw, pakata vecik anan isangas a patjumalj, nu mumalj anan a pasaliw, sipasa ta sipapapenepenetjan na i qinaljan a pennetj.
0: 4.部落子女18歲以下應全面禁止騎機車，如發生事故依法自行負責。
4. ini anan a pacalivat ta 18 a cavilj a mareka aljak, ini a maqati a maka utubay a pacacikel, nu secevung ta penasaqetju uri papucuganen a kisumadju.
0: 5.在部落原住民保留地內發現陌生人或偷竊部落產物者應報警處理。
5. nu pacun itjen tua ini a tjakineljang a caucau itua tja kadjunangan a cemakacakaw ta tja qinuman tja sidjaulj ta kisac a djemadjas.
0: 6.部落居民不得聚集賭博及電玩製造部落敗壞與不良的風俗習慣。
6. timitja sikataqaljan maya a maqepuqepu a penakiaw katua kakivangavangavangan a tingnaw, sa napaljekuyakuya tua nanguanguaq a sikudakudan.
0: 7.部落居民不得有習慣性在他人背後造不實謠言，如經被害人發覺得提請部落會議及村辦公處調解外，且公佈造謠者名單。
7. timitja a sikataqaljan maya matavak a patalaq sa benusus a qivu a paselapai ta zuma, sa nu keljangi tu tima azua, pasazuain tu kakarasudjen naqaqepuan a maljavar. sa pakeljangen a ngadan itua papakeljangen.
09: 部落的觀光 kakivangavangan na i qinaljan
「部落觀光」是很讓人討論的一個作為與話題，因為它兩極化的評論與見解是部落族人一直存在於部落，因為有的人反對，有的人贊成，而有些則是不知其所以然的看見不知從何來的人進進出出，但不可否認的是，這似乎是現在一些部落在幾經政府的協力之下發展的趨勢，也是知道如何的操作與推動部落觀光而有的成效。於似乎很多的部落也想如此的嚐試能否為部落帶來不一樣的生機。
現在部落也都在講的是部落自主發展，故此，發展的面向也朝產業經濟而發展，不論是在其文化、生活、環境、工作等予以產業化的經營與發展，而產出其經濟效益，使部落達到經濟自給自足與自理自主的進程，而「部落觀光」則是在這樣的理念中建構而成的一個部落發展趨勢。
使部落有其經濟效益的作為，可從兩方面而論，一是把部落向外行銷，也就是把部落的產業發展成產品對外銷售；二則是引進外人到部落對內消費。不管如何這些都是為要使部落有經濟收益的，得以有自主發展的機會。然而，大家比較為之觀注的應該是部落真的有獲利？或是族人的生活真的有獲益？亦或是帶來更多的困擾與紛爭？因此，「部落觀光」應是以部落族人其共識之下所推動的一個發展，也更是族人共同積極參與的作為下而為之。再則，就是部落應顧及以其族人尊嚴及有絕對的主導權之下發展促進部落經濟效益之作為。
0: 因為現在很多部落講究自主發展，
tucu a liaw a qinaljan na naseman pazangal tua kisumadju a patudur tua sipaljazuanan ta qinaljan,
0: 政府相關部會也都正視部落在地特色的營造，
izua uta a zemuruzurung tua pinakisumalji nua kinataliduan na qinaljan,
0: 因此挹注了很多的資源協助部落的自主發展。
sa paqeljingan tua paisu katua nemanemanga tu sipazurung a sengesengan.
0: 部落自主發展的意義在於自已管理自已的部落，
aicu a sinikamanguaq a namaya tucu, mavan a maqati a qinaljan pennetj tua uri anema a sanpazangalen nua qinaljan a pazurung tua manguaqan niamadju,
0: 並且能夠開闢自已的財源甚或留住並提供青年發揮的舞台為部落服務的機會，
sa sikisaseljang nua sikataqaljan pazurung, sa sika maqati a pacikelen a maqacuvucuvung a sema qinaljan a papusengesengan tua sipaljenguaqan tua qinaljan a sengesengan.
0: 其方式就是能使部落成為亮點吸引外地人能進入部落認識與體驗部落的文化，
aicu mavan a kemasi tja picul a tja kinarasudjan tu sipaljenguaq tua manguaqan nua qinaljan.
0: 學習祖先的智慧，與其說這是觀光，
qau azua sikisamuljan nua qinaljan liaw a vaivaik tua san kakivangavangavangan a i qinaljan.
0: 不如說這是一個提供給外人的學習文化的旅程。
aya itjen a maitucu, tjananguaq tu tja siqivu ta “sikitulutulu tua kakudan a kakivangavangavan”.
0: 原住民部落有很好的條件可以如此發展，
bulay aravac a qinaljan nua kacalisian vaik a kisamulja ta namaya tucu a pacugan,
0: 因為它是我們台灣這塊土地的瑰寶，
ayatua namasan sauzayan katua ligu angata a kacalisian i taiwan,
0: 不論是對國內的或是對國外的都是台灣的榮耀，是需要我們好好來推展的重點。
kumalji i ta tja qinaljan tu na i tjuqaljan a qinaljan, ljakua avan angata tu tja kudain a zemurung taicu a sengesengan, sa maqati mapacun itjen a kacalisian a inutunazanga.
0: 然而，應該重視在我們原住民的尊嚴與族人的權益的前提，再來考量外來者的需求。
saka sangasan anan itjen a tu kemuda seman pazangal tua kaqulidan sa na paqaljay tua tja manguaqan na kacalisian,
0: 其實部落的觀光是要建立在雙向友善的互動，而非只求一方的需求，這樣才是部落觀光的精神。
sa ini a maveli a ngadan katua manguaqan. aicu pacugan tua san kakivangavangavangen a qinaljan nuaya, ulja na maljenguaq a tja pinadjadjaludjaluan katua mareka qaljaqalja katua tja kadjunangan.
0: 部落的觀光可以有很多的面向，但大致可歸類兩大類別，
nu vaik itje a zemurung tua san kakivangavangavan itua qinaljan, maqati itjen a matjaidrusa a venarung tua tja sivaikan;
0: 一是自然類別，其中包含自然農作與自然生態景觀；
1. pakata qinati na naqemati a nanemanemanga masan vavelian sipaljizaw tua qaljaqalja, paru tja qinuman katua kinataliduan na tja qinaljan, namaya tua i “tisiaba i calaviq” katua vaqu, djulis a mareka qinuman.
0: 二為文化類別，包含了文化手工類與文化祭祀慶典。
2. pakata tja kakudanan, aicu a napilima sengesengan katua tja palisian,
0: 東部排灣族是位處背山面海的一個特殊以上所提及的產業類別來發展觀光誓必是很有其特色，自然產業中的農作類就有拉勞蘭部落發展的小米與紅藜的產業；以及自然景觀類的多良火車站；文化產業的就有新興部落的漂流木工坊及土坂的五年祭及各部落的祭儀慶典。
maqati aravac a tja ljenguaqen sa san racev. namaya tua sikau, vinecikan a kasiw katua maljeveq i tjuabar. pakata a sisan kakivangavangaven i qinaljan, liaw anan a tja sikinemenem katua tja kituluan,
0: 但須依各部落特色來發展，再予以系統性的規劃，如此禾能符合部落觀光的品質。
ayatua ini a na madjuludjulu angata aicu a pacugan, azua tjalja pazangalan mavan maqati itjen a masan kalaingan a kilalaing ta tja qinaljan.
10: 部落的產業 sikaqatian na i qinaljan
部落生計中的產業變遷，我們分成三個很重的階段，以1970前、後分成兩個不同的階段；一是傳統的農業產業生活，其中有原民作物的傳統產業，香茅、生薑以及自然採集，後有國家農業推動的稻米及玉米推廣種植，後又因過剩而轉作水果及現在很盛行的荖葉產業。二是1970年後工業社會的興起，以致部落人口嚴重的外流，致使部落勞動人口缺乏，以致部落的產業朝向轉型與變化。1980年後的變化更使部落走向另一個階段就是以水果與荖葉，再則就是2005年後原住民傳統的作物受到大眾社會的青睞與喜愛，而使很多人願意復耕過去傳統的小米與紅藜，與其他的作物，此時也開始吸引很多的青年返鄉參與創業與發展此一產業，讓原民部落注入了新的人力軍，也使原民作物產業重新新的曙光。
由此可證，我們可以知道在新的時代中，原民部落其實是很有發展的潛力與可能性，只有加諸年青人的創意，讓土地展現其生命力產出友善的產物，友善於所有的人，相信這是部落發展產業很好的機會。
0: 部落的產業是支持族人生活很重要的根本，
aicu a sikaqatian i qinaljan nuaya, namasan qeluz aravac tua tja kinaikacauanan.
pasusangas ta 1970 a cavilj,
1970年以前，
0: 東排部落族人均以務農為業，早期以傳統作物，如小米、芋頭、樹豆等
a sikataqaljan i sekacedas a payuan san temaletalem tua vaqu, vasa, puk...... katua mareka sikiqinumanuman na paiwan,
0: 及自然採集蘭花、山蘇、月桃等為主，
sa putideq a kialap tua mareka nanemanemanga i vukid, paru lukuc, ngat, zaqu, katua mareka vuljangaw, tu sipaveli a masan paisu.
0: 但後來趨向經濟作物，例如種植香茅、玉米，後來開始種植稻米等。也有以捕魚為業的，但不多。
a izua uta a temaletalem tua kusui, puday. vililj anga mavan zua paday. izua kiciqaciqaw uta, ljakua ini a liaw.
0: 1970年以後，台灣社會因為趨向工業化發展，
qau pasuvililj anga ta 1970 a cavilj, mapavalivalid anga a sengesengan na i Taiwan,
0: 牽動著部落的生活，
san pazangazangal anga tua malang tua mareka nemanemanga a siseljuseljudj.
0: 族人開始外移謀生，有的到工廠工作，有的則從事遠洋捕魚的工作，
tjuruvu anga tja sikataqaljan kitjukuda i qinaljan a vaik i a sasaw a masengeseng, izua za sema kuba, izua za vaik a kiciqaw i cadja a ljavek,
0: 甚或有的是遠赴他國從事勞力工作，致使部落產業從業人口面臨很大的改變，迫使的部落產業也都一直不斷的變動。
izua uta na vaik a sema tjezuma a qinaljanan a masengeseng, aicu sinika maumailj a sengesengan na tja sikaqatian i qnaljang.
0: 尤其是在1980年後，東排灣族因著地理位置的不同的因素，各地發展的產業會因著不同的海拔與氣候及土質而有著不同的產業。
kemasi 1980a cavilj a patjetucu, mavan a kidra, caker, katua mareka vangalj a kakanen a kasengesengen,
0: 若金崙部落為界，以北因平原居多，很多族人所發展的則是經濟價較高的作物，如釋迦、荖葉、杭菊等，以南則多為原住民傳統作物，小米、紅藜、樹豆等為主。
mavan a sikisamuljamulja anga nua tja sikataqaljan. saka tucu izua anan a vaquan a sinika manguaq tu sikisamuljan nua i qinaljan, mavan azua cemikecikel anga a qemuma tua na sicuacuayan a lami na paiwan, paru vaqu, djulis katua puk.
0: 而現今，因著社會食安的問題，以及國人講究健康養身之故，越來越多人喜愛出自於原住民部落乾淨土地的作物，
ayatua napazangazangal anga ta sivelian tucu, sinika saljinga nua tja sikataqaljan a temalem.
0: 尤其是小米及紅藜正是現今社會大眾所爭相搶購的。
ljakua nu kinemenem itjen a kigalju, a tja sinipasucikel tuaicu sikaqatian na i qinaljan nuaya,
0: 也因此也越來越多族人開始重新復耕荒廢多年的土地種植安全又具養身的作物，
masa pazangal azua tja sialapan ta paisu ayaitjen,
0: 偃然這些成為了原住民部落發展產業一個很重要的契機，也透過這樣的作物能讓原住民部落文化與智慧而被發揚及被看見。
tja nanguaq tja sikinemeneman a semapazangalan tua sipaljenguaqan tua kadjunangan katua sipaljenguaqan uta tua tja sikanan, ulja mavan aicu a tja sanpazangalen a kisamulja a mapuljat.
11: 醃肉 valeng
藉本課介紹排灣族傳統食物之ㄧ醃肉
介紹製作醃肉過程與方法
0: 過去部落生活因為沒有電，因此糧食的保存方法就很重要了，
kasicuayan a i qinaljan neka nu dingki, pai a penadjeng tua lami namasan pazangal aravac,
0: 主食的保存有不同的方式，
izua maretimaljimalji a sipadjengan tua kakesain,
0: 如：地瓜削籤或削片曬乾，就可以將地瓜保存期限時間拉長，
a maru, vurasi izau nu ljuseljusen nu cadapan sadrasi-i a pautad, pai maqati anga a pakacuacuain a penadjeng,
0: 在雨季或缺糧有存糧可以食用。
nu kaljaqudjaljan nu kaljauraman izuanga lami a kanen.
0: 又如一年只收成一次的芋頭，如果當年產量多時，
mamaw uta a vasa puitaita a kivasa a nu ita cavilj, nu namaljeliyaw a vasa tazua cavilj,
0: 可以藉著火窯烘烤芋頭成為芋頭乾，因此就可以更久的保存了。
maqati anga pasa lekuin a vasa sa capai a seman aradj, pai saka maqati anga a pakacuacuain a penadjeng.
0: 醃肉就成為南排灣傳統保存肉品有效方式，延續到現在醃肉就成為特殊的傳統美食。
pai a valeang namasan penadjeng tu vutjulj i pasanavalj ta se paiwan, patjetucu aicu a venaleng namasan paravac anga ta kakanen.
0: 醃肉的方法如何呢？
kudain nu venaleng?
0: 將新鮮的豬肉放入適量的鹽巴，及洗過的芋頭乾與鹽攪和，
azua tjauculjuin a vutjulj puqatian tu pacengceng, sa duveci tua aradj a pinuqatia,
0: 一起放入甕或玻璃瓶，就可存放很多年，在重要的日子裡才拿出醃肉煮湯享受美食。
sa pasa tua kapua tuki galasu a kana, pai maqati anga pakacuacuain, nu namasan paravac a qadaw patjevutain anga aicu a valeng sasan siyavianga.
0: 醃肉適合在冬季或下雨天時烹飪，配合水煮芋頭乾是絕佳的美味。
aicu a valeng sedjaljep ita kaljaqudjaljan kata kaljavuceleljan, tjaljasanguaqan a siyaw ta cin vasa kemsan a adradj.
0: 在重要的慶典，或有家裡重要客人，招待部落的賓客使用的佳餚。
ita namasan pazangal a palisian, nu izua qaljaqalja i tjumaq, nu qemaljaqalja tua qaljaqalja i qinaljan tjalja sanguaqan tua kakanen anga.
0: 醃肉也是婦女生產之後補身體使用的藥材。
a valeng namasan sikipucemcemel uta nua vavayavayan nu na pualjak.
0: 醃肉是南排灣的傳統美食中的好料之一。
aicu a valeng namasan paravac aravac tua kakanen i pasanavalj tua se paiwan.
12: 傳統服飾 kinacalisianan a lalang
介紹北排灣族的傳統服飾，含材質、紋路、配件、特色等。
0: 排灣族的服飾在台灣原住民族十四族當中，可以算是最華麗、最古典、最昂貴的了。
aicu a pinuitaivangan a tapuluq katu unem a zukuan a kacalisian, tjaljanguanguaqan, tjaljasamilingan,
0: 排灣族的服飾，一般認為是貴族階級制度下的工藝產物，
tjaljapazangalan a kakavelian na paiwanzuku a itung, ayatua izua mamazangiljan nua paiwanzuku,
0: 所以從一個人所穿的服飾上，不難看出他的身分地位。
manasika izua icu a kinacalisianan a lalang na paiwanzuku a nguanguaq aravac, makaya ijen a kemasi tua initungan(rinavan) a kemeljang tua qiniladjan nimadju i qinaljan.
0: 排灣族衣服的材質，早期是用樹皮布和獸皮打製成衣服，
kasicuayan ka nekanan a situngan mavan a qaljic na kasiw kata qemuzimuzip a sikasengseng tua itung,
0: 後來以麻、棉或毛線織成方布再做成衣服。
ka ivililjanga ka izuanga situngan avananga situngan a sikasengseng,
0: 排灣族衣服上的紋飾技巧有四種：即夾織、刺繡、綴珠和貼飾。夾織是傳統的織布技法；
aicu a sikasengesengan ta kinacalisianan a lalang nua paiwanzuku, izua masansimatjelj, tjinenun, vincikan, pinuluvucan, kata pinadjekecan.
0: 刺繡常見的有十字繡、鎖鏈繡以及直線繡，
aicu a tjinenun a itung sicuayan, nekanga nu masengsengseng tucu, aicu a vincikan a itung,
0: 此種技法盛行於整個排灣族區域，其中以北排灣最為流行。
macaqu a mapuljatj a masengseng a paiwanzuku, aicu a pinuluvucan a itung,
0: 綴珠技法常見於泰武鄉佳平村；貼飾的技法則廣見於南排灣。
mapacun aravac a i kaviyangan a masengseng. aicu a pinadjekecan a itung, mapacun aravac itua senavalj.
0: 而排灣族服飾上的花紋種類繁多，
aicu a kinacalisianan a lalang na paiwanzuku maretimaljimalji a vecik itua itung,
0: 有人頭紋、人形紋、蛇紋、獸行紋、人獸合形紋、植物形紋、幾何形紋等。
izua pinaruqulu, izua pinarucaucau, izua pinaruqatjuvi, izua pinarusangsangan, izua pinaruqadav, izua pinaruqaselu, izua pinarukinavatjesan.
0: 女子服飾有長衣、長裙、護腳步、足套、手套。
a na vavayavayan a lalang izua ljungpaw, kun, cacavu, tjukap, cavu.
0: 配件有：頭巾、頭飾、耳環、頸飾、胸飾、項鍊、手鐲、肩帶、背袋。
azua sinikipacaying a sikiljenguanguaq izua tjaupu, tarar, vacvac, veceqel, paljavak, zangaq, kaljatj, sikau.
0: 男子服飾有：背心、長袖短上衣、後敞褲、短裙。
a na uqaljai a lalang izua bikua, itung, kacing, tjevet.
0: 配件有：頭巾、頭飾、男帽、頸飾、胸飾、肩帶、背袋、披肩。
azua sinikipacaying a sikiljenguanguaq izua tjaupu, ljakaraw, tjalupun, veceqel, zangaq, paljavak, sikau.
0: 排灣族的服飾非常隆重而華麗，加上純手工，製作費時，往往要花上一個月以上，
nguanguaq aravac aicu a itung na paiwanzuku, ljakua atua sinalima a masengseng, izua nu pacalivat ta taqiljas mana maqacuvung.
0: 而一套排灣族女子盛裝的費用大約要三萬元以上，大概是全國原住民服飾中最昂貴的吧！
au a kinacalisianan a lalang na paiwuanzuku, a vavayan pacalivat tua tjelu a kurav a pasavavav a kakavelian, palemek nu tjaljapazangalan ta lalang nua pinuitaivangan a kacalisian.
13: 住家 kinaizuanan a tjumaq
從族人為居住地的選擇到建住屋，設部落的過程可知族人對居住地的重視，以行義助人的精神互助團結，達成共識與所願最具意義。
本文略述傳統部落的結構富於居住要件，而今村落改變甚多，故需思索傳統文化的永續性，不宜輕忽而消失。
0: 排灣族人的居住地，
a tja kakaizuanan a sepaiwan, a kemasi vavulung, mavan a gadugadu.
0: 自古以來是選擇在大山之山腹地帶緩傾斜坡或小平地處，
sana peniliq itua na calisilisi, sa namaljasuaq, tu namakaljuvung a kadjunangan.
0: 以千餘戶到數百戶形成聚集部落，
izua malje tapuluq a paljingan; izua na maljepida aidai a paljingan, na patjatjuqinaljanaljan.
0: 同屬一個部落戶數並没有限制。
inika sini selaing tua supu nua paljing asemanqinaljan.
0: 在部落居地的外廓或居住地的領域，栽植刺竹作為密木或界址；
a palingulj tua kinaizuanan iqinaljan, tinaleman tua kavayan a qawu,
0: 還可以作為禦敵及防風之用，
tu uri sikisaliljan, sana sipukeljangan tua puceviqan izua.
0: 並且可供建屋之用材又可為供製作生活家用的器具。
makayanan tusi sane qeceng tua qemuziquzip aya, raljizaya, qalja aya; sana makaya tjasisan tapaw; tja sisanaya malang tua nanemanemanga auta.
0: 有的家户會自行設築石牆或以竹木籬笆設置在居家的周圍，
atja kinaizuanan, uzai a sini ’upu tua qaciljai, uzai a sinidripa tu kasiw a qawu pi palingulj.
0: 以供居家安全設施。
qau uri namasu seljevangan itjen a kemaizuanan.
0: 部落的入口處設有轉接站，此處有廣場並置有石椅供人憩坐，
a si djaljudjuljun tua qinaljan, izua tja “vacavalj”, a pinu qaqiladjan tu qaciljai, makaya qiladjan nua cemalivalivat a caucau,
0: 部落的各種祭祀活動有時在此舉行。
qau saka nu uzai a tja palisian, palemek tu natjaljuzua mazepzep a palisi.
0: 另在部落的出口處路旁設有休憩所，大部分選在有樹木又茂成蔭的地方，
aisinequnequt i qinaljan, pinu sasekezan a pi tua liljing nua kasiw,
0: 行人在此可卸下重擔休息納涼，
makaya itjen a tjaljumaza a semekez, tjemaula anan itjen tua tjakinacu,
0: 享受深山吹來的野風非常舒服。
satje kipavalivali izua tua na kemasi draruk a vail, tjalja sarenguaqan.
0: 新居的選定很重要，所以族人特別重視，
nu peniliq itjen tua uri tjaqizingan tu kaizuanan, a sinan tjalja pazangalan,
0: 傳統居地的基本要件是適於農作及狩獵的、
saka uri naparavac a tja kipapaulingaw, a tja kakudan tua muri pukaizuanan mavan a na uzai a qumain katua qaljupan,
0: 適於防禦入敵的、溪水永流不涸、颱風不入的、
uri na pazangal a sisazuan nua qalja, uzai a veljeluan sa ikamakuljikulji a zaljum,
0: 陽光充足不易生病的，並且是乾淨的美地、不是禁地、没有凶邪而是吉祥之地。
na mapateljar anan a izua tua qadaw, nekanu a ljayar a saqetjuan, ini ka sinu palisian, nekanu paljiq auta, na palimasudj sana puqimang azua kadjunangan.
0: 如此新選地當一經確定，就委請部落的靈媒到現地施法，
namaya tu azua a tja qemuti, nu uzai anga pinakimaya, mavan anga piliqen.
0: 拔禳驅邪，祈求潔淨，
qau sa siqaqivu tua pulingaw a semazua palisi. ciljiken a temayilj a paljiq katu ljayar, sa kiqaung tua qadaw na qemati tu maparimasudj azua kadjunangan.
0: 此後便開始採集建材，
kemasi tua zuanga, makayanga seman tapaw saka saneqinaljan a patju qemacuvung, qau nu karakuda tua sengseng a seman tapaw na mepasuljan, a si ka taqaljan nama repusalasaladj, nekanu ljema ini ta iqinaljan; nekanu kisupusupu.
0: 行築屋及至設立部落直到完成。
nekanu nakipasumalji,sika marasudj a ravac. apatje maqacuvung a seman kaizuanan, a sini qemacuvung mavan a rasudjan.
0: 至於房屋建造的施工，族人都以熱忱道義為抱負互相協助，
namepasuljan a tja sikataqaljan, sa izua a rasudjan a mare pusaladj, sana tjenglai tu kiljaljuvaqan a pusaladj, nekanu kisupu tu qadavan tu luljayan, mavan a pasuljan sakamaya.
0: 没有人拒絕參與。也没有人計較酬勞，没人例外的，都是義務出力。
a tjara maqacuvucuvung, na kemeljang tu anema si sane sialanganen a kasiw, tu namakuda a nanguaq, a cevaken tu seman qaciljai, sanamakaya a kisekaulj i qinaljan.
0: 所以部落族人非常團結合作，
saka azua nama kakedriyadriyan a sengsengan, sipaparangez anga tua vavayavayan katua kakedriyan. nutjayain, nua timanga tu caucau, na masitaliduan amasengseng; qau uzayi anga tapaljipaljangan anga. aicu na kemasi tua marepusaladj a malingdjelj.
0: 能順利完成私屋建造及部落設立全是「合力」之功。
azua tja sinane tjumaq a paw, uzai a nan azuma a tja alangen anan, mavan a kubau, kakesan, kakivalian uri tja ljemitain a semanaya, nu maqacuvung a penuljat, tjara na sarenguaq anga tja ini tjukudan, nekanga tja sika mapuvarungan.
14: 男子集會所 cakar
排灣族在以前的傳統部落，都有設置青年會所，族語稱（cakar）男生步入青少年開始都要參與接受教育，尤其除了已婚男子，回家睡覺外，重要集訓都集中在會所睡覺。成為部落的支柱。所以設置的目的和功能，除了為成年後未婚前的部落青年集會所，也是在組織部落青年有保衛部落救災防災的功能。
成年女子跟隨部落婦女學習各種家事與生活技藝。每個人都是部落的人，部落任何活動不可置之度外，大家各司其職、分工合作、患難與共。
0: 從前部落裡的家長，
aicua patjara tatuluan i tua tja kakudan a sicauyan, ka na kisan matjaljaljak sun, nu mainu a saliman sitizulj sakamaya a kakedriyan,
0: 在教育幼兒時是一邊遊戲一邊工作。
sika na kemasi kakedriyan itjen a na matavak tu kivangavangavang apatideq sa pusalasalad a kicapilj tua sengesengan.
0: 部落就像是一間沒有圍牆的大教室，實際提供生活經驗，
aicau tja qinaljan namasan tja kakituluan tua nemanga, izua ramaljemaljeng a cemiuciur tua maqacuvucuvung a kipusengesengan tua nemanga i qinaljan.
0: 如耕種、採集、捕撈、去體驗操作。
sa kiseljang tua qemuma, tua kinemanga, tua tjepana, tua semane umaq. kipavavala tua nemanga sengesengan.
0: 那些較年長的或年輕人，循序漸進的陪伴教導幼兒的生活自理能力與傳統美德，
kemasizua tua kinituluwan aza tja vavulungan, aza maqacuvucuvung, makayang cemiur tua tja qaqunuwan a kakedriyan,
0: 並經由生活中的高度參與，順著大自然的脈動為下一代建構汲取生活智慧。
apatulu tua tja kakudakudan, kemuda kisurimadu a ljemenguaq ta kinaizuanan a rematjumaqan a remasasavan, sa izaunga kinljang tua sikudakudan.
0: 所以傳統教育是一種生活體驗教育，
vanasika aicua kakituluwan ka sicuayan, namayatucu, a kirasud a kicapilj a karakuda tua na qinaljan a saliman, paqulid tu vavuluvulungan, katua ta kinaizuanan a kadjunangan atja sinsi a patulu tjanuitjen tua nanguaq tua nakuya.
0: 換句話說大自然及長者就是扮演著老師的功能。
sika, qinaljan angat tja kinaqacuvng tua tja kinacaucauwan.
0: 排灣族在以前的傳統部落，都有設置青年會所，族語稱（cakar）男生步入青少年開始都要參與受教育，
a tja sicuayan a qinaljan, izua pucakaran, aya tua a uqaljaqaljai, nu sika maqacuvung, patagilj a kiseljang tua saliman nua qinaljan,
0: 包括部落祭儀、打獵、陷阱設置、歌謠舞蹈、倫理制度、體能戰技、建築房屋等。
kicaquan tua palisian, tua qemaljup, tua semaneringay, tua parutavak, tua semenay, tua zemiyan tua tja siparepaqaljaqaljai a kakudan, tua semane umaq.
0: 每個青年都肩負了保護部落、抵禦敵人、或進行搶救天然災害的義務與擔當。
makayanga tua kiqeci ta qalja, paljakev tua qinaljan. katua qemeljing ta selapalapai, tua pasakuya, nakemeljang tua rarasudjan tua papaqaljayan. saka tiamadjuanga a kinipaparangezan tua saliman i qinaljan.
0: 成年女子跟隨部落婦女學習織繡、編織、農事、飲食製作等。
saka azua maqacuvucuvung a vavayavayan, kisaseljang kilalaing tua tjaramaljeng a vavayavayan i qinaljan, ulja kivauvalj kicaquan tua tjemenun, tua vencik, tua temqic, tua cempu, tua qemuma, tua kemsa seman kakanen.
0: 每個人都是部落的人，部落任何活動不可置之度外，
nekanu matjaula tua i qinaljan, na qinaljan sun a caucau, na mapangapangalj itjen tua sengesengan,
0: 大家各司其職、分工合作、患難與共。
a pazangazangal a pumayamaya, neka nu ki kavilad, masasumusunus a mazazeliuliulj marepaseqeljiqeljng,
0: 所以，排灣族一向是非常團結的民族！
vanasika na makeljang na mazenger a kemasicuay, tuanazuanga a tja rarasudjan a paiwanzuku.
15: 攪飯桿 civan
一、是要說明若要煮像是野菜鍋飯的佳餚，煮法是有別於一般我們在煮白飯的方式，先將米類的糧下鍋煮熟，例如稻米、小米、紅藜、小麥等等，熟了之後就把想要放的配料倒進鍋子裡，煮成像粥一樣的黏稠，但很重的步驟就不斷要用搖飯桿攪拌以免燒焦。
二、製作一個「攪飯桿」不是一件隨便的材料就可以做的，祖先有特別的教導，就是一定要用番石榴的木頭來製作，其餘的就很不適合用。因為它不有任何的臭味，也不容易裂開。沒有其他的木頭能取代之。
0: 排灣族從創始以來，我們的糧食是非常多樣的，在傳統的主要糧食來講，
kemasi tua veneqac tua kacalisian a payuan, a tja sinan tjalja kakesain a kakudan a lami,
0: 就有小米、紅藜、小麥、高樑及旱稻等。
mavan a vaqu, sana ka djulis, kalaluma, ljumay, paday a qutjerasan.
0: 若是要煮這樣的糧食，排灣族人一定會摻很多其他的配料，例如樹豆、四季豆、花生、肉、木耳、杏包菇，以及採集一些的野菜一起下鍋煮。
Sa nu kemesa itjen tua zua namasan limalj a lami, tja liaw tu zaljazalja a pinuljacengan tinaudan tua puk, qarizang, kalji, kuva paketjaw, vutjulj, djarunuq, vadiw…….,
0: 在煮的時候，要放那些的配料，長輩都已經非常的熟悉，煮起也才可口美味。
liaw aravac a maqati tja sipataudan, ljakua anemanema a na masasedjaljep nuaya, izua anga kineljang nua sakemesa.
0: 我們若要煮像是野菜鍋飯的佳餚，煮法是有別於一般我們在煮白飯的方式，
Sa nu kemesa itjen tuazua pinuljacengan a kinsa, namatemalji aravac tua tja sikesan tua kinsa a paday,
0: 因為這樣的野菜鍋飯，一定要放很多很多的水，
akumaya nuaya itjen, aicu a pinuljacengan a kinsa, pinakata liaw a zaljum a kemesa,
0: 先將米類的糧下鍋煮熟，
kesain anan i sangas a lami a paday, tu vaqu, tu djulis, tu ljumay.
0: 例如稻米、小米、紅藜、小麥等等，
papinatuken anan nu kemesa tua sameci, puk, qarizang, vutjulj aya.
0: 熟了之後就把想要放的配料倒進鍋子裡，
qau nu tja pinitaudan anga, avanazua tja kadikaden a patjemelumeljak a makesa azua sinipataud a nanemanemanga itua pariuk.
0: 煮成像粥一樣的黏稠，但很重的步驟就不斷要用搖飯桿攪拌以免燒焦。
Sa anema azua sikadikadikad tua kinsa, sa inika qangelic nuaya itjen, avan zua “civan” a sikadikadikad tua tja kinsa, sa inika maljekuya a tinalagalj a kinsa.
0: 但是製作一個「搖桿飯」不是一件隨便的材料可以做的，
qauamalang tua “civan” nuaya, inika malaing a kasiw a tja sialang,
0: 但是製作一個「搖桿飯」不是一件隨便的材料可以做的，祖先有特別的教導，就是一定要用番石榴的木頭來製作，其餘的就很不適合用。
saka anema a kasivan a tjalja nanguanguaqan nuaya itjen azua tjaucikel nia vuvuanga, mavan azua “ljaves” a kasiw aya tja vuvu.
0: 為何要選用番石榴的木頭呢？是因為它不有任何的臭味，也不容易裂開。
Akumaya nuaya itjen, aza inika pusequsequ, inika minecelaq uta, saka qalameqam a kinakasivan nua zua ljaves a kasiw.
0: 雖然現在時代已經不同了，但是仍然沒有其他的木頭能取代它。
Ljaki izua a pinaka tja situcu a sikadikadikad inika pitjabulay tua nimitja a “civan” tua sedjaljepan.
16: 親屬關係 pinare vetjevetjekan
我們是非常重視親屬關係的族群，部落長輩特別留意稱謂及系譜。不論是父親的家系或母親的家系在我們的概念中是一樣親，一般家族系譜最好能往上、下各溯源四代，對排灣族而言五代以內都算近親。
0: 我們是非常重視親屬關係的族群，
titjen a kacalisiyan tja sinan pazangal aravac a tja pinarare vetjevetjekan,
0: 部落長輩特別留意我們是否用對了稱謂？是否清楚彼此的系譜？
semusu aravac a vavuluvulungan tuki na mapasusu tuki na mapulingalingav a tja pacacapilj nu ljema kina nu ljema kama itjen.
0: 不然會挨罵的！
nu ika namapasusu kirivuan tia madju.
0: 父親的家系或母親的家系在我們的概念中是一樣親，
a tia cunguljan a paka ta kama a paka ta kina mamav a tja pinuvetjekan a tja sinan pazangalan nu tja kinemenemen.
0: 一般家族系譜最好能往上、下各溯源四代，對排灣族而言五代以內都算近親。
nu semusu itjen ta tia pinarare vetjevetjekan patje matjaljaljak na tja vuvu a qaqidung a tja sasusuin,
0: 從口述親屬稱謂中了解近親的系譜由最近的親等兄弟姊妹，
pizua ta tia sasusuan a kacalisiyan nu i tjaladanan ta marekaulav demet anan aya. nu semusu ta tia pinarengedrungedruqan, kemasi ta marevetjek sa sazua ta sikacekelj,
0: 再則是從兄弟姊妹、二從兄弟姊妹、三從兄弟姊妹、四從以外的兄弟姊妹，最後是甚遠之同輩親屬。
a tjaivililj sikatjaraita, sa mazua ta sipatatevet, vilivililjan anga a marekaulaw, a tjaivililj anga tja kaka a cemadjanga.
0: 與自已的直系親屬關係的詞語有孩子、孫子女、曾孫、玄孫。
a nakemasi tja nu itjen a tja sinipualjak, izua aljak, a tja vuvu, a tja gaqidung, sa avan anga tja kakavic. avan azua a siaya na vavuluvulungan.
0: 所以了解自己的家族源流、系譜很重要！
nakuya ika namakaki tjaucikel ta tia pinarevetjevetjkan a kinasizuanan na tjia nasi a caucau aya!
17: 訂婚習俗 sipusavikiyan
排灣族的婚姻禮俗是一個非常嚴謹又慎重的文化，因為其中所涉及之問題，有社會階級的對等與禮俗的適切性。社會階級的對等，講述的是傳統文化中即有的「貴族」與「平民」的分別，而這兩個不同階級在部落中是有不能相互通婚的規定，「貴族」只能在其貴族的階級家族中論嫁娶，「平民」也只能在其社會階級中論之，從古至今依舊如此規定。另外另有一個不分階級地位規定都要遵守的制度，就是「長嗣繼承制」也就是老大當家繼承家業的規定。雖然，現在社會已有所變遷，有些族人已不太重視這樣的規定，忽略此一傳統的規定。但是它卻是排灣族文化很重要的精髓與精神。因此仍然有很多的部落族人都非常珍惜這樣的文化的存在，因為這是排灣族文化很獨特的部分。
至於婚姻禮俗的部分，有其一定的程序予以辦理與進行，而且很多的程序都必須很嚴謹的要求，不能予以簡化或省略，況且，更需依其身份論之。尤其貴族家族，相關禮俗非常的要求，以致交涉的過程必須一次又一次的交談當中予以確認，不論是禮俗方式與聘禮等。一切談妥了就是決定行訂婚儀與結婚的時間。依時間男方家人就要帶著所談妥之聘禮依其禮俗到女方家下聘訂下親事。
在這些聘禮中，會依其身份絕定要準備的聘禮。不論為何身份，其中有一個很重要不可缺的聘禮，不論是貴族或是平民都必須要有的。就是檳榔（saviki）及其相關用品（荖葉、荖藤、石灰膏），而排灣語之訂婚，即稱為「pusaviki」或「papusaviki」，就詞意解釋即為「pu-」即有「加增或多」之意。「-saviki」，檳榔。而「papusaviki」即有加增檳榔之意。故此，「檳榔」與排灣族的「結婚禮俗」有何關連性，還值得我們好好的予以認識學習。
0: 關於排灣族的「訂婚儀式」，排灣族男方的雙親必須依傳統的禮俗予以進行一些程序。
papusaviki/seman sudju, aza matjaljaljak nua paiwan nu pasa maqacuvung a aljak a uqaljay, paljelalaingan a siki pakakudan, kana venavalivalidan a sema tua na vavayan a umaq a kivala, a kisudju tja yavau,
0: 要不時的向女方家庭串門子、問親，其問親也開始進行一些訂婚到結婚的一些禮儀與規定。
aza matjaljaljak nimadju temagilj anga kipuvarung tu kivadaq a sema tua na vavayan a umaq a patjara kivadaq a papusaviki sapapucekelj.
0: 若一切都談妥且瞭解了，就正式的辦理訂婚的儀式。
nu makakivadaq sa ljemaui aza matjaljaljak a mareka kaka nua vavayan avanzua seman sudju anga.
0: 男方家長與其親屬討論何時訂婚之後，就開始釀酒並預備一些的訂婚禮所需之聘禮。
aza na sauqaljai a matjaljaljak katua mareka kasusu penenetj tua qadaw tu pinungidain a seman sudju. sa nu marasudj a kaljavar niamadju aza sauqaljai venawanga mareka padjulu anga tua uri si lisi a djaljemedjem tu masan lisi.
0: 當時候到了之後，男方就把所預備好的禮聘帶到女方家。
sa nu i qadaw anga, satjezen a mareka sini karasudj a sini penetj nua savavayan a lisi pasa tua na savavayan a umaq.
0: 其中就會有豬、陶甕、琉璃珠、檳榔、荖葉、石灰，以及以紅藜釀製的小米酒。
izua dridri(qacang), dredretan, djilung/kaljat, zangaq, saviki, zangaw, qavu, katua djinulis a vinawa.
0: 這些的聘禮，在經女方家屬長老清點無誤之後，
aicu a namsan lisi, supuin anan nua namasan vuluvulung nua savavayan.
0: 就開始擺桌宴客，大家歡樂相聚。
nu na mapaqulid gaugaven nua savavayan, patausi anga namaqepu a masalu maleva tua sinan sudjuan a qadaw.
18: 排灣族貴族領袖的起源 pinatagiljan nua mamazangiljan na paiwan
本課文敍述族人在上古時代，尚在過著野居生活時，個別活動為主少有集體性，但觀察到蜜蜂的生活形式，卻是群體共同生活，有分工、有規律，成千上萬隻的蜂竟然懂得互助團結，在一隻雌蜂王之下，建立蜜蜂社會，實讓族人驚訝。乃思仿效蜂規，召集親族系統者，聚商立王措施，終於產生族系頭目，並將各戶族人併合為一部落。由頭目帶領走上部落社會並行分工，從事保民護土的共同生活。從此頭目就命名為mamazangiljan則是部落王的意思，這就是本族頭目的起源。
0: 依據族人的傳說，在上古時代。族人個別生活於野地，還没有部落形成。
tja si palaingan tua tjaucikel: tazua tjalja sangasan a ma sivavulung, a timitja a caucau, napatjatju valjuvaljut itjen anan, i cemecemel i draruk, sa nekanan a qinaljan tuazua.
0: 族人發現蜜蜂窩巢在一棵大樹幹的空穴內，就予採密食用，
manu pacunan a tjainan, a na remuqaq i tua qapulu nua kasiw. qau itjainanen a keman.
0: 又觀察到各家蜂窩的共同性，
sa pacuni anan a pina tjatju maretimaljian nazua umaq natjainan, ljaua namamamamau a sikudan.
0: 就是那成千上萬隻數不清的蜜蜂，
azua kinuzuljan, akinudravan, ini a masupu ta inaliaw, lja’ua, namarasudj tua inipusengsengan. sana masan ita avarung tu ita a zangilj sa’amayan.
0: 能分工合作團結一致，只為在一隻蜜王下，
qau namatjatju isamuljamulja a karakuda, uzai a isan i qetim ta babuai a seman alju;
0: 大家努力有從事於採花蜜、有養幼蜂、有護蜂王、有儲糧食、產後代等等事務，
uzai a isan paquzip tua piyas, sa pavuaki a seman pangac; izua a isan zemang sana temaran tua zangilj; qau izua a isan zemulilj tua lami ta sisan tjukez. ayaya tu sinipusengsenganan.
0: 十分精細又很讓人驚異，
nasegetjem, qau sanama rukuz, qau inaluqeman aravac nua caucau.
0: 於是就以嚷伊兒（zangilj）來稱此蜂王。且是雌性的造生者。
qau sipapungadan tu zangilj azua tjalja kudrakudralan a tjainan, ayatu mavan nu i san papumaudalj a vavayan sa palaingan anan ta isan venqac tu sivaljutan a kemaizuanan.
0: 於是聚集了各家同族系的人，共同居住在同一個地方，由少戶到多戶逐漸增多，便形成部落。所以此後我們排灣族人的部落，不論戶數多少皆各有一個頭目來統治，由頭目來管轄部落，成為部落社會的領導者。族人稱此領導者，引用（蜂王之意）為「mamazangiljan」或稱「mazazangiljan」。
masituazua anga, ini a silaing a tja qinaljan a paiwan tua inapaljingan, aliyau a kedri, na matjatju izuazua sinan papu mazazangiljan, a isan djemadjas tua qinaljan. qau masi tuazuanga mavan a timadju anga a uri cemiur tua siataqaljaqaljan. aicua isan palaingan, sini papungadan tu mazazangiljan, ayain nu qemaqivu.
0: 於是經過族人親系共商協議要模仿蜜蜂的生存方式，學來共同生活。
na kemasi tua zangilj nua tjainan a patagilj a ingdan.
0: 頭目是家長，也是部落的大家長，繼承法完全與平民家相同，並且不分性別，長嗣繼承之故，本族頭目有男的也有女的，可說是男女均權的社會體制。
azua mamazangiljan, kalaingan nua tjumaq nimadju, sa kalaingan uta nua siataqaljan. azua uri pasumusen.
0: 部落的社會能形成制度化凝聚共識，頭目有統治權力，也有護民保土的義務，
ini mapakim avavayan. a uqaljai, ana kalaingan a maqati a semumus.
0: 造成堅強的互助團結力量，皆由「zangilj」而來。
sika uzai a uqaljai uzai a vavayn uta. pina pamapamau a silingdjeljan ta mamazangiljan.
19: 輪工的習俗 mazazeliuliulj
介紹本族互助合作，同舟共濟的優良傳統習俗─輪工（mazazeliuliulj）。
0: 過去排灣族群靠甚麼維生呢？排灣族群的經濟生產是以「山田燒墾」的農耕為主，狩獵和捕魚為副業。
anema sikavaljualjut na sepaiwan kasicuayan, mavan a semualap ta cemel ta kasiv sa ljamayi sa sanqumayi, kata qemaljup tjepana.
0: 在部落裡不管是農事、開墾或建新屋，都是需要勞力的，單靠自己家人來工作是既累又拉長工作時間，
a yiqinaljan nuri qemumaq nuri kemavacuk nuri semanumaq, nu aminyitjen a yitjumaq a kipusengsengan uri nalemuljai saka uripaljeraru tua qadaw uta,
0: 所以每逢農忙時期排灣族最常用的工作方式就是「輪工」（mazazeliuliulj）了。
manasika nukaljarimuan a sengsengan yi vavua, aicu a paiwan tjaljatjenglayan ta mazazeliuliuljan.
0: 何謂「輪工」呢？顧名思義輪工就是互相換工，是未婚青年的集體工作行為，但不強制，
anema mazazeliuliuljan nu ayayitjeng, mavan na masasumusumus amasengseng, na maqacuvucuvung a namatjevetjevelj a sikasengsengan, ljakua yinika papaqadjilj,
0: 通常是一群朋友或彼此相互愛慕的青年男女一起工作。
azua tjiamadju a mareqaliqali a maredravadrava katua masudjusudju a maqacuvucuvung, madjadjaladjalan a vaik a kipusengesengan.
0: 以工作的急迫性來安排工作的先後，工作天數以一天為原則，輪流做到工作完成。
pacun ta sengesengan nu karimurimuyin manasisangas, matazua masasumusumus a masengseng a pata maqacuvung a sengsengan a mapuljat.
0: 這種勞力生產方式不用花錢、
aicu a namayatucu a sikasengsengan, yikatjen a masupaisu, saka djaljav aravac a maqacuvung a sengsengan,
0: 完工速度快、又可以培養族人團結合作的精神，真是一舉數得，這是多麼美的事啊！
au tjitjen a mapuljat, tja marekiljivaljivak yitjen, tja maqemed a tja varung uta, aku nanguaq aravac a namayatucu.
0: 尤其在山上工作做到一半，大家休息時刻，全體坐在斜坡上，一邊搖著斗笠搧風，
selapai nu patjeyazaya anga masengseng,qemiladj a mapuljatj yi tjaizayazaya sa kipayipayiz ta tjakurung sa senasenai,
0: 一邊開始唱起歌來，從這山唱過去，從那山唱回來，歌聲傳遍山谷久久不散，
azua senai kipalingulj ta gadu, kumalji a cuaianga malangdangda anan azua senai,
0: 這是多麼快樂又多麼美麗的畫面啊！
izua nu malimanga mapuljatj tua luljayan, azua levan katua kinanguaq namaya tua zinuga!
0: 除了農事會採取輪工之方式，其他如開墾新地、蓋新屋、種或採收小米和芋頭、修路、救災等等，
tucu izua anga kikayi a sikasengseng ta nemanga sengsengan, patagilj anga paiwanzuku a caucau a semakikayi a masengseng taa uma,
0: 只要是比較複雜、比較艱難、比較耗時的工作，排灣族人過去一定都會採用輪工的方式才能完成。
manasika pazangal anga yitjen a pacun ta mazazeliuliuljan a masengsengseng, tjuruvu a paiwanzuku a caucau a patjeljip aravac tayicu.
0: 但今日因農工業發達，族人開始使用機械代替人工，所以在部落社區很難再看到這種輪工的情形，有些族人深感遺憾呢！
aicu a mazazeliuljan nanguaq aravac a kakudakudan na paiwanzuku, nanguaq a tja pacikelen satje pazurungan mavana paria.
0: 排灣族這樣美好的習俗應該要設法恢復並保持下去才是啊！其實過去排灣族還有很多不錯的習俗，大家可以試著去挖掘看看，一定會有意想不到的收穫呢！
a na paiwanzuku a nanguanguaq a kakudan tjara izua liavanan,makaya yitjen a vaik a kipakim,tjara liav a tja djumaken.
20: 傳統芒（茅）草屋 ljinavia umaq
以茅草或是芒草建造的房子是東排灣族特色，與屏東排灣族就有很大的不同就是，一個是以石板為建材（屏東），一個則是以竹子及茅草或是芒草為建材的房子。之所以有此差異主要也是因為在地建材特色的因素，台東地區茅或是芒草非常的多，屏東地區的則是以頁岩為多。故此，原住民在住屋的建造的特色，就講究就地取材，所以才有此明顯的差異。
不論是以何種材料為主的住屋，原住民排灣族的房子的建造都有其特殊的工法與過程，不單是就取材，建造房子是不是一家人的事，而是整個部落的事，故此，部落的族人都會因其不同的才能與能力協助於要蓋屋的住戶。除此之外，住屋的外觀及建材，是以當地材料為主，排灣族有另一特色就是身份階級決定住家的外觀與大小的，進到一個傳統的部落所看見的最大不同就是，頭目家屋從外觀上就可看出其身份地位的特殊性，是因為頭目家都會有圖騰雕刻與藝術裝置。
50、60年前的部落景況就是多以茅草或是芒草所搭蓋的房子，族人常說它是一個冬暖夏涼的房子，只是每三、五年就要從重新維修一次，有時颱風來襲，會將住屋吹斜或是吹歪，但是，都仍可重新扶正並調整，再重綁就回復堅固的住家。
0: 茅草為建材的房子是東排灣族住屋的特色，
a ljinavia umaq, mavan nua sepaqaluqalu a kaumaqan uta nua sepaqaluqalu.
0: 雖以茅草為主要建材，但是在柱子及橫樑上仍以木料為主，其餘的就是為以竹子作為很多功能的材料，尤其是會特別挑選刺竹為其重要的竹子材料，
aza sialangan katua cukes(qeluz), kasiw a sina naya, aza zumaanga savida ljaviya katua vasikau(qau).
0: 因為它比較不怕被蟲蛀，且也比較耐久。
maqati a kavayan uta, inika macemu a kirimu.
0: 若要開始建造茅草的房子，首先就是要準備材料的工作，然後就是上山做採集的工作。
nu uri temapau tua ljinavia a umaq, muri kasiw tu sialangan tu urika cukes(qeluz), a sema gadu. sana ki vasikau si ukep si aqetj.
0: 橫樑與柱子就以木料為主，採集竹子作為牆壁的橫條與茅草的壓條，以及一些的藤為綑繩的材料。
ki nanavay tu sane vengetjen, qau semapay tua kaizuan nua umaq.
0: 材料的預備與採集完了之後，就是整平要蓋房子所在的土地。之後，就是到茅草園將成熟的茅草割除，並就地曬乾，乾了之後，就請部落族人協助將其綑成一把一把的搬運回部落，並開始蓋房子的工程。
sivililj a semavesav tua ljavia, nuna metad anga ljavia, sakucen anga pasaumaq avanzua patagilj anga semanaya tua ljinavia a umaq.
0: 茅草蓋的房子實在是很好，若是工程很紥實，綑綁的若都很穩固，都不會擔心颱風的侵襲，也不怕雨水滲漏，
bulay a ljinavia a umaq nu nanguaq a zinapetjan tua ljavia nuna maungez a inaqetjan inika makuda tua raljiz inika tjemuzuq uta,
0: 而且又是冬暖夏涼，惟一令人擔憂的就是怕被火所吞噬。
nu kalja zalangzangan inika semezam a i qumaqan, nu kalja ljaljeqelan na masezam sakamaya a i qumaqan.
0: 排灣族的茅草屋實在是好住屋。
avan nangata ginagaljan tua mapusapui ljakua nu kinemenem tjen iruka makuda. bulay a ljinavia a umaq nua i paqaluqalu.
21: 「嘎里那夫得」的歷史 tjaucikel tua pinaka i “qalinaved”
「qalinavet」的故事源頭是起自於現今位於太麻里鄉香蘭村的拉勞蘭（lalauran）部落中的排灣族，現今長輩們仍不斷的在對晚輩敘述著，這個故事有趣不在於它是如何的傳奇，而是在於它竟然是一個真實故事，不單單是真實的故事，更是讓我們對所謂「排灣族」的歷史與文化有新的認識與見解。因為遺址的證明，它與現今我們所認知的排灣族有關，在圖騰的表現及器具的使用均與現今的排灣族的故事都非常的雷同，除此之外，遺址的面積及形態令人訝異竟然達到生產的規模，而且還是一個人口匯集在此行貿易的地方。如此的呈現才足以被為「qalinavet」的規模。
現在的拉勞蘭部落已不復過往榮景，所以有時聽故事容易流於一般故事來理解它， 而不會真正在乎它過去有此榮景的故事。其原因就在於現在的拉勞蘭部落已是五個族群合居的部落，有排灣、阿美、客家、閩南，以及已凋零的外省人族群，而其中的排灣族最為少數，有三十五戶之多。但真正屬於拉勞蘭部落，也就是「qalinavet」部落的族人只有約十二戶之多，其餘則為外來部落族人移入至此加入排灣族的部落，在部落發展的過程中因為少數而常常被打壓或是忽略其存在，也造成這個歷史容易被視為「神話故事」看待，而不是真實故事去認定。
如今，當我們知道了這樣的故事之後，又有了考古科學的佐證之後，我們應該要給這個地方重新定義，也要對排灣族旳歷史文化重新的解釋。其次，就是對自已的部落的族人要不斷的去敍述此一故事的重要性。不管它已經是很多族群混居的地方，但過去的歷史更應該把它記錄下來為後代所能閱讀學習的教材。當然，更希望能重塑其榮景，恢復其歷史文化及排灣族重鎮之樣貌，為台灣史前歷史再寫新頁。
0: 在很久很久以前，在台灣日昇之處有一個很繁榮又熱鬧的地方，它就叫做「加里那夫得」，
kasicuayan, qadjaw tuki pakasangas ta tjelu tu limalj kuzulj a cavilj, i pasa kacedas, izua za ita a qinaljan na temalidu aravac, pinaka i garinaved aya nu qivu a ramaljemaljeng.
0: 意思就是指著人口眾多，每天早晨起床上山工作，
aicu a patarevan mavan a sipadjaljidjalji tua kinarazekan nua caucau imaza.
0: 部落的族人就有如螞蟻出洞般的井然有序的往山上走去。老人家特別用了兩個比喻形容人口眾多的程度，
qau izua za sinipadjaljian tua kinarazekan a namasan drusa tjaucikel a namayatucu, a sipasemalamalaw tua kinatjuruvuan ta caucau imaza.
0: 其一是「尿流成河」，意思是說：「這個部落的人若小便，尿會成一條河流向大海」
1. nu meseljaseljang a puisiq a sikataqaljan, uri masan pana a isiq a sema ljavek.
0: 其二就是「黃藤斷根」，其意思就是說，部落族人若路經整株都長滿尖銳的刺，
2. nu izua i vukid a masengesengeseng a sikataqaljan, sa nu djulatan azua za quay, uri djulatan mapengedruq a qapulu nua quay.
0: 而是又是以「欉」為生長方式，佈滿在部落的山林之間，
aicu sinipasemalaw mavan a sipakeljakeljan tua kinarazekan nua i “qalinaved”.
0: 然而若是被此部落族人經過踩踏，
aicu pinakai “qalinaved” aya qinaljan, mavan a i pasa tjavualji a i lalauran a qinaljan. saka nu kinemenemenem itjen.
0: 靭性再怎強的黃藤，也難逃斷根的命運。
tucu a i lalauran, tjara inika tjen a uri masalu tua kinarazakan a i lalauran ka sicuayan.
0: 這樣的故事難以讓人想像的它的真實性，
ayatua aicu a i lalauran, ini amin a payuan a imaza, izua muqami, palang, ngaingai, sa a payuan imaza tjalja mavekevekeljan aravac.
0: 總讓人覺得它只是一個祖先們所編織出來使人聽了能會心一笑的故事，真不真實就另當別論了。
sa nu tja paqenetjan azua tjaucikel a niavuvu anga, masa milimilingan sakamaya aya itjen. sa ini anga tja sikinemenem tu paquliqulid tu ini?
0: 但是，在2003年9月時台東受到了杜鵑颱風的侵襲，
qau ka i 2003 a cavilj, izua za raljiz a sema taiwan, qaca aravac a vali katua qudjalj uta, mayanga i dudut ta ljavek aicu a i lalauran, liaw azua kinapalakan nua ljavek a kadjunangan a qinuman,
0: 把埋藏在地表很深的遺址沖刷了出來，
qau imaza i pasa ljavek izua za kinapalakan na ljavek, sa makali azua qipu,
0: 發現他裡面有非常多象徵排灣族文化的文物，有琉璃珠、百步蛇圖樣的陶片，以及青銅刀，更重要的就是已經有很先進的冶煉出來的黃金球，
manu matjekacauan sa mapacun azua na sicuacuayan a nemanemanga nua tjavuvu anga, izua qata, siqunu, tjakit djilung katua namalipuku a king,
0: 而且其遺址面積相常的遼闊，考古學家就證實了，這裡曾有工廠的規模，也正印證了「加里那夫得」的地名，它是真實的，也就是現在的拉勞蘭部落。
ka pacunen anga nua sikataqaljan samalji, ka kinkiuin anga nua mareka hakasi keljangen anga tu namasan pazangal aravac itua pinaseljavakan nua kacalisian i taiwan.
0:
keljangen a nga kigalju, aicu a namakeljan a vecik itua djilung katua quljaw nua qata, katua mareka turivecan namasedjaljep aravac a tua kakudakudanan nua payuan.
0:
qau aicu a imaza a kinalian a sinipakeljan ini amin azua nemanga sakamaya, napakeljan anan tua zuma a pacugan, anemaya itjen, aicu a imaza, san malalang tua mareka nemanemanga nua sicekaukauan sa paveliveli katua masasevalit uta.
0: 雖然，現在在拉勞蘭的「加里那夫得」不再有以前的繁華與熱鬧，
izua anga cu a namaya tucu a sinipakeljrng, sa tja kipaqenetjai a tjaucikelanga nua tjavuvu,
0: 但應該要讓這真的故事與地方繼續的被傳講，
tjara nasepapaulingavan itjen tua patjara “qalinaved” aya za patarevan, paqulid aravac a tjaucikel niavuvu uri aya itjen.
0: 讓後世的子孫永遠的知道這個地方，
sa nu tja kigaljuin anga kinemenemen aicu a tjaucikel katua kinkiu nua mareka hakasi, pinapupatarevan aravac aicu a qinaljan imaza i qalinaved.
0: 對所謂的排灣族而言，應該是有其很重要的意義，也是現在排灣族人很重要的傳統領域，
ayatua azua a mareka sauzayan nua payuan, paru qata, djilung katua mareka vecik, mamaw aravac tua kakudakudanan nua payuan.
0: 因為這裡是被排灣族視為三寶的文物（琉璃珠、陶壼、青銅刀）很重要的製造地。
mavan anga siqaqivuqivu tua linengedavan nua payuan, tu na kemasimaza angata i “qalinaved” tu kemuda.
22: 靈媒 pulingaw
本文要旨：
介紹靈媒在排灣族社會角色的重要性。
靈媒的遴選與培育。
0: 傳統的排灣族社會中，靈媒是部落文化重要的資產，
a sicuayan a qinaljan nua se payuan, namasan pazangal aravac a qiniladjan nua pulingaw,
0: 靈媒被視為通靈者，連結在天上的造物者和已過世者的鬼魅靈界和這個人世間的通靈者。
a pulingaw maqati a padjadjaljudjaljun a tjalju vecekadan tua caucau kata naqemati a cemas kata i selem a marka tja vuvu.
0: 靈媒在傳統排灣族社會角色其為重要，因為靈媒會參與每一個人一生中的生命禮儀；
a sika na masan pazangal aravac nua marka pulingaw i qinaljan, ayatua a pulingaw paljavak tua kina i kacauanan nua macidicidilj a caucau;
0: 從嬰兒出生、人的疾病、消災去邪、人生祈福到送終歸回，
kemasi tua sipualjak a caucau, a saqetjuan, semu kuya semu paljiq, kisenai tua kina i kacauanan kata remukuz a pasa selem,
0: 生命的每一個環節都需要靈媒的介入與協助。
neka nu inika kinicapiljan a pusaladjan nua marka pulingaw tua kina i kacauanan nua timaimanga a caucau.
0: 所以靈媒的選定與培育，在部落也是重要的工作之一；
pai avan a sika namasan pazangal aravac a sengsengan a peniliq kata temulu tua seman pulingaw;
0: 靈媒的產生除了從靈媒的家族隔代之女性中，
a patagilj nua peniliq tua pulingaw kemasi tua kinacemkeljan nua kapulingavan a marka vuvu anga a pacun,
0: 看到其個人有特殊體質而傳襲外，也會關注部落中有適合靈媒的少女。
tu izua a uri namakeljanga tu sedjaljep a piliqen a seman pulingaw, izua nu pacun uta a piqinaljan tua uri sedjaljep a kisan pulingaw a vavayavayan a maqacuvucuvung.
0: 從小被預定為靈媒的少女，有特殊的培育過程，如被選定為靈媒的人，
pai azua pinenetj tua uri san pulingaven a vavayavayan, izua pinakisumaljiyan tua si tavakan tu kisan pulingaw,
0: 不可以隨意出入在共場合或不熟悉的地方；
inika maqati a pumaya a pacacikel i katjuruvuan i ta inika kinatavakan a kadjunangan;
0: 食物的取用也有選擇，如最初白米剛剛才引進部落時，
sipiliq uta tua kakanen, maru katjaukaizua a padai a kakesain i qinaljan,
0: 被預選為靈媒的人，不能吃平地買來的白米飯，也不能吃不新鮮的山產。
inika maqati a pakanan a uri masan pulingaw a caucau tua venli a kemasi pairang a padai, inika pakanan tua namacai anga kakanen a sacemel.
0: 平常長者靈媒工作，被預選的少女要隨側學習協助，
azua pakitulutuluin ta pulingaw a maqacuvucuvung a vavayan kidjadjaladjalan nu kipusengsengan a pulingaw,
0: 熟悉靈媒的主要法器，靈盒與靈珠。
sa katavatavak tua nemanema na pulingaw, a maru kanupetj kata zaqu.
0: 但最後要封立為部落正式的靈媒，仍然要藉著靈媒手中的靈珠，求問造物神與祖靈允許而成。
ljakua nu vilivililjan anga nuri lemingdjei a seman pulingaw, pakivadaq anan a sema zaqu tua naqemati acemas kata marka vuvu sakana masalu.
0: 靈媒個人生活必須謹慎有序，敏銳聰慧卻少語，
pai a pulingaw na kipapaulingaw saka namapukakudan aravac a sikudan, puvarung saka kedri aravac a kai,
0: 平常的工作就是為人解厄、消災、醫病、通靈、占卜等等，
amin a kipusengsengan tua semu kuya tua caucau, semu siselapai, pucemel, kipasemalaw, kivadaq… a sengsengan,
0: 穩定部落生活的秩序，建立健康與安寧的部落生活。
pasekakezeng tua kakudan i qinaljan, sa lingedjelj tua namanguaq a nasuljivatjan a kinaqinaljanan.
23: 五年祭 maljeveq
「五年祭」是一場與祖先的約定傳遞著慎終追遠，迎請來自大武山掌管萬有的神踩著祖先的腳蹤前來部落，把豐穗的種子、四境的平安帶來部落！勉勵後輩子孫遙想祖先一步一驅遷徙的艱辛與創建部落、守成的艱難！主要活動程序有迎祖先、祈福、刺球、聯歡舞、送惡靈。
0: 「五年祭」是一場與祖先的約定，
aicu a maljeveq tja pavavecus kata tja ramaljemaljeng tu ikatjen a madradraudraudrav,
0: 迎請來自大武山掌管萬有的神踩著祖先的腳蹤前來部落，把豐穗的種子、四境的平安帶來部落！
pukelju ta naveneqac a tisa tjagaraus sa kiculjev ta djalan na ramaljemaljeng sa pasitjaljayan sa pasivusam tu sikamanguaq tu sikasuljivatj na tja qinaljan!
0: 最讓人感動的是前祭時呼喊祖先歸來吧！
tjara djemauljat ta tja singelitan nu pukeljukelju ta tia vuvu sa senasenay ta idu sakanangiljan maya sasekakeza lja qaca nia vinarur!
0: 你的子孫兒女竭力準備佳餚美食、美酒要與您共享！
nu ayaya maljiyan tu djemaulj ta ramuljuan nua tja varung.
0: 五年祭傳遞著慎終追遠、遙想祖先一步一驅遷徙的艱辛與創建部落、守成的艱難，
aparuarut aicu a maljeveq tja siki paqeneqenetjan tja siki susingelingelitjan ta kisamulja ta kipaqulidan nua vavuluvulungan, sa namakaya a temavelak a kitjavililj itjen tua picul nia vuvu aya!
0: 勉勵後輩子孫勿妄勿縱！
sipaki samuljamulja nua ramaljemaljeng tu nakuya malupiq nakuya dremaudrav a kiqadilj nua tja vuvu.
0: 「五年祭」從迎祖先歸來後到下一年送祖先的是整整一年。
nu maljeveq itjen tacavilj i qinaljan sanatja pusaui a tja sevalitan, inika manu mamamav a sikaljeveqan,
0: 有些部落三年或四年一祭，
maretimaljimalji a tja kakudan, izua nu tjelu a cavilj izua nu sepatj a cavilj sa kaljeveq a tja qinaljan.
0: 通常依據送祖先的歌謠之歌詞中請他幾年後回來便可知曉。
nu semenay itjen ta yaqu makeljan tu pida cavilj pukelju itjen a paumalj.
0: 主要有迎祖先、祈福、刺球、聯歡舞、送惡靈，
a kakudan na maljeveq cemevulj a sangasangasan sa pukelju ta tja sevalitan, sana mapalisi a kisenay, sa demuljat, sa dremaiyan a mapaljang, nu tjaivililj a cavilj pusau anga.
0: 在祭儀正式時祭師吟頌迎請祖先之歌且面向祖先來時的方向，當燃燒小米梗奉煙，再舉行刺球慶典與後代子孫共歡聚，
nu mapalisi a patagilj cemevulj ta singilj a pasazua ta kinasizuanan na tja vuvu a pukelju a kisenay, nu qemacuvung anga ta mapalisi, vaik anga sama daduljatan a demuljat a kivangavang.
0: 送祖先主要是送意外死亡者，分兩組一是回山林地，一是回平原地兩個方向。
aza tja pusauan avan a nasekakuda ta vaik i kacauan, pasavukid kata pasaljaveljav nu i inu a sekakuda tja satjezen a pasainu aya!
0: 各部落依慣習都有所不同！
inika mamamav a kakudan na taqinaljanaljanan.
24: 小米祭（年祭） masalut
介紹以前的傳統生活，每年小米收成之後，為慶祝豐收以及酬謝祖靈眷顧，將舉行盛大的祭典我們稱收穫祭。收穫祭，大家互相拜訪道賀，然後各家都要擺上供品祭神，由女祭司到每一家作法祈福。
這中間會進行很特別的送情柴活動，大家盛裝打扮，都聚集在頭目家的廣場即興做詩，唱歌跳舞。選出的最佳美少女與頭目用連杯共飲，連串的活動真是精采！當收穫祭的禁忌已經解除時，就可以打獵及外出耕作了，新的一年又開始。
0: 以前的傳統生活，每年小米收成之後，為慶祝豐收以及酬謝祖靈眷顧，將舉行盛大的祭典，我們稱為收穫祭。
ka sicuayan a tja kakudan, numasukivaqu izua tja sinan pazangal a pupalisiyan, mavan azua masalut. pumaljimalji tua tja cemas ti tjagaraus, satjekana pulami puvaqu tua tja sikavaljut aya patarevan, nuaicu a pupalisiyan.
0: 頭一天，部落家家戶戶都忙著包小米糕或殺豬。
sangasangasan a qadav, nu masalusalut a i qinaljan, iyumaq a taqaljaqaljan a mapuljat sa qavaqavai, sa culjuculju.
0: 每到收穫祭，家家都會釀酒，大家互相拜訪道賀，有客人到家就可以敬小米酒，切點年糕招待來訪的親友。收穫祭所有祭祀及活動就開始了。
nukaljsalutan na venava a tacemekemekeljan, mareka kivalavala itjen, nu izua mangetjez i tjanuitjen, tja patekelan ta vinava pinikak; tja sikit tja qavai a pasedjalu.
0: 第二天，是祭小米謝神的日子，而剛收成的小米，還不能直接煮，必須和舊小米混著煮，不然必遭天譴！
nu sikamusalj a qadav, pumaljimalji, kisukup ta cemas, patjevuta tua kavaquan, nukemesa ikamakaya sedjelj a kavaquan, ta pacaciuren a sitjaisangas a cavilj a kinivaqu.
0: 長輩告知我們，
nuikatjen a pasusu pinaka palisi aya ramaljemaljeng.
0: 要珍惜得來不易的糧食，
izua tulu na ramaljemaljeng tu penaula itjen tua tja lami a vaqu, aicua kemasi ta temugut patje kivaqu, tja kinamagaljuan aya! lja kinaluljayan kinazengezengan aravac! aicua tja lami siaya vaqu a tja sinan pazangal a kemasicuway.
0: 然後各家都要擺上供品祭神，由女祭司到每一家作法祈福。
tazua pipaljing a patjavang tua kavaquan, vutjulj, qavai, vava. mangtjez a malada a kemapalisi a semanenanguq tua tja cavilj.
0: 這中間會進行很特別的送情柴活動，
nu padjaljun ta kaljasalutan, papuljiva a uqaljaqaljai ta mareka sudju, tiyamadju a uqaljaqalay,
0: 未婚的男子選優質又耐燒的木柴，捆綁起來，送到自己心儀的女生家裡，表示傳達情意！
qemuyulj ta sasanguaqan saka mezua si pecungu a kasiw, sa satjezi a pasa tua na sudju a umaq, aicua namaitucu sini pakacadja a pakeljang tua varung.
0: 女生家裡會以小米粽回贈那些，所有送了情柴的男生已示禮意！真是很有人情味的習俗呢！
aza sinatjezan a vavayavayan, tiamadju a matjaljaljak izua cinavu a sipavalet tua kiljivakan na sudjsudju. aza sikaizua nusa papuljiva nu kaljasalutan, mavanaza sinipapiayan tua sudjusudju a vavayavayan, izua tjaparekiljivaljivak tjaparepaqaljaqaljay!
0: 第三天，男男女女不分老少大家盛裝打扮，
nu sika masantjelulj a qadav, a uqaljaqaljay a vavayavayan ikapumaya tu vuluvulung tu kakedriyan, savid a na kipaqulid a mitung a kialalang, tua kinacalisianan!
0: 都聚集在頭目家的廣場即興做詩，唱歌跳舞。
maqepuqepu itua na mazazangiljan a kasasavan, parutavatavak a masasenay a maqacuvucuvung.
0: 同時廣場的大人們都期待著，會是哪家榮獲今年的最佳美少女，選出後與頭目用連杯共飲，
tazua nu zemiyaziyan i katuruvuan izua mazazangiljan izua kalayngan a papapilipiliq tua tjalja valeljeveljan a vavayan, kitekelan a pakalangalj.
0: 連串的活動真是精采！
aicua namaitucu a kakudan nu masalusalut paseketj aya, na tjemalidu aravac!
0: 第四天，女祭司會到每一家作法祈福，祈求部落族人平安健康。
nu sika masan simatjelj a qadav, aza malada penaljing a kemapalisi uta, lja kiqaung kisukup tua cemas apapuluqem, tu na suljivat itjen a taqaljaqaljan.
0: 第五天，收穫祭的禁忌已經解除，可以打獵及外出耕作了，新的一年又開始。
nu sikalimaljanga qadav vilivililjan anga mavesuang aya, tazua makayanga vaikanga qemaljup a uqaljaqaljai, makayanga vaik a qemuma a sikataqaljan.
25: 除喪 semupuljuan
介紹當部落有人過世時，大家都會去幫忙且分工合作。以前只要有人去世，都會停止所有的活動，包括到田裡工作，甚至取消婚禮再延後。現在比較寬鬆了，而且大家前往死者家中參加葬禮後，就各自回到工作崗位了。
部落有喪事時，男士們如有獵到送到喪家，我們稱它是除喪，因而喪家就可以自由到外面活動了！過一段時日，擇日擇地聚會。邀請喪家來坐，以安慰喪家的悲傷和哀痛。我們也稱它是除喪，這是我們排灣族，很有人情味的習俗呢！
0: 部落有人過世時，大家都會去幫忙分工合作，包括煮飯菜茶水，
ai qinaljan nu izua a pasakuya, maqepuqepu itjen a pusalad tua saliman, a kemesa tua kanen lemalja tua sipatekel,
0: 感謝遠來慰問的親友以及布置靈堂或擇地舖建墳墓。
tua kemasi cada acunguljan kata qaljaqalja, pusaladj tua ljemenguaq tu lemukuz katua kaizuanan a luvang.
0: 親友們聽到噩耗時，都趕來奔喪！
nu selangda ta pasakuya mangtjez a tja marekakakaka, a kisuqaung, tazua izua cemangicangid, nu lemangda itjen, ljezua ramulju itjen aravac!
0: 邊哭邊說話，會在亡者的旁邊，依死者身分來吟唱哭調，倍增哀戚！
pasusangas tua cemevelj, a tja sikataqaljan, ljemavljav a ljemita tu vengin, aya tua semasa tua qemauqaung a cemekeljan tua valisakedan nua cemekeljan! namayatazua tja parekiljivaljivak i qinaljan!
0: 死亡後到下葬前，部落的人都會來徹夜守靈，我們一般的習俗，不會超過五天，會將去世的人很快就會下葬。
pasusangas ta cemevelj, peniliq tua sedjaljepan a papirava ta sipaitung. pitua tja kakudan inika pacalivatj tu lima qadav, sa tje cemevelj tua namacay!
0: 下葬前會為死者換衣，服飾依其生前的身分與地位，而穿戴整齊。只要有人去世，以前一定會停止所有的活動，包括到田裡工作，甚至取消婚禮再延後。
kana izua pasakuya i qadav ai qinaljan, kasicuayan a kakudan, ikatjen a mavavua kipusengsengan; sa nu izua uri pucekelj gemula.
0: 現在比較寬鬆了，而且大家前往死者家中參加葬禮後，就各自回到工作崗位了。
ljakua tucuang maumalj anga tja sikudan, numaka cevelj makayanga vaik a matjatju salim tua sengesengsn.
0: 事後，如果要辦喜事，到目前，我們部落仍依循著 傳統習俗，就是帶幾瓶飲料，前往哀家很貼心的禮貌性的打招呼。這樣才能忙後續的事情！
sa azua uri pucekelj, izua tja kakudan tu pasusangas a semupulju, kemacu tu janupida a tatekelan, tu si pudjavadjavay. nu matazua sarenguaq anga pitajivililj tua sengesengan.
0: 部落有喪事時，男士們如有獵到山豬或山羌或山羊，便趕緊把獵物送到喪家，宰殺分享給守喪的哀家，
tiamadju a uqaljaqaljai nu izua namalap tua sacemel, pumaya tu vavuy, tu takec, tu sizi, pakirimu a sematjez a pasazua tua tiamadju a napasakuya, sa semupuljuan aya itjen.
0: 給他們減輕傷痛的意義，我們稱它是除喪，也因此喪家就可以自由到外面活動了！
ulja culjuyi a pudjavadjavay tua paulan nu pasakuyakuya, ulja makiluvad a sadjelungan sa mesaceqalj a vinarungan siniaya a kiljivakan, aicu a mayatucu semupuljuan aya itjen.
0: 過一段時日，親友們會擇日擇地，大家聚一聚。
nu cuaiyanga pagalju, aza na masasav anga marevetjevetjek peniliq sa penetj tua qadav tua kaqepuqepuan, a pakivala tjavyamadju a na pasakuya.
0: 這時邀請喪家來坐，以安慰喪家的悲傷和哀痛。
aicu a pakivala nuaya itjen, tja kakudan a kemasicuay, mavan na makayanga masasav tua kavaljayan tua na kitukudanga aya! sa ulja na masasa a varung sarenguaq anga pacacikel tiamadju a na pasakuya.
0: 我們也稱它是除喪，這是我們排灣族，很有人情味的習俗呢！
nanguanguaq aravac aicua namayatucu a tja parekiljivaljivak a sikudakudan!
26: 歌頌柔麗絲 senay tjai sadjulis
「柔麗絲」族語拼音為「djulis」，其意為「紅藜」，是為排灣族傳統作物之一，其米穗色澤非常鮮艷美麗。本文題標為「歌頌柔麗絲」意即將紅藜擬人化敍述之，族語提標「senay tjai sadjulis」，「senay」意為「歌、詩、詞」等解釋，若為動詞時，則有唱歌或歌頌、頌讚之意。「tjai」為冠詞，連接於人名或是職稱。「sadjulis」字根為「djulis（紅藜）」，其前綴詞「sa-」有「敬稱」之意，並以散文體裁予以描述紅藜之好與美麗。
紅藜在排灣族過往的生活文化是非常重的糧食之一，在部落被稱為「飢荒之糧」，因其耐旱之特質，使其生命非常之堅靱，而在部落傳統農耕生活中，為下半年度主要種植的作物。雖然他在部落很重要，但是比其對小米的重要度，就相差甚遠了。我們都知道部落有所謂的小米收穫祭，卻沒有聽說「紅藜祭」或是「紅藜收穫祭」，也很少拿紅藜用來祭祀，一般只是有時是婦女或是少女用來裝飾或是裝扮的材料。
其命運與小米的一樣因為受稻米文化的入侵，而消失了好長一段時，甚至幾乎是要消失的情形，最近這幾年後來因為小米受重視而被也受到很多觀注，剛開始時還有很多人都不知道紅藜是什麼，甚至是根本不知道它是食物米糧，直到部落重新再把種植回來之後，讓人觀賞其外表的美麗之外，也讓外人認識排灣族的文化中有這樣美麗的作物與食，教導外人如何的食用。後來，也開始有農業單位隨之投入研究發展，研究結果卻是有驚為天人的訊息，那就是內含極為豐富的營養價值，尤其是酵素，過往都是族人用來釀酒發酵的菌種，後來也生物科技的廠商萃取酵素成分研發膠襄。就是因為如此，讓現代的為之瘋狂的搶購，如此看來似乎對部落產業經濟有很好的助益，但對於文化保存與傳承有無效益還值得我們繼續來觀察。
但我們希望的是它的美麗可以給我們安慰，它的內在營養價值也可以身體健康的保證，發現了他的美與好時，也是我們族人的驕與榮耀。
0: 沒有傳奇的故事述說著她們的事跡，也沒有華麗熱鬧的祭典陪襯女子美麗的。
neka na semamiling a tjemaucikecikel a napaputarevan tjanusun, neka nu natemalidulidu a palisian pinasaseljan tjanusun!
0: 但，她們卻靜靜的在屬於她的土地上展現著她的風采，
ljakua mapacun aravac a su kinavaleljeveljan Inutunazuanga.
0: 華麗的彩衣使人讚嘆造物者的奇妙，竟能如此的賞賜大地如此美麗的彩衣，
samalji a caucau tua kinaqatian nua naqemati tjanusun, akumaya izua cu a kinavaleljeveljan i tjanuitjen ayaya.
0: 每當微風吹起，輕輕吹她們那美麗的衣裳，宛如曼妙女孩般迎風搖曳著身軀，
nu venalivali, matu maqacuvucuvung a vavayan na mesaceqaceqalj a zemiazian i kavuavuan,
0: 隨著輕盈飃渺的風吹弦律，撩起美麗的衣裳，隨著山形地勢舞動著大地。
sa pinaru senay anga a vali kiseljang tua drukung nua gadu a namasan zaing a sizianan, paru pinuquljivangeravan a palalj azua quvalj a na mavalivali a mingelayap,
0: 大地因著妳的出現不在坦胸露肚，反倒被妳美麗的彩衣所裝扮。
Paru pinuquljivangeravan a kava uta a sinikavava nua maqacuvucuvung a vavayan i qinaljan a zemiazian.
0: 妳曾經使貧脊乾旱的大地披上了妳美麗的彩衣，使大地重現了生命的力量。
a su rinavan paselem anga tua namalivunay a i kadjunangan, sa su pavaleljeveljan anga uta, Sa su punasi a i kacauan.
0: 妳也曾使挨餓受凍的族人，
qau sivinetu uta a sikataqaljan itua katjeculjan, sa su sipapupicul sika navenala.
0: 得著了妳內在豐富的生命力量，使族人繼續生存著。
kangiadangida anga, izua tu namapatavatavat anga caucau a sematjanusun, sa pavaliten a sekudakudan katua sengesengan,
0: 只是好景不常，部落來了新歡，
aiyanga a su rusiaqan, su siqilja tua ini a su kineljang a caucau, aiyanga su kinamitatekuan, pacun tua su sikataqaljan a selailaing tua nakemasi tjuzuma a kakudanan, sa tjaulaulaing sun!
0: 族人放棄了原本斜坡上人，前去平地為它開闢廣無際的園地，
tjaulain a sengesengan i kacalisian, sa kisan lizulizukan. Sakipalaing tua na zuma a sikudakudan.
0: 它成了財富的記號與標竿。努力著……。拼命著……。
aicu a tjinaulan, ini amin a sengesengan, namatjaula anga tja kakudanan katua kinatarivakan nua tja kinacavacavan.
0: 族人的生命不再美麗，心也不再純淨，背祖忘宗的往外努力追求……。
ini anga na valeljevelj, ini a natarivarivak itjen.
0: 心也倦了，身也傷了，迷失了方向！
na mazeli anga tja varung, na saqetjuqetju anga tja kinacavacavan uta.
0: 憶起妳的美麗、妳的好，
sinengelit amen tua su kinananguaqan i sicuayan,
0: 使我們重新看見希望，也得安慰。
tu su kinuda a paljenguaq sa papetarivak tua su sikataqaljan, mapaqenetj amen tua su nanguaqan, matu djemuak anga men tua nia puzangalan.
0: 妳的美麗引領大家走回原頭。
sa nia sicikel a kisamulja a kisasudju tjanusun a mumalj.
0: 妳使我們重新得力的努力未來。
avan anga nia picul a pitjaivililj tu sipaljazua tua tja ngadan katua tja ligu.
0: 世上美麗的事物何其多，但妳卻獨特的；
liaw aravac a nanguanguaq I kacauan, ljakua naseminalji sun aravac.
0: 世上糧物何其豐富，妳更豐富。
temalidu aravac a lami i kacauan, ljakua tjalja nanguanguaqan sun. Tisun, namasan katjeculjan a lami i qinaljan,
0: 妳是族人在飢荒中的甘泉，也是大地上的彩虹。 妳是大地的彩衣，是造物主美麗的創造，
matu quljaw nua quljivangeraw a kaliljaw sinicaqis nua naqemati ta kadjunangan.
0: 賜給世界的至寶，糧中的至尊，造物主賜給世人生命的力量。
tjalja pazangazangalan a lami, sinipagaugaw nua naqemati. Sipapetarivak tjanuitjen.
27: 情歌 sasenayan tua sudjusudju
排灣歌謠的情歌是最多元最精彩，其中常藉植物的特性來隱喻或含諷，來表達心中的想法與情意。有關植物的歌謠，如隱約看到樹叢搖晃以為是你的身影；真羨慕那九芎樹，以季節變化看到樹的落葉或再生新芽，表達羨慕它的生生不息。
傳統歌謠不論其歌詞或意境都很美，如果隨著老一輩的凋零而流失，真的很可惜呢！
0: 在傳統的排灣族社會，男女之間對情愛的表達很保守內斂，默默地放在心裡。
kasicuayan a tja kakudan a uqaljai a vavayan nu masudju inika semevec a qivu tua tjengelayan pinivaruvarung sakamaya.
0: 年輕人都期待在輪工時或慶典跳聯歡舞時，
sika a maqacuvucuvung, namapuzangal a ravac tua seljavak tua mazazeliyulj kata zemiyan.
0: 用歌謠用眉目來傳情，
lja tja keljangen tu numazazeliyulj maqepuqepuanga aza maqacuvucuvung tazua marepusalasaladj tua saliman ta qemuma.
0: 因為不可能有單獨赴會的情景。
lja neka nu kakudan a kisurimadju a kicevungan ta sudjusudju.
0: 排灣歌謠的情歌是最多元最精彩，其中常藉植物的特性來隱喻或含諷，來表達心中的想法與情意。
sa nu itua zemiyaziyan pakazua ta senai a parutavak a pakeljang tua vinarungan. nuparutavak malap tua sikiamav a kinakemudan ta kasiv ta asav, pinakacadja a patarevan, na temalidu aravac!
0: 有關植物的歌謠，如隱約看到樹叢搖晃以為是你的身影；
aicu a sisenasenai patjara nacemuvuq a mareka kasiv amareka asav.
0: 為何我們不是那樹叢葉可以再生出嫩芽；
azua valisakedan tua sudju, nuki liapiyap a supung, na paka timun namen aya.ku ika men a supung sa gemetel anan aya.
0: 好羨慕山柚葉枯葉掉落後次年又冒新芽；
sa izua pukavalavala uta tua valjangatju katua djaqas, nu kiyurag kisuraljiralj.
0: 真羨慕那九芎樹枯黃掉葉後就會換新芽，
lja nu maumalj a qadav a cavilj maumalj itjen a caucau, nu ljevulung ikanga cemikel a meqacuvung, sika pukavala tua kamayamayan a izua palalaut.
0: 這些歌詞都是在感嘆年華歲月消縱即逝，以季節變化看到樹的落葉或再生新芽，表達羨慕它的生生不息。意味著過去的歲月不會重來，要珍惜現在吧！
matu papuvarung tjanuitjen a mapuljat tu uljatjen a na kipapaulingav i kacauwan sini aya.
0: 還有，為何我不是神仙可以蛻變成人人喜歡的排香草；
sa izua anan auta azua parutavak, aku ika ken a lemas tu makaya kivaljuq sa me qatap aya, a izua kinaqusav nua timaimanga;
0: 你們這樣的假情假意讓我們瘦成如球米草般的細瘦；
miselumelumedan mun, ulja maru ljangav ayamun.
0: （這個球米草的莖細如針，你會相信人會瘦成針嗎？形容的很誇飾！）這首歌詞要傳達的是，為你消瘦為你癡迷！
aicua ljangav maru djaum(ljigim) a kinakuljayan, tjara neka nu masalu tua pinalangetjav a kai, ljaku sini pautez aravac a tjengelayan sini aya.
0: 排灣族古謠詞意之美內涵之深，你愈深入了解你會更愛它，希望這些古老的歌謠能傳續下去，這些傳統歌謠不論其歌詞或意境都很美，唉！令人憂心！
aicua kinanguanguaqan nua sinicuayan a senai a purutavak, nu tja sisenasenay, tja mapaqenetj itjen, tja mapadjalim itjen! aicua a tja senay, aiyanga yau!
0: 如果隨著老一輩的凋零，而慢慢的流失，真的很可惜呢！
nu vaikanga kicacada a tja ramaljemaljeng, sa ika tjen a na penaula, tjara matazuanga kisaseljang a maquliqulip anga azua tja senay, ki paulananga paqulid!
28: 出征舞 sikiqeciqeci a ziyan
歌詞：
he yu he
dang ma ki da a da la wu a si a li a ne da
he he he he
dang ma ki da a da la wu
a si a li a ne da
he yu he
介紹本族有名的傳統舞蹈─出征舞之舞步、特色、禁忌等。
0: 排灣族是一個善於用藝術來表達他們的生活與社會制度的民族，
aicu a paiwanzuku macaqu aravac a menalang ta nanemanemanga, a pasemalav ta sikavaljutan kata kakudan na pinuiqinaljanan niamadju,
0: 而且也是一個善於歌舞的民族。
macaqu aravac a semenai a zemiyan a paiwanzuku uta.
0: 排灣族的舞蹈與生活、自然、祭祀、戰爭、耕作、愛情、婚禮、休閒娛樂相結合，
aicu a ziyan na paiwanzuku kasicuayan namatevelj kata sikudan, nanemanemanga ikacauan, palisi, kiqeci, masengseng taquma, marekiljivak, pucekelj, kivangavang;
0: 而且排灣族人過去跳舞時是沒有樂器伴奏的，並以歌謠內容代替舞名。
qau aicu a paiwan nu zemiyan neka nu unggaku, pasavid a semenai sakamaya, mavan a patarevan na senai a namasan ngadan na ziyan.
0: 排灣族的舞蹈過去大概可以分為以下四類：
manasika aicu a ziayn na paiwan na masan simatjelj:
0: 第一類是屬於勞動的舞蹈：如出征、狩獵、凱旋、農耕等。
a sangasangasan: pakatua kiqeci, qemaljup, masengseng i vavua.
0: 第二類是屬於生活的舞蹈：如祈雨、求婚、婚禮等。
a sikamasanmusalj: pakatua tja sikacu, namayatayicu a kiqaung ta qemudjalj, kisudju, pucekelj.
0: 第三類是屬於祭祀的舞蹈：如驅鬼、祖先祭、收穫祭、五年祭等。
sikanamadripudru, pakatua palisi, namayataicu a qemizing ta galalj, palisi ta sevalitan, masalut, maljeveq.
0: 第四類是屬於迎賓和歷史敘述的舞蹈。
sikamasansimatjelj, pakatua kicacevung ta qaljaqalja, kata tjemaucikel ta cinalivatan.
0: 以下介紹排灣族的出征舞：
aicu a tjaivililj uri pasemalaw aken ta sikiqeciqeci a ziyan:
0: 內容：這支舞是勇士出征以前所跳的舞，跳這支舞的目的是要用來鼓舞士氣和祈福，希望勇士們出征時奮勇作戰不怕敵人，同時希望勇士們能凱旋歸來。
patarevan na ziyan: kasicuayan nu uri vaik aka kiqecian a rakac, zemiyan anan tiyamadju taicu a ziyan a pasusangas, mavana pupicul tjagamel nu kiqeci saka tjamakaya iamadju siniaya.
0: 隊形：圓形〈開口圓〉
patarevan saka a mudingan.
0: 方向：先順時針方向再反時鐘方向
a sizianan semangas a pasa kaviri sana pasa kanavalj.
0: 預備姿勢：全體交叉牽手（左上右下）面相圓心
kipadjulu: matjatjiatjiyak ta lima a mapuljat, sa napasatjaladj a mudjingan.
0: 舞步：
sizianan,
0: （1）雙手上下舉（8拍） 全體交叉牽手先慢慢往上舉再慢慢往下，身體跟著起伏，左腳在前右腳在後。
a sangasangasan; galjuyin a pasavavav a lima a mapuljat, sa galjuyin a pasateku uta, tjaiqayav a tjaikaviri a kula, tjailikuz a tjaikanavalj a kula.
0: （2）八步舞（16拍） 左足向左跨一步，右足前交叉於左足前，左足後退一步，右足跟著後退一步。
a sipasanmusalj; djemekuac a pasakaviri a tjaikaviri a kula, sa djemkuac a pasa tjaiqayav ta kaviri a kula a tjaikanavalj a kula, sa pasalikuz a tjaikaviri a kula, pasalikuz a tjaikanavalj a kula uta.
0: （3）蹲跳步（8拍） 全體一起向右即反時鐘方向，蹲下然後跳起來連續做四次。
a sipasantjelulj; meseljaseljang a pasakanavalj a malikuculj sa mintuluq, kinsimatjelj.
0: （4）跑跳步（16拍） 起身向左即順時針方向做跑跳步，再向右做跑跳步。
a sipasansimatjelj Paru mukelj a pasakaviri sana pasakanavalj.
0: （5）雙手上下舉（2拍） 全體交叉牽手先往上舉再往下，身體跟著起伏，左腳在前右腳在後。
a sipasanlimalj; Pasavavav ta lima sa pasatekui a kirimu.
0: 舞者：限勇士。舞具：槍、矛、弓箭、獵刀。
amin na rakac na makaya zemian taicu a zian, a sinirava a turivecan, izua kuang vuluq tjiveljatjan pana takit.
0: 服飾：長袖上衣、開敞褲、短裙、頭帽或頭巾、背袋。
a siniyitung, izua dradruadruq a lima a yitung kata kacing tjevet tjalupun tjaupu sikau.
0:
senai nua sikiqeciqeci a zian.
29: 雕刻 vencik
雕刻是最能表現排灣族的文化，所以欣賞雕刻作品不是只有看其中的美感及雕刻技法而已，作品內容可表達出要傳承的文化。作品完成時還要驗收，圖案是否合宜，另外雕刻者有義務維護圖案的社會秩序。
0: 雕刻是最能表現排灣族的文化，所以欣賞雕刻作品不是只有看其中的美感及雕刻技法而已。
a vencik ta kasiw nuayaitjen, tja kakudan a paiwan a, nu pacun itjen ta inalangan inika amin a pinuliman tuki na qedjeljem tuki na masevec a cinurisan a tja pacunan,
0: 作品內容可表達出要傳承的文化。
aki na mapasusu a kakudan na vavecikan a penuljat. nu malang itjen ta sicuacuayan, mavan a siqaljuqaljup,
0: 我們常用的木雕製品有獵具、農具、湯匙、梳子、煙斗、碗筷、木盤、湯鍋、連杯及其他日常物品和建築。
a si qemuma qemuma quma paruta a kizing, a garuc, a qungcui, a lingadja na parukadjapar, a lingadja a papusiyavan, a langalj katua saseljudjen a malaing tu anema.
0: 常用的木雕材質有烏心木、漆樹、檜木、楠木、樟木、九芎，大部份使用在建材上。
a vavecikan a kasiv, izua sekazu, sangkilj, taleng, tjeves, drakes, djaqas aya, tjasan sauzayanen katua siyalangan maseljud ta sisanumaq.
0: 傳統部落的祖靈柱大多沒有圖案，而當家部落領袖和貴族的家屋立柱、橫樑、簷樑都刻滿人頭，百步蛇的圖案。
a sauljay tjaliyaw a ika vincikan, a nu mazazangiljan a cukes, siyalangan, sasuayan vincikan ta sinan quluqulu ta pinaruvulung, nu marevetjvetjek vincikan ta sacemel.
0: 其他分支的家族，才雕刻野生動物的圖案。過去以往的雕刻者，作品完成時還要驗收，圖案是否合宜，
nu qemacuvung ta vincikan qayamen anan na mazazangiljan tuki na sedaljep tuki na djaljemedjem a vincikan,
0: 另外女人雕刻視為禁忌。所以，雕刻者有義務維護圖案的社會規範和秩序。
sikasiyasiyaq a malang a vavayavayan aya, sa izua a tja a vinacaq a pacugan a paqeljing ta siseljudjan ta rarasudjan na vincikan.
30: 排灣族的命名 sipapungadanan nua paiwan
介紹本民族的命名方式及規則等。
0: 現代人要為新生嬰兒取名字似乎沒甚麼困難，因為大家教育程度都提高了，
aicu a situcuan a caucau a sipacunan tua pakata papungadang tua tjausipualjaljak a lumamad yini ka pazangal tjaraaya,
0: 加上有命相館可以幫忙算到大吉大利的名字，
ata na vencik anga ljiavavav liavanga a kingljang a vecik, manuanga izuanga macaqu a pacun tua tja ungmi tucu,
0: 因此漢人取名字比較沒有問題。
sipiliq yitjen ta tjaljananguaqan a ngadan, manasika aicu a pairang madjuludjulu nu papungadan.
0: 但是原住民取名字問題就多了，尤其是排灣族，排灣族因為階級分明，
ljakua tjitjen a kacalisian liavaravac a tjakakudakudan, selapai a paiwanzuku, atua maretjimaljimalji a qiniladjan yiqinaljan,
0: 名字不是新生嬰兒之父母或家人可以自己決定的，而是由部落領袖和貴族和家族一起討論，大家認為適和嬰兒的身分後才取的，根本就不能隨自己的喜歡來為嬰兒取名字，
nupapungadan yinika kina kama katua cemekemekelj a penenetj ta ngadan, mavan a mamazangiljan kata mareka cunguljan nu sinikaljavar anga nu pakasedjaljep anga pai sipapungadan anga.
0: 這很稀奇吧！
napenakisumalji aravac aicua sipapungadanan na paiwuanzuku!
0: 接下來們來了解一下排灣族對新生的嬰兒到底是如何取名字的呢？
aicu a tjaivililj tjapacunai aicu a paiwanzuku tuki kemudangata nupapungadan ta tjausipualjaljak a lumamad.
0: 一、排灣族名字的選擇方式通常有兩種
izua masanmusalj a sipiliqan ta ngadan na paiwanzuku,
0: 取自祖先流傳之名
a sangasangasan kemasi tua sevalitan a ngadan, aicu a paiwanzuku nu papungadan,
0: 排灣族命名的原則是「家屋連名制」，即族名後面加上自己的家屋名，
teveljen a ngadan na caucau katua ngadan na umaq, pitjailikuzen a ngadan nua umaq,
0: 每戶都有自己的家屋名，家屋名是世襲的，是每戶人家的表徵，可以清楚辨識每家的孩子，
aicu a ngadan nua umaq sinipukeljang tua ljemita paljingan a tacemekeljan, makaya yitjen a kemeljang tu na ljayima a aljak.
0: 對於階級制度非常鮮明的排灣族人而言，「家屋連名制」更是階級身分的代表，是不可以隨意更換的。
a paiwuan namakeljang anga a qiniladjan, yinikamakaya pavalitan a ngadan kata ngadan nua umaq.
0: 族名也大都是世襲而來，例如家中長賜的嬰孩誕生後，若是男孩則取其祖父流傳之名，
nupualjak a mavana uri masanvusam yitjumaq, nu uqaljai a aljak papungadanan ta na vuvu a uqaljai a sini parepatalevalevak a ngadan,
0: 若為女孩則取其祖母流傳之名。排灣族人大多依此方式命名。
nu vavayan a aljak papungadanan ta na vuvu a vavayan a sini parepatalevalevak a ngadan.
0: 新創之名
a paiwuanzuku pasusu taicu a papungadan.
0: 即依嬰兒出生當時所發生的事件來命名，這種命名方式不多，但很有趣。以下舉幾個例子：
a sipasanmusalj vaquan a vinqac a ngadan, pacun kasipualjaljak tuki izua anemanema yi palingulj sa papungadani, ljakua yinika tjuruvu a maya namayatucu a sipapungadanan.
0: dripun之名：因生於日本人剛來時，故取之。
aicu a ti dripun a ngadan, kasipualjak mangtjengtjez a dripung, pai papungadanan ta ti dripun.
0: gadu之名：因生於山中，故名之。
aicu a ti gadu, sinipualjak yi gadu, pai papungadanan ta ti gadu.
0: kauvuan之名：因出生時頭髮捲亂而取之。
aicu a ti kauvuan, kasipualjaljak namaqaluvu saka rukurukung a quvalj, pai papungadanan ta ti kauvuan.
0: celalaq之名：因出生時雷聲大作故取之。
aicu a ti celalaq, kasipualjaljak zemuzung a kiqazalj aya, pai papungadanan ta ti celalaq.
0: 瑪利亞、保羅、約翰之名：這是受西方宗教傳入影響。
kata yicu a ngadan a ti maliya ti Pauluo ti yuhani, avan ka izua anga a ciurukiukai kata tingsiukiu manasika izua yicu a ngadan.
0: 二、命名的禁忌
aicua paiwuanzuku yizua palisi nu papunagadan,
0: 不可以和父母親或兄姊取同樣的名字。
nu papungadan yikamakaya mamav a ngadan kata kina kama marekavetjek a tjavulung.
0: 平民不得以頭目家系流傳的名字為其子命名。
aicu a qaqetitan yi kamakaya papungadan tua na mamazangiljan a kaniamadjuan a ngadan.
Random Stories
Bird and Clam
0: 從前在一條小河裡，住著一個蚌殼，他喜歡曬太陽。
ka sicuayan izua aza a pana, izua a gang a izuazua, tjengelay a ravac timadju a kidrasi.
0: 大雨連下了三天，蚌殼躲在石頭縫中不敢出來。
makatjeluljanga a palje’aca a ’emudjalj, naki’ilja aza a gang i taladj tua ’aciljay a marekutj a casav.
0: 這天，雨終於停了。
pay tucu a ’adav, meljayanga.
0: 河水不那麼湍急了，混濁的河水也變得清澈了。
iniangaka saljiyuljiyug a zaljum i pana, azua a ljimeljimekan a zaljum ljamcavanga.
0: 蚌殼心想，終於能曬太陽了真棒!
kinemenem azua a gang a mayatucu, maljimalji makayanga aken a kidrasi！
0: 於是他躺在石頭上打開殼，曬曬太陽。
pay na’emazav timadju i tua ’aciljay saka cinelak a ’ecap nimadju a kidrasi.
0: 這時有一隻鳥從天空飛過，停在河邊的樹上。
pay tazua, izua aza a ’aya’ayam a miperepereper i kalevelevan, manu semekez izua i tua ljaviljaving a pana a kasiv.
0: 因為雨下太大，他餓了三天已經沒有力氣了。
masapalje’acan nu sa ’udjalj, maculjanga a makatjelulj timadju saka nekanganu picul.
0: 他看著蚌殼心想，一定要吃到他才行!
pacun timadju tua gang, kinemenem a mayatucu, “tara ku kanen azua a gang！”
0: 於是鳥奮力地跳!
pay sa zemangal timadju a mipereper！
0: 就在快要吃到蚌殼的時候!蚌殼用力地夾!
ka uri kanenanga azua a gang, manu ’ecapen a papicul nua gang！
0: 鳥的嘴巴就被夾起來了!
pay, ma’ecapanga azua a angalj nua ’aya’ayam！
0: 鳥說，你再不打開，這裡沒有水，你會死的!
manu ’ivu aza a ’aya’ayam, “nu inika sun a semu’ecap, uri nekanu su zaljum, uri macay sun！”
0: 蚌殼說，我不開，你吃不到東西，你也會死的!
’ivu aza a gang, nu ika ku su’ecapen sun, inika sun a makaya a keman tua nemanga, uri macay sun uta！
0: 鳥與蚌殼都互不相讓，此時一個漁夫經過。
inika marekapasangaw a ’aya’ayam katua gang, i cengeceng a pakazuazua a kici’aci’av a cawcau.
0: 哇~晚餐有鳥又有蚌殼可以吃了! 今天運氣真好!
“’aku nangua’ a ravac a tucu a ’adav, izuanga a ’aya’ayam katua gang a ku kaiven！” aya.
Dream
0: 天色暗了。Kacaw走路回家。
selemananga. djemavac ti sisilj a tjuma’.
0: Kacaw說：「我肚子好餓，有沒有東西可以吃？」媽媽說：「菜都冷了，你去用微波爐把菜加熱一下。」
sisilj, “maculjanga aken a ravac, izua anema a makaya a kanen?” kina, “vuceleljanga a djamay, seljecuanan tua wipulu a djamay.”
0: Kacaw說：「媽媽，你買的是基因改造食品耶，吃了以後，我們的基因會不會改變呢？」
sisilj, “kina, aicu a su veneli a kakanen mavan a pinaparumalj a kekanen, saka nu tja kanenanga, inika mawmalj a tja kinive’acan?”
0: Kacaw一個人吃晚餐，媽媽和妹妹在旁邊看著她們的手機。
macidilj ti sisilj a kemakan ta kaiven, aza a kina kata kaka a vavayan i tjurivalj tiamadju a pacucun tua pinilima a dingva.
0: Kacaw吃完了晚餐，他在屋外問貓頭鷹，外面怎麼這麼熱呢？
ka makakan ti sisilj tua kaiven, semacasav timadju a kivada’ tua lje’u, ’akumanu zalangezang aravac sa i casav?
0: 貓頭鷹回答說：「人類製造了太多的二氧化碳。整個世界都因為溫室效應的關係而變得很熱。沒關係，我帶你去涼快的地方。」
temevela a lje’u a, “timun a cawcau ljiyav aravac a nu sinansinisuaw a vali. aicu a i kacawan masasadiheku saka memaculju. inika makuda, ari ku kacuaw sun a sematua vucelecelelj.
0: 貓頭鷹飛，Kacaw跑步。
miperper a lje’u, mintulu’ ti sisilj.
0: 貓頭鷹飛得很快，Kacaw也跑得很快。
nu djaljav a miperper a lje’u, djaljav uta ti sisilj a mintulu’.
0: 他們經過稻田，跨過溪谷，穿過森林。
makapupadayan tiamadju, temkulj tua veljeluan, sa cemalivat tua vukid.
0: Kacaw的眼前突然出現一片大海，他跑著跑著，就順勢跳進海裡。
manu vaunganga azua i tjai’ayav tjai sisilj, inika na semekez a mintulu’, pay kitaljebung a sematua vaung.
0: 有魚遊過來。
izua a ci’av a ljaidjet.
0: 好多魚游過來。
izua a tjaliyav a ci’av a pasamazamaza.
0: 好多好多魚一直游過來。Kacaw心想，這麼多漂亮的魚，應該是從很古老的年代就一直住在海裡吧。
tjaliyav tjaliyav a ci’av a ljemanguljanguy a pasamaza. kinemenem ti sisilj a, ’akumanu liaw a nganguangua’an a ci’av, tara kemasicuayan a i maza i tua vaung.
0: 青蛙的後代長得跟青蛙的祖先一樣，兔子的後代長得跟兔子的祖先一樣，魚的後代長得跟魚的祖先一樣，這就是所謂的基因吧？！如果我們排灣族的基因改變了，將來我們排灣族祖先還會認得我們嗎？
a tjaivilivililj a ’iyav mamav a kinakemudan katua sevalitan niamadju, a tjaivilivililj a lutuk mamav a kinakemudan katua sevalitan niamadju, a tjaivilivililj a ci’av mamav a kinakemudan katua sevalitan niamadju, mavan nu tja sini’aivu tua kinive’acan aya?! saka nu mawmalj a tja kinive’acan a paiwanzuku, nu tjaivililj uri kemeljanganan a tja sevalitan tjanuitjen?
0: Kacaw醒來，原來他做了一個夢。他對媽媽說：「我們關掉冷氣，放下手機，到外面去看星星好嗎？」
paceged ti sisilj, manu misepisepi timadju. ’ivu ta kina timadju, “tja ’evutaw a sapalietec sa tawlai a pinilima a dingva, vaiki a casav a talidu ta vitju’an?”
0: 微風吹散了天上的雲，滿天都是星星，貓頭鷹咕咕地叫著。
sivali azua a mareka’erepus i kalevelevan, mapelju’ a vitju’an i kalevelevan, izua uta a zemaizaing a lje’u.
Flood
0: 據說很久很久以前大地曾發生過大洪水。
ka sicuacuayan aicu a i kacawan zinaljumana aya.
0: 那時下了很大的雨，以至洪水高漲，將山坡都淹蓋了，而所有的人都逃到山頂上。
tu tazua palje’ca aravac a ’udjalj, ka me’acanga aravac a zinaljuman, lu’enepenanga nua zaljum azua a marekagadu, azua a marekacawcau tatuka mavilavilad a sematua taljavavavavavan a gadu.
0: 為了求神，他們抓了一頭公豬和一頭母豬，將豬隻洗淨之後丟到洪水裡。
masaki’aung tiamadju tua cemas, penili’ tiamdju tu taraita tua vavayan katua u’aljay a ’acang, sa pakisu’iljangi a ljemengua’ sa siveric a pasatuazaljum.
0: 隔天，那兩頭豬死在洪水岸邊，而大洪水依舊沒有退去。
ka maljiya, azua a drusa a ’acang namacayanga i ljaviljaving tua pana, ljakua azua a zinaljuman inika namekedri.
0: 既然牲畜不能讓神息怒，那就把無用的壞人丟進洪水裡獻祭吧!
ata inika namakatepes tua duduan nua cemas a ’emuzimuzip, nangua’ a sipagawgav a nakuyakuya a cawcau numaya!
0: 結果，洪水不但沒退，反而漲得更高了!
manu inika namekedri aza a zinaljuman, pasatja’acanga a zaljum!
0: 幾天後耆老對青年們說，「我們需要一位青年和一位少女，去幫我們祈求神將大洪水退去。」
pacalivat tua pida a ’adav, “uri pakisekawlj itjen tua tara macidilj a u’aljay katua vavayan a ma’acuvucuvung a vaik a ki’aung tua cemas a pakasualap tua zinaljuman tua kadjunangan.” aya a vavulungan tua ma’acuvucuvung.
0: 第二天，青年們聚集在一起討論獻祭洪水的人選。選出了一位強壯的青年與一位美麗的少女。
ka maljia, ma’epu’epu a marekama’acuvucuvung a mazepezep tua tima a uri vaik a patavang tua sipagawgav. pay mapili’ a nagamel a macidilj a u’aljay katua macidilj a nasamiling a vavayan.
0: 這位青年是善獵的青年，少女是位善織布的少女。
aicu a ma’acuvucuvung a u’aljay puvarung tua makacemecemel, aicu a vavayan pulima tua tjemenun a sikavavayan.
0: 這對青年接過耆老給的口簧琴。
pagawgavin aicu a madrusa a ma’acuvucuvung nua vuluvulung tua barubaru.
0: 坐上畚箕，他們慢慢划著水槳，向洪水中央划去。
ljevavav tua varukur, gemaljugalju tiamadju a veni’avi tua civan a pasavecekadan tua zaljum.
0: 他們划遠之後看起來就像樹葉一般，在洪水中載浮載沉。
ka cadjanga tiamadju matuasav a si’alju’aljud izua i tua vaung.
0: 突然! 水面形成漩渦並激起巨大的浪濤。
manu azua a zaljum kirimu a mariuriuk sa merevi’evi’ a maturi tamu’uljen tiamadju.
0: 在山頂上觀看的族人們都很緊張，因為他們看不見那對男女。
azua i vavau tua gadu a ta’alja’aljan a pacucun nama’avus tiamdju, ata inika mapacun taiamadju tazua a madrusa.
0: 不久之後，他們聽見悅耳的口簧琴聲，而洪水隨著口簧琴的聲音慢慢退去。
inika cuay, lemadenga a ta’alja’aljan tua ljingav nua baurbaru, ’aw azua a zaljum kisaseljang tua ljingav nua barubaru a tjamekedrikedrianga.
0: 從此水也慢慢的消失，海水沖刷過所留下來的，就是山谷地、溪澗、窪地為河川。
pay ka mekedrikedrianga a zaljum, azua a cinalivatan nazua a zaljum mavananga a teljur veleljuan katua kinalian a pana.
Island
0: 有一個年輕人，想要到世界各地去探險，於是他乘著船離開家園。
izua aza a ma’acuvucuvung, kivalj tu semainu tu inuanga a kikeljang taicu a kacawan, pay pakavarukur timadju a kicacadja tua i tjuma’.
0: 不料遇上暴風雨，整個船都翻了，所有的行李都被海水捲走了。
manu secevung tua raljiz, maipu azua a varukur, azua a nemanemanga se’aljud i tua vaung.
0: 但是他沒有放棄，緊緊抱著木板，隨海水漂流…
ljakua inika nakitawla timadju, nakidjadjas sakamaya timadju tua valjivalji a se’alj’aljud i tua vaung.
0: 他睜開眼睛，發現自己在一座小島的沙灘上。
ka cimeraw timadju, izuanga timadju i tua vudu.
0: 面前出現一群從來沒看過的人，他心想，如果不聽話，可能會被這些人殺掉然後吃掉，他非常的害怕。
manu sevaca azua a iniananka pinacunan a marekacawcau, kinemenem timadju, saka nu inika aken a kilangeda tua kai niamadju kaika aken a ’ecin sa aken a kanen aya, saka marekutj aravac timadju.
0: 但是，這群人沒有把他吃掉，還給他很多美味的食物和漂亮的衣裳，他被人們當作國王一樣伺候著。
ljakua aicu a marekacawcau inika kinuda timadju, pakanan tua sanguangua’ a kakanen sa pakavai tua nganguangua’an a itung, matusinanmazazangiljan timadju a kilalaing.
0: 他對這些人的行為感到很困惑，於是就問了他們這是怎麼回事。
mavarung timadju tua kakudan niamadju, pay kivada’ timadju tu makuda?
0: 原來這是他們的傳統，只要有陌生人來到這座島上，他們就會把那個人當作國王一樣對待，
manu niamadju a kakudan azua, saka nu izua a mangetjez a inika sikata’aljan niamadju a semamaza taicu a vudu, sanmazazangiljanen niamadju a kilalaing azua a cawcau.
0: 過了一年豐衣足食的日子之後，就會把他放到無人島上。
pacalivat tu tacavilj tua kinasuljivatan a ’adav, sa pasazuainanga timadju tua nekanu cawcau a vudu.
0: 他感到很害怕，繼續追問最後那些人都怎麼了呢?
marekutj aravac timadju, kivada timadju tazua a pinasamaza a cawcau ka i vililjanga?
0: 原來那些被放到無人島上的人，最後都餓死了。
manu aza a pinasazua i tua vudu a cawcau, macay a masaculjan ka vililjanga.
0: 他害怕自己也像那些人一樣餓死，
marekut timadju tu namatazua uta a macay tua culjan,
0: 於是在他當國王的這段期間，他告訴人們去幫他做幾件事。
pay ka sinanmazazangiljan timadju tazua, sekawljen tiamadju a pusalad ta sengsengan.
0: 一年之後，他被這群人放到無人島上。
ka tacaviljanga, pasazuainanga timadju niamadju tuazua a nekanu cawcau a vudu.
0: 但不同的是，他沒有被餓死，並且從此過著幸福快樂的日子。
ljakua a sikamaretimalji, inika namacay tua culjan timadju, patjasuljivat a kinavaljutan nimadju a kemasizua.
Nasa Girl Scientists
0: kaljalju和爸爸住在靠近森林的一個小部落，每到假日，她都會跟爸爸一起去森林裡工作。
ti kaljalju katua kama nimadju izuazua i tua pasavukid a kedrikedri a ’inaljan, nu taljupulavayan, tjara vaik timadju katua kama a semavugid a masengseng.
0: kaljalju很聰明，可以計算出一棵樹木能製造多少木材，魚兒游泳的速度，兔子往上跳離地面的高度。
puvarung aravac ti kaljalju, maca’u a kisang tua ita a kasiv, makaya a semanpidain a valjivalji, djaljavan nua ci’av nu ljemanguy, a sitjuljukan nu lutuk a kemasiteku a pasavavav.
0: 她在學校是學習能力最出色的學生。她可以計算出超過她年齡程度，複雜的數學題目。
namakeljang aravac a sikituluan nimadju i gaku, makaya timadju a kisang tua pacalivat tua sinikitulu a cavilj nimadju, a napazangazangal a kakisangen.
0: 於是，老師推薦她到鎮上的學校讀書，在那裡她可以學到更多知識。
pay, tjanangua’ tjaimadju a sema tua i payrang a gaku a semupu, makaya a kitulu tua tjaliyav a kakeljangen.
0: 來到新學校的kaljalju，生活並不快樂，因為她的皮膚是黑色的，和同學們不一樣，大家都不想跟她一起讀書。
i maza taicu a va’uan a gaku, inika manu namalevaleva, maretimalji timadju katua salasaladj, ayatua ’ucengecenel timadju, neka nu tjengelay a kidjadjalan tjaimadju a semupu.
0: 不過kaljalju並沒有一直沉浸在悲傷中。她有個願望，希望能成為一位出色的科學家。
ljakua ini ka nasarekuya a cuay ti kaljalju. izua aza a vinarungan nimadju, ulja masan naparavac a kingkiyukiyu a cawcau.
0: kaljalju長大後，成為了一位研究員，負責讓火箭飛行。
ka me’acanga ti kaljalju, masankingkiyukiyu a nakisavid a kicapilj tua mipereper nua 火箭.
0: 她工作的部門全都是女性。其他部門都是男人，因為男人覺得女人不比他們聰明。
a kinaizuanan a kipusengsengan nimadju sedelj a vavayavayan. ’aw azua a zuma a maljian nu capiljan sedjelj a u’alja’aljay, ayatua ini ka tjapuvarung a vavayavayan tua u’alja’aljay aya tiamadju.
0: kaljalju想要升職，可是她的主管說:「放棄吧!女人是不可能成功的!」
kivalj tu uri paljiavavav tua ’iniladjan ti kaljalju, ljakua ’ivu azua a kalaingan, “pay tawlai! a vavayavayan ini ka uri venela!”
0: 另一方面，她發現公司引進新的電腦技術，隨時會取代她的工作。
a masanitalj, sekeljang timadju tua kuba niamadju a izuanga a tinnaw a makaya a kitawvalit tua cawcau a kipusengsengan, nu matazua palemek a kitawvalitan tua sengsengan timadju.
0: 她更加努力工作，提升自己的能力，並教導同部門裡的同事們學習新的技術。
patjakisamulja a masengseng timadju, saka paljiavavav tua ca’uan nimadju, patulu uta tua salasaladj nimadju tua va’uan a kakituluan.
0: 有一天，公司的電腦故障了，火箭沒有辦法按照原訂計畫起飛。
izua ka makatalj, maljekuya a tinnaw nua kuba, ini ka makaya a kisusu tua pinenetjan a miperper a 火箭.
0: 於是kaljalju帶領大家，修復電腦。
pay ti kaljalju a kemacu tua marekasalasaladj a ljemengua’ tua tinnaw.
0: 靠著她的才智與多年的努力，重新計算出火箭的軌道，排除各式各樣的問題，讓火箭發射到外太空。
a kinisamuljan katua puvarungan nimadju, mumalj a kisang tua djalan nua 火箭, sa pasasualalapen a pinasalivan kinisang a djalan, saka makayanga a ljevavav a 火箭 a pasatjaicasav tua kalevelevan.
0: 老闆發現，kaljalju不但數學能力優秀，管理能力也很出色，便把她升為主管。
pay sekeljanganga azua a kalaingan, aicu a ti kaljalju puvarung aravac, maca’u uta a kicapilj tua dinadas a sengsengan, pay paljiavavavenanga timadju nua kilailaingan.
0: 從此以後，男人和女人都可以一起工作，再也沒有男人瞧不起女人。
pay kemasizuanga, a vavayavayan katua u’alja’aljay makayanga a matjevetjevelj a kipusengsengan, inianga ka ljememetj a u’alja’aljay tua vavayavayan.
Notice
0: 爺爺和奶奶在布告欄上看到了一張公告。
ti vuvu a u’aljay kati vuvu a vavayan pacun tua sinipakeljang a vecik i papasemalavan.
0: 奶奶說:這是甚麼?上面怎麼都寫英文?
kivada ti vuvu a vavayan, anema aicu? ’aku delja ’inamirikan a vecik?
0: 爺爺說:這不是英文啦，這是我們原住民的話。
’ivu ti vuvu a u’aljay, inika ’inamirikan aicu, nitjen a kacalisiyan a kai.
0: 奶奶說:日期寫的是今天欸!畫了那麼多車到底要做甚麼?你看得懂嗎?
’ivu ti vuvu a vavayan, vincikan tua tucu a ’adav, uri kemuda azua a liyav aravac a zinuga a zidusiya? pulingalingav sun?
0: 爺爺說:我們原住民的話我很會講，這寫的文字我認識它，它不認識我!
’ivu ti vuvu a u’aljay, maca’u aken aravac a kemacalisiyanan, kemeljangangauta aken taicu a vecik, ljakua inika kemeljang tiamadju tjanuaken.
0: 爺爺說:大家好像都在準備甚麼，我們去問他們在幹嘛。
’ivu ti vuvu a u’aljay, ’adav kianema a padeledelein niamadju, ari tja kivada’ay tiamadju tu uri kemuda?
0: 鄰居說:我們在準備行李，你們還不趕快準備嗎?要出發了喔!
lja’edi’edi, padeledele amen tua nia ravarava, inika mun a pakirimu a padele? uri vaikanga lja!
0: 奶奶說:他們帶了好多水，還有好多吃的，是要出去玩嗎?
’ivu ti vuvu a vavayan, liav a kinacu niamadju a zaljum, katua zuama a kakanen, uri vaik tiamadju a kivangavang?
0: 爺爺說:出去玩怎麼會所有人一起呢?我想是最近土石流很多，要叫我們下山避難吧!
’ivu ti vuvu a u’aljay, ’aku vaik a kivangavanga a mapuljat? nu kinemenem aken masarukacunu’ tucu, sau vaiku a ki’iljanan aya kaumaya!
0: 奶奶說:這麼危險喔!那我們也趕快準備。
’ivu ti vuvu a vavayan, manu nageminagalj aravc! ari padelei uta numaya.
0: 鄰居說:你們怎麼帶這麼多東西?我們只有去一天而已欸。
lja’ede’edi, ’aku manu liyav sa nu kinacu? a uri makatalj itjen.
0: 奶奶說:我們不是要去避難嗎?我看你們也準備很多東西。
’ivu ti vuvu a vavayan, ka uri vaik itjen a ki’ilja ta cunu’? nu pacun aken liyavuta a nu sinipadele.
0: 爺爺說:對啊!公告上畫那麼多車，又是全村一起出發，不是避難那是要去哪裡?
’ivu ti vuvu a u’aljay, uwi, pacun aken tazua zinuga a liyav a zidusia, saka uri tema’aljan a vaik uta, ’aw nu inika ki’ilja uri semainu itjen?
0: 鄰居說:唉呦~你們搞錯了，我唸給妳們聽。
lja’edi’edi, pasalisaliv mun, kelju ku supuan mun taicu a vecik.
0: 公告 謹訂於自星期五舉行部落郊遊活動，歡迎鄉親父老、好朋友共襄盛舉，我們一起郊遊，唱歌跳舞，增進部落的感情。
sipukeljang pinetjan tu nu i tucu a sipakalimalj uri vaik a tema’aljan a kivangavang a kiyunan, ulja itjen a vaik a mapuljat, saka ulja namaperaperav itjen tua tja kinatjevetjeveljan.
0: 奶奶說:原來是出去玩喔!我們誤會了啦!
’ivu ti vuvu a vavayan, manu vaik a kivangavang ayau! tiamen a pasaliv!
Romeo and Juliet
0: 在維洛那城裡有兩個大家族，而這兩個家族原本就是世仇，只要相遇碰面就會吵架起衝突，因此也常常破壞整個城鎮的安寧。
izua drusa a kudrakudral a cekeljan i ta qinaljan i Viruna, aicu a drusa cekeljan kemasi sicuayan izua marepucimed, kana izua siucevungan tjara marivu sa mapapangul tiamadju, pai avan aicu a sika quriyariyaw nua i qinaljan.
0: 有一天，其中一個家族舉辦了一場盛大的舞會，只要不是仇家的人，都熱烈歡迎，但是羅密歐和他的朋友卻僥倖闖入參加這場舞會，
izua ka ita qadaw, izuazua matjaita cekeljan a temevetevelj tua caucau a zemiyan, kana inika qalja niamadju, namasi levan a pakiqemu, ljakua ti Rumiyu kata qali nimadju nakicakaw a kipakiayan tusa zemiyan,
0: 就在進行之際，一位美麗女孩的身影畫過他的視線，瞬間被她給吸引住了，久久不能回神。而那女孩卻是仇家的人—茱麗葉。
ka patagitagilj anga, izua macidilj a bulabulai aravac a vavayan sepakamaca tjaimadju, magaljgalj a varung isauniuni, sa kaulavi a cuai aravac timadju. azua vavayan manu avan a vutu na kinacemkeljan niamadju a ti Tjuliyit.
0: 他們兩人不顧家族是世仇，卻是愛上了彼此…
inika nakisasusu tu mare vutu a kinacemkeljan niamadju, pai sa parekatjengelai tiyamadju a mamaw...
0: 舞池邂逅讓羅密歐與茱麗葉相愛
marekatjenglai ti Rumiyu kati Tjuliyit ka kivangavangavang ita zaziayan
0: 舞會結束後，羅密歐戴著面具走向茱麗葉，伸手握起她的手說：「對不起，是愛神邱比特將你我的手牽在一起，可否吻它一下。」
ka maqacuvung anga tua zemiyan, kipacaing tua paselem nua mudingan ti Rumiyu sa vaik a pasa tjai Tjuliyit, sa kitjidrtjidr tjaimadju sa qivu: “djavadjavai, ti Tjubit a cemas nua paretjenglai a napatjatjiyak tua tja lima a madrusa, aki nanguaq a su sangutjen a palamu.”
0: 「好個愛神邱比特，你也太過諂媚了吧！」茱麗葉說。
“kasinu a ti Tjubit a cemas nua parekatjenglai, paramuramur anga sa su tjemuljuk!” aya ti Tjuliyit.
0: 「請你接受愛神邱比特的安排，不然他會懊悔，我也會非常失望的。」羅密歐說。
“ulja sun a nakipalaing tua pinnetj ni Tjubit a cemas nua parekatjenglai, mavanu masucikel a varung nimadju, uri masudram aken uta.” aya ti Rumiyu.
0: 「該回屋裡囉！」茱麗葉被母親的呼叫聲叫走了。「我是羅密歐，請記住我的名字。」羅密歐快速的補上最後一句話。
“sa qumaqanu anga lja!” ayain a djemaulj ti Tjuliyit nua kina sa vaik anga. “ti Rumiyu aken, tjara paqenetju aku ngadan.” aya ti Rumiyu a pakitjavililj tua vililjan a kai.
0: 後來茱麗葉回到房裡，倚靠在窗口輕輕說著「英俊的羅密歐啊！你在哪裡？我好喜歡你。」此時她不知道羅密歐躲在窗下並沒有離去。
ka cemikel ti Tjuliyit a sema ta qaqerengan nimadju, nakitangez tua qezung sa qivu a “tisun a nasauqaljai a ti Rumiyu! inuan anga sun? tjengelai aken aravac tjanusun.” pai tazua inika kemljakeljang timadju tu nakiqilja ti Rumiyu i tjaiteku tua qezung inianan a navaik.
0: 「再多說一些吧！茱麗葉。
“pitjaliavu anan a qivu! Tjuliyit.
0: 我也希望聽到你傾吐對我的愛意。」羅密歐開心地期待她能再多說些什麼甜言蜜語。
na saljinga aken uta tu lemangdan tua su tjenglayan tjanuaken.” malevaleva ti Rumiyu a kikaljava tu pitjaliaw anan timadju a qivu tua nakematjenglangelai a kai.
0: 羅密歐來到修道院見勞倫思神父
mangtjez ti Rumiyu a sema kiukai a kemim tua seng-hu a ti Lauris
0: 羅密歐還一直沉浸在兩人邂逅的甜言蜜語中，一整夜沒睡走到修道院找勞倫神父：「神父，我愛上了茱麗葉，我們是一見鍾情，我想跟她結婚，想請神父替我們主持婚禮。」羅蜜歐的告白，頓時讓神父摸不著頭緒且有些驚訝。
ti Rumiyu kamayan a kinemnemnem tua kai a sinipareqaqivu niamadju a madrusa, inika nasekataqed timadju a matjemaljiya sa vaik a sema tua seng-hu a ti Lauris sa qivu: “seng-hu, tjenglai aken aravac tjai Tjuliyit, ka sangasan amen a marepacun namarkatjenglai anga men, saljinga ken tu pucekelj tjaimadju, ulja tisun a seng-hu a papucekelj tjanuamen” aya. ka kipasemalaw ti Rumiyu, tazuazua inianan kapucucug a seng-hu saka napasasamalji aravac timadju.
0: 神父跟這兩大家族都非常好，也想消弭仇恨常常居中協調，但仍究無濟於事。
aicu a seng-hu namakakeljang aravac katua aicu a matjadrusa cekeljan, sa nasaljingan tu semualap tua mavavutu niamadju, ljakua neka nu susu.
0: 神父心想：「如果藉著羅密歐與茱麗葉這對相愛的戀情，也許這會是化解仇恨的最好契機了。」於是就對羅密歐說：「我答應你，我會替你們主持婚禮。」
kinemnem aicu a seng-hu: “nu venala a masa mavan aicu a parekatjenglai nua maqacuvucuvung a ti Rumiyu kati Tjuliyit, palemek a kasizuanan anga nua maljaljenguaq niamadju.” pai sa qaqivui ti Rumiyu: “kupusaluai sun, tiaken anga a papucekelj tjanumun,” aya.
0: 於是兩人就在神父見證之下完成了婚禮。
pai sa qacuvungi anga a papucekelj niamadju a madrusa nua seng-hu.
0: 悲劇的開始—羅密歐逐出維洛那城
a patagilj nua kipaula-- kemasi ta sauin ti Rumiyu a kemasi qinaljan i Viruna
0: 某天，羅密歐的兩個朋友在街上閒晃，巧遇仇家的人—提伯特，他是茱麗葉的表哥，性情暴躁。
izua ka ita qadaw, a madrusa qali ni Rumiyu kivangavangavang i djalan, secevung tjai Tibalt a tacemkeljan nua vutu niamadju, timadju kaka a uqaljai a sikacekel ni Tjuliyit, runakuyan aravac timadju.
0: 果然他直言不諱，劈頭就指著他們說：「如果你們再跟羅密歐友好，我就連你們一起打。」於是雙方就在大街上大吵了起來。
pai paqulid tu inika napakacadja tua ka ki, sa qivu a pakazuazua tjayamadju: “nu kisan qali anan mun tjai Rumiyu, ki ku sipakiayan mun a penangul uta,” aya. pai sa karivu anga tiamadju a mamaw i kadjalanan.
0: 正巧經過的羅密歐，也被捲了進來，且儘管提伯特將所有的怨恨轉向他，他也耐住性子避免衝突，他想為了茱麗葉，最好不要再製造兩家族的紛爭了。
sepacengceng ta cemalivalivat ti Rumiyu, pai sa sepacapilj anga timadju, sa remanaranaw ti Tibalt a pasa tjaimadju tua tjalavan a punuljat, nakiqadilj sakamaya timadju tu sika inika marivuan niamadju, kinemnem timadju tua masa ti Tjuliyit, tjananguaqan nu iniangaka mapazulju a rivurivuan nua drusa cekeljan.
0: 不過羅密歐的忍氣吞聲，看在朋友眼裡是懦弱的。
ljakua a kiqadilj tu inika patevela ni Rumiyu, nu pacun a marka qali pinaka naparut timadju.
0: 於是朋友索性不理羅密歐，又再度和提伯特挑釁起來了，就在一陣混亂中，其中一位朋友不幸被提伯特痛擊而死。
pai sa inika nasemumavan tjai Rumiyu a marka qali, sa kidjaudjaulj anan uta a mumalj tjai Tibalt, pai ita vuruvuran niamadju, izua macidilj a qali niamadju djukulen sa papacai ni Tibalt.
0: 羅密歐見狀再也按耐不住性子，便和提伯特扭打了起來，狠狠的把他打死了。
ka pacun ti Rumiyu taicu iniangaka makakiqadilj tua tjalavan, sa paqaquljuc kati Tibalt, sa paselapai sa qeci anga timadju.
0: 事發後，很快地就傳遍了整個城鎮，即刻引來兩家族的人聚集，甚至驚動了國王要親自查辦並嚴加懲處。
ka pitjaivililj taicu, palamu sa sepulingelingetj anga tua i qinaljan, pai sa katevtevelj anga tjaracaucau nua drusa cekeljan, pai sa sekeljang anga a mamazangiljan saka uri kisumadju timadju a kikakeljang saka tjara patavungen.
0: 當國王了解了整個來龍去脈之後，即宣判：「羅密歐必須被逐出維洛那城。」
ka kiljaljuai anga a mamazangiljan tu namakudangata a katagi nua pacugan, pai pasemalaw anga: “ti Rumiyu tjara sauin a pasacasaw tua qinaljan i Viruna.”
0: 消息隨即傳到了茱麗葉耳裡，她痛哭的說：「我就要做沒有丈夫的妻子啊！」
napalamu sa selangda anga ti Tjuliyit, kipaula a qemaung sa qivu timadju: “uri masan pinacayan anga ken nua cekelj a vavayan!” aya.
0: 聽到宣判結果痛不欲生的羅密歐對著神父說：「沒有茱麗葉，我根本活不下去啊！」
ka lemangda tua patavung ti Rumiyu kipaula aravac timadju sa qivu ta seng-hu: “nu macai ti Tjuliyit, ini aken a saljinga tua valjut!”
0: 「國王沒定你死罪，只是把你放逐，應該是夠仁慈了。快去跟茱麗葉好好道別吧！我會想出一個兩全其美的辦法來說服大家，並求得國王的赦免。」神父這樣說。
“inika sun a uri papacain nua mamazangiljan, sinau sun i qinaljan sakamayan, namasan saleljeselj angaravac. sau vaiku a kirimu a kipusau tjai Tjuliyit! ku sikinemneman anga tua sikanangua a pasemalaw ta timaimanga, sa ku kiqangu tua sipazekalj sun nua mamazangiljan.” aya a seng-hu a qivu.
0: 於是羅密歐接受了神父的勸告，照著神父的話去做了。
pai kipalaing anga ti Rumiyu tua kai nua seng-hu, sa pasusu tua kai nua seng-hu a kipusengsengan.
0: 勞倫神父悲劇的計畫
napenateljip a ki nipuvarung nua seng-hu a ti Lauris
0: 羅密歐離開維洛那城後才沒幾天，茱麗葉就被父親挑選結婚對象，是一位英俊挺拔的富貴紳士—巴里思伯爵。
inika napida a qadaw tua vinaik i qinaljan i Viruna ni Rumiyu, sinikim anga tua papucekeljan nua kama ti Tjuliyit, aicu a nasauqaljai aravac a namanguaq a uqaljai pinaka ti Baris.
0: 但茱麗葉心裡知道她已是羅密歐的妻子了，不可能答應父親的安排，於是用盡各種理由推辭，但父親根本不理會，盡照著自己的決定去做。
ljakua ti Tjuliyit kemaljang timadju tu cekelj anga timadju ni Rumiyu, inika nakisalu tua pinnetjan nua kama, sa kipakim tua maretimaljimalji a likucu tusi kikaviladan, ljakua inika nasemumavan a kama nimadju, silain sakamaya tua vivarung nimadju a kipusengsengan.
0: 茱麗葉傷心的跑去找神父哭訴：「神父，我不能嫁給他，求你幫幫我啊！」
saqetju a varung ni Tjuliyit sa qauqaung a vaik a kemim tua seng-hu sa qivu: “seng-hu, inika ken a maqati a pucekelj tjaimadju, ulja ken a su pusaladjan!”
0: 後來神父手持一瓶藥水，告訴她：「回去後就順著父親的安排，但你就在婚禮的前一晚將這一瓶藥水喝下。這只是暫時讓你昏迷，經過42小時之後你就會再清醒過來了。在你清醒之前羅密歐就會把你救出來，你們就可以一起逃離維洛那城。」
kavililj anga malap a seng-hu tu tjanuita i kana a cemel, saqaqivui timadju a: “nu vaik anga sun a tjumaq kipalaingi anga pinntjan ni tjama, ljakua nuri papucekelj anga sun a pitjaisangas tazua vengin tekelu anga aicu a i kana a cemel. aicu a cemel uri pakataqed tjanusun a palamu, nu cemalivat anga a 42 tukian uri sepapaulingaw anga sun. a pitjaisangas tua sepapaulingaw sun uri qeljingen sun ni Rumiyu, kimun a maqati anga a mavilad a kemasi qinaljan i Viruna.”
0: 當天晚上，茱麗葉就照著神父的計畫喝下那瓶藥水…
tazua vengin, pasusu ti Tjuliyit tua kai nua seng-hu sa tekeli azua i kana a cemel...
0: 壞消息總是比好消息來得快
tjadjaljaw sakamaya a seljayar a nakuyakuya kai tua nanguanguaq a kai
0: 隔天清晨，所有家族的人都被一具冰冷的屍體給嚇壞了，大家都以為茱麗葉真的死了。最後就把她安葬在家族墓穴裡了。
ka maljiya a kadjamadjaman, mintjus a caucau a mapuljat kapacun tua navucelelj anga a kinacavacavan, pakapaqulid tiamadju a mapuljat tu namacai anga ti Tjuliyit. kavililj anga ceveljen anga timadju a pitua caceveljan nua cemkeljan niamadju.
0: 神父就照著原定計畫派人去通知羅密歐…
pasusu tua kikaku a seng-hu na semkaulj tua caucau a vaik a pasemalaw tjai Rumiyu...
0: 但壞消息比好消息傳得快，神父派的人還沒到達，羅蜜歐就已聽說茱麗葉的死訊了，並且立刻備馬要趕快回維洛那城。
tjadjaljaw sakamaya a seljayar a nakuyakuya kai tua nanguanguaq a kai, inianan ka djemaljun a sinkauljan nua seng-hu a caucau, naselangda anga ti Rumiyu tu macai anga ti Tjuliyit, pai sa padjulu isauniuni tua rigi savaik a kipacikel a sema qinaljan i Viruna.
0: 人在絕望之際，容易做些傻事，悲傷的羅密歐，路途中向一個藥劑師賣給他一瓶毒藥，打算在愛妻墓前服下毒藥，躺在她身旁陪伴她長眠。
nu icengceng tua suraman a caucau, madjulu a kipusengsengan tua napenateljip, paramur a saqetjuan nua varung ni Rumiyu, ka i djanan timadju navenli tua izua duku a cemel, sa kinemnemnem tu tekelen aicu a cemel i tjaiqayaw tua luvang nua sinikiljivak a cekelj nimadju, sa qereng i ljaqediqedi tjaimadju a palalaut anga.
0: 羅密歐到達墓地，正迫不急待地要把墓敲開，想見她親愛的妻子。
ka djemaljung ti Rumiyu i caceviljan, paredjaljaw a uri semucaqev tua luvang, saljinga tu pacun tua sinikiljivak a cekelj nimadju.
0: 突然有個陌生的謾罵聲音朝向他嚇阻，「住手！你這個卑鄙無恥的傢伙，被判了刑的罪犯，如果進了城裡就要被處死的，你深夜來這裡究竟想幹嘛？」巴里思伯爵剛好也來到墓地。
manu izua za inika kinljang a macidilj a caucua qemauqaw a kirivu a pasa tjaimadju, “maya kidjadjas! tisu a tjalja nakuyan a caucau, pinatavung anga su a masa su pasaliw, nu mangtjez su a sema qinaljan tjara sun a papacain, anema uri su kudain imaza a salilim anga?” pacengceng tu mangetjengetjez ti Baris a sema caceveljan.
0: 此時羅密歐絕望氣憤的對他說：「如果你不走開，你的下場就會跟她表哥一樣」，結果巴里思就在爭吵扭打中被羅密歐給殺死了。
pai tazua namasudram saka namasi tjalavan ti Rumiyu sa qivu tjaimadju: “nu inika sun a kicacadja, uri namaya sun tua kaka a sikacekelj nimadju a ku papacain”, manu ti Baris papacain ni Rumiyu ka marivurivu tiamadju.
0: 後來羅密歐儘管著想快點撬開墓穴，「親愛的，你的容貌看起來依然美麗動人，一點都沒有改變。沒想到再看見你，卻是在這裡，你知道我有都多傷心啊！」羅密歐邊哭邊對她的愛妻說。
kavililj anga pakirarimurimuin a semutjaqev a luvang, “ sinikiljivak, kamayan a kinabulai a su kinakemudamudan, inika sun a namapavalit. tima nakinemnem turi maza ken a pacun tjanusun, kemljang sun tu namakudan a saqetjuan nua ku varung!” aya ti Rumiyu a paljeqauqaung a qivuivu tua cekelj nimadju.
0: 說完他就親了茱麗葉的唇跟他訣別，隨後就將先前買好的毒藥一口吞下，躺在妻子身旁。
ka makaqaqivu timadju sangutjen anga kipusau ti Tjuliyit, sa alapi a vinli a pitjaisangas a cemel sa kani, sa qereng a kitjuljivar tua cekelj nimadju.
0: 不幸的錯誤
nakipaula aravac a masa pasaliw
0: 神父聽說送訊息的人，沒有在預定的時間內將信送到羅密歐手上，又預測茱麗葉甦醒的時間快到了，心想不妙，於是想親自前往墓地要將她救出來。
selangda a seng-hu ta sinkauljan nimadju a caucau, inika napasusu tua zikang a padjaljun tua tigami tjai Rumiyu, saka kemljang turi madjaljudjaljun anga zikang a sipacegedan ni Tjuliyit, inika uri nanguaq aicu aya kinemnem, pai sa kisumadju a vaik a sema caceveljan tu uri paseqeljing a pacasaw tjaimadju.
0: 到了墓地，果真不妙，神父眼前看到的是羅密歐與巴里思兩具冰冷的屍體，
ka djamaljun i puluvangan, manu ui angata tu inika nanguaq, pacun a seng-hu tu drusa a navucelelj anga a kinacavacavan.
0: 神父還來不及從驚訝中清醒，茱麗葉就從昏睡中甦醒了，她看見神父卻沒看見羅密歐，「羅密歐呢？…」她說。
ka inianan kamasusamaljian a seng-hu, sepapaulingaw ti Tjuliyit a kemasi tua kinataqedan, ka pacu timadju tua seng-hu sa inika namapacun ti Rumiyu, “a inu ti Rumiyu?...” aya qivu timadju.
0: 正想追問神父，就看見她心愛的丈夫躺在身邊已沒了氣息，且他手中還握著毒藥瓶，她猜想計畫似乎是失敗了，於是她不顧一切的隨手抽取一旁的佩刀往自己身上刺，就倒臥在羅密歐身旁了。
ka nuri kivavadaq tua seng-hu, manu pacun timadju tua cekelj a namasunasi anga a naqemereng, saka nadjemadjas a lima tua kana a duku a cemel, kinemnem timadju inika mapasusu a kikaku, pai sa inika makakinemnem sa alap tua ceqeljap sa cekcekan a pasa tjaimadju, pai sakaipuq anga i ljaqedi tjai Rumiyu.
0: 不久，神父被看守的人抓住，消息也瞬間傳遍了整個城鎮…
inianacuai, djadjasen a seng-hu nua nazemang a caucau, sa palamu sepulinglingetj anga i qinaljan aicu a pacugan...
0: 神父坦承一切事實
kipakeljan anga a pasemalaw tua paquliqulid a seng-hu
0: 神父將羅密歐與茱麗葉相識的經過，以及已經是一對夫妻的事實，還有替他們安排的一切計畫，在兩家族面前一五一十地坦承…
pasemalaw anga seng-hu tua panakakeljangan ni Rumiyi kata Tjuliyit, kata namasan marecekelj anga tiamadju a madrusa, kata sinikipuvarung a kikaku tjayamadju, ljinita a penuljat a pasemalaw tjayamadju a drusa cekeljan...
0: 於是國王責備兩個家族，你們的兒女已替你們承擔了這一切，放下不理性的仇恨吧！
pai sa kirivuan a mamazangiljan tua drusa cekeljan, nakitjauvalit anga a marka nua aljak tua nu pacugan a penuljat, tjaulai anga a naselamu a nu marepucimed! aya.
0: 經歷這場毀滅性的仇恨之後，兩家也因此終於都放下歷經世代的仇恨，握手言和了。
ka pacalivat anga a pitjaivililj taicu a nareminkutj aravac a marepucimed, pai aicu a drusa cekeljan tjemaulanga tua pinasasevalivalitan a parpucemed, sapaljaljenguanguaq anga.
Space Travel
0: sisilj生病了，爸爸buya背著他，要走路到附近的小診所去看病。
sa’etju ti sisilj, nasemevalj a kama tjaimadju, uri vaik a sema tua kuysang a kipucemel.
0: 路途很遙遠，buya走累了，就先到樹下乘涼。
ayatua cadja a djalan, maluljayanga a kama tua djinavacan, semekezanan i tjaiteku tua kasiv a kiljaljaung.
0: 有人騎腳踏車經過，說：「你要帶小孩去看病，診所很遠騎我的腳踏車去吧！」
izua aza a nakitjukutjuku a pakazuazua, ’ivu a, “uri susipapucemel a su aljak, cadjanan azua a kuysang, kelju pakata ku tjukutjukuu a vaik!”
0: 有人開車經過，說：「你要帶小孩去看病，醫院很遠，你開我的車去吧！」
izua aza a pakazidusiya a cemalivalivat ’ivu, “uri vaik sun a papucemel tua kakedriyan. cadjanan a biyuing, pakatua ku zidusiyau a vaik!”
0: buya到了公車站以後，下車改搭公車，準備到大醫院。
ka tjaljusasekezan tua basu ti buya, ljeteku tua zidusiya sa pakabasu, uri vaik a sema tua kudrakudral a biyuing.
0: 公車到了火車站以後，buya又繼續搭火車，準備到都市的大醫院。
ka tjaljupukisiyan a basu, ljevavav uta ti buya tua kisiya a vaik, uri sema tua kudrakudral a biyuing i payrang.
0: 火車到了都市以後，buya又搭上高速鐵路，準備到大都市的大型醫院。
ka tjalupayranganga a kisiya, ljevavav uta ti buya tua djaljaljav a kisiya, uri vaik a sema tua kudrakudral a biyuing i payrang.
0: buya從高速鐵路下車，有人對他說：「先生，要帶你的小孩到火星上玩嗎？現在票價很便宜喔！」
ka ljeteku ti buya a kemasi tua djaljaljav a kisiya, manu izua a cawcau a ’ivu tjaimadju, “ ’alian uri kemacu sun tua su aljak a semapinarusapuy a vitju’an a kivangavang? madele aravac a kipu tucu lja!”
0: 那個人又說：「現在，搭乘我們的太空船，只要三天就可以飛到火星上了。」
’ivu uta azua a cawcau, “tucu nu pakavava tua nia makakalevelevan a varukur, makatjelulj sakamaya kidjemaljunanga i tua pinarusapuy a vitju’an.”
0: buya看著那個人的影片，覺得非常驚奇。太空船可以飛出地球，也真的可以降落在火星上。
pacun ti buya tazua a na cawcau a ’iga, pacacarak tua samaljian, azua a makakalevelevan a varukur makaya a kicacadja tua ljinawngan tua ’adav, pa’ulid uta a makaya a semekez a tezaleman i pinarusapuy a vitju’an.
0: 突然之間，有鳥大便在buya的頭上，buya被嚇醒了，原來他剛剛在做夢。
manu, izua a nua ’aya’ayam a ca’i i tua ’ulu ni buya, pay mintjus sa paceged ti buya, manu misepisepi timadju kasawuni.
0: 到了診所以後，醫生很細心地幫sisilj治好了病。
ka tjalju tua kuysanganga, galjuin nua kuysang a pucemel ti sisilj sa mengua’anga.
0: 回去的路上，buya心想：「人們為何總是不願意安靜地待在原地呢？這裡的人想到那裡去，那裡的人又想到這裡來。人的心一直希望未來會更好，卻忘了現在的快樂。」
ka cemikecikel i djalan, kinemenem ti buya, “aicu a cawcau ’akuazua a inika tjengelay a nasetjukez a talju tua kinaizuanan nimadju? a i maza a cawcau kivalj tu semazua, ’aw a i zua a cawcau kivalj tu semamaza. titjen a cawcau nakipuzangalan itjen tu tjanangua’ nu tjaivililj, malim sakamaya tua levan tucu.”
0: buya又想：「不過，我們的祖先也在山裡四處遷徙，甚至也乘船在海上四處尋找新的島嶼。」
kinemenem uta ti buya, “ljakua a nia sevalitan namaya uta a rusekawmalj i gadu, izua uta a makavarukur i tua vaung a kipakikim tua va’uan a vugu.”
0: 「也許有一天，人們真的會住在火星也不一定。」
“palemek a nu i tua ita a ’adav, aicu a cawcau uri izuazuanga i tua pinarusapuy a vitju’an nu tjaivililj.”
0: 有人騎車經過，說：「sisilj，你爸爸要帶你去哪裡？要不要我載你們去？」
manu izua a cawcau a cemalivalivat, ’ivu, “sisilj uri kacuin sun ni tjama a semainu? ari ku kacuaw mun?”
Stolen Generation
0: 澳洲是一個由許多族群所組成的國家。這片大陸至少有三百種以上不同的語言。
aicu a i ’awcu namasanlialiav a zukuan a kinatjevetjeveljan a kunian. aicu a kadjunangan izua, izua tjelu a iday saka patjaliav a maretimaljimalji a kai.
0: 這裡有很多原住民族群，以及從不同地方移居的外國人。
tjuruvu a kacalisiyan i maza, katua kemasi tuzuama a kadjunangan katua gaykuku a nasekaumalj a semazua.
0: 過去的澳洲政府實行一項政策，這個政策讓人民普遍使用西方的語言，減少使用其他語言。他們希望，國家只有一種語言、一種文化、一種信仰。
ka tjaisangas a ’awcu a sihu nakilaing tua pinenetjan a kulet, aicu a kulet ulja ’emamirika a mapuljat aya. kiluvad tua si’aivuan a kai a zuma. ulja masanita a kai, ita a kakudan, ita a kinasaluan.
0: 為了讓原住民族可以更快的融入社會，澳洲政府帶走很多原住民的小孩。他們認為從小的時候開始教育小孩，小孩就不會成為原住民。
ulja djaljav a kisaseljang tua kakudan na ’amirika aya, lapen sa kacuin azua a na kacalisiyan a marekakakedrian. ulja kemasi kakedrian a temulu, kinianga ka masankacalisian aya.
0: 原住民的孩子被帶到完全陌生的環境，重新教育，他們學習西方的語言，信奉西方的宗教。然後他們被送往白人的家庭、教會以及孤兒院。
kacuin a kakedriyan a pasazua i tua nase’alja a kaizuanan, umaljen a patulu, kitulu tua ’inamirikan, pakasaluin tua na ’amirika a cemas. sa pasazuin tiamadju i tua na ’arimika a kinacemekeljan, kiyukay, katua kakaizuanan nua mapulju a kakedrian.
0: 在那裡他們學著西方的語言，認識西方的文化。被禁止說母語、禁止唱家鄉的歌。他們失去母親，失去名字，失去與家鄉的連結。
izua tiamadju a kitulutulu tua kai a ’inamirikan, kikeljang tua na ’amirika a kakudakudan. ka’iljin tiamadju a pa’ivu tua kai, pasenay tua senay niamadju. nekanga nu kakinan, kangadanan, nekanga nu kikeljangan tua i yuma’.
0: 孩子們時常感到不安，雖然他們所在的地方很安全，也有食物可以溫飽，但他們還是很悲傷。他們想回到媽媽身邊，卻又不知道自己在什麼地方。
inika narukasarengua’ azua a marekakakedriyan, uwi tu namaljakev tiamadju, mavetjuvetju uta tua kakanen, ljakua nasarekuya tiamadju. kivalj sakamaya a cemikel a sema tua kina, ljakua inika kemeljang tu izainu timadju.
0: 這是一個長達六十多年的政策。他們被迫遺忘自己語言、文化。他們既不是白人也不是原住民。被剝奪原生教育的這群人，被稱作「失竊的一代」。
aicu a pinenetjan a kulet napadjaljun tu unem a pulu’ a cavilj. sinavuta tiamadju a malim tua kai, tua kakudakudan niamadju. ’aw tiamadju inika nasa’amirika inika nasakacalisian uta. aicu a sinavuta a sinukakudanan a tiamadju, pinaka “nasekawla a kinaikacawanan” aya.
0: 澳洲政府的政策，並沒有為他們帶來更好的生活。面對白人的不認同，早已遺忘原生文化的他們，對自我的認同也感到困惑與不安。有些人一輩子都在找尋原本的家庭，和自我的認同。
azua a pinenetjan na sihu a kulet, inika manu napapemangua’ tjayamadju. nu kicevungan tua inika rukapasedjaljep tjayamadju a ’amirika, izua a likelikan katua gagaljan tua kinasizuan nimadju. patjetucu izuanan a kipakikim sakamaya tua kacemekeljan katua kipasedjaljep tua kinasizuan nimadju.
0: 直到2008年，澳洲的總理正式向原住民族表示歉意。他說道:「今天我們向這塊土地上的原住民,人類歷史上最古老、至今仍存續著的文化致敬。
ka talju2008anga a caviljan, azua tjaljavulungan nua sihu pena’ulidjan a kipa’aljay tua marekakacalisiyan izua. mayatucu timadju, “tucu uri semukub itjen tua i maza a kadjunangan a kacalisian, a tjaljasicuacuayan i kacawan a cawcau katua valjualjutanan a kakudakudan a kipa’aljay.”
0: 我們反思過去的不公平待遇。我們為過去政府的法律及政策，所造成的各種痛苦和損失致歉 。」
nu kinemenem itjen tua tja pinaparetimalji tua ta’alja’aljan. uri pudjavadjavay itjen tua pinasalivan na sihu a kulet katua hulic, saka paselapay tua cinalivatan niamdju.”
0: 總理代替過去的政府，深深致歉。他也代表現在的政府，期許從今以後，過去各種不正義，未來不再發生。
kitawvalit a vuluvulung tua sitjaisangasan a sihu a pudjavadjavay a kipa’aljay. cemiur uta timadju tua sihu tucu a kipapupicul tu kemasitucu, a sitjaisangasan a pinasalisalivan, iniangaka uri matazua.
0: 過去的問題不會馬上解決，對原住民而言，總理的道歉依然是歷史上重要的時刻。了解歷史，不是為了延續憤怒，而是學習理解與尊重。
azua a cinalivatan inika manu makazuazua a ma’acuvung, nu pitua kacalilsian a sipacunan, uwi tu nakipa’aljay a vuluvulung, uri masanpazangal a likisi. ljakua nu kinemenem tua cinalivatan, inika papeladru’ tua duduan, mavan a marepa’alja’aljay katua pazekatj tua zuma a tja sipatatulu.
0: 現在還有許多人在找尋自己的身世，儘管有些人已經找不回自己的家人，他們也致力於原住民族群的教育與權益。守護世世代代的原住民子女。
patjetucu tjuruvuanan a kipakikim tua kinasizuan nimadju, uwi tu inika madjumakanan a kinacemekeljan nimadju, ljakua nakipuvarung aravac tiamadju tu pusaladj tua na kacalisian a patjara temulu katua ki’av’av tua kamangua’an. saka makaya a namalingulingulj katua aljak niamadju.
Tribe Story
0: 從前，在高山上有一個很隱密的部落。
kasicuayan, izua aza a nama’ilja a ravac a ’inaljan i gadu.
0: 頭目家裡有兩個美麗的女兒。
izua a madrusa a aljak nua mazazangiljan a nguangua’ a ravac.
0: 山下住著兩個兄弟，有一天他們上山砍柴，看到兩姊妹在他們前面不遠的溪邊裝水。
izua aya tazua a marekaka izuazua i ljavljav, izua ka makatalj vaik tiamadju a semagadu a kikasiv, pacun tazua a marekaka izua i tjai’ayav tjaiamadju tua inika cadja a veljeluan a caljualjum.
0: 兩兄弟非常喜歡兩姊妹，常常在溪邊和兩姊妹聊天。
tjengelay a ravac azua a marekaka a u’aljay tazua a marekaka a vavayan, ru taljuzua i veljeluan a ki’aivuan tazua a marekaka a vavayan.
0: 兩對少男少女互相喜歡，兩姊妹偷偷帶著兄弟到部落裡面。
manu marekatjengelay tiamadju a vavayan katua u’aljay, pay kicakav tiamadju a marekaka a vavayan a kemacu tazua a marekaka a u’aljay a sema’inaljan.
0: 姐姐跟哥哥在部落的大池塘旁邊見面。
azua a kaka a tjavulung a vavayan katua u’aljay mecevung i zua i turivalj tua ’inaljan a talji’aca’aca a vacalj.
0: 妹妹跟弟弟在大池塘旁邊的小池塘見面。
azua a tjaljaljak a kaka a vavayan katua u’aljay, mecevung i tjurivalj tua talji’aca’aca a vacalj a tjataljikedri a vacalj.
0: 頭目發現了他們的戀情， 他不喜歡兩兄弟。
manu kemeljanganga a mazazangiljan tu marekatjengelay tiamadju, ’aw se’ulam timadju tjaiamarekaka a u’aljay.
0: 因此他非常生氣地把兩兄弟趕到山下。
pay, madudu a ravac timadju sa sauin azua a marekaka a pasaljavljav.
0: 姊姊跟妹妹非常的難過，天天在門外等待兩兄弟回來
masamaz a ravac azua a marekaka a vavayan, takaljava a ljemita a ’adav taiamarekaka a u’aljay tu mangetjez.
0: 姐姐每天到大池塘思念哥哥，她的眼淚裝滿了大池塘。
sema tua talji’aca’aca a vacalj a kaka a vavayan a kisusingelitan tuazua a tjavulung a u’aljay, azua a lusu’ nimadju mapelju’anga tua vacalj.
0: 妹妹每天到小池塘思念弟弟，她的眼淚裝滿了小池塘。
sema tua tjaljikedrikedri a vacalj a tjaljaljak a kaka a vavayan a kisusingelitan tuazua a tjaljaljak a u’aljay, azua a luse’ nimadju mapelju’anga tua vacalj.
0: 最後，兩個人心裡很難過，於是，她們跳進了池塘裡。
ka vililjanga, masamaz a ravac tiamadju a madrusa, pay, kitaljebung tiamadju a sema tua vacalj.
0: 哥哥和弟弟回到部落，卻發現姊妹倆都不在了。
ka mangetjezanga i ’inaljan tiamadju a marekaka a u’aljay, manu nekanga tiamadju a marekaka a vavayan i zua.
0: 兩兄弟也傷心地跳進池塘。
masamaz a ravac azua a marekaka a u’aljay, kitaljebung uta a sema tua vacalj.
0: 村民們將兩個池塘命名為姊妹池，每當人們看到池塘時，就會想起這兩個姊妹。
pay, papungadanenanga azua a drusa a vacalj tua “marevetjek a vacalj” aya, nu pacun a timanga tua vacalj, makinemenem azua a marekaka a vavayan.